زمان امام صادق (ع) چون فترتی در رهایی از ظلم دو حکومت بنیامیّه و بنیعبّاس و زمان درگیریهای این دو گروه و انتقال حکومت از بنیامیّه به بنیعبّاس بود، فرصتی برای امام (ع) پیدا شد تا معارف الهی و حقایق اسلامی را بهتر و بیشتر از سایر ائمّه (ع) برای مردم بیان فرمایند؛ ولی اشتباه بزرگ آن است که ما فکر کنیم امام صادق (ع) در یک شرایط نسبتاً معمولی، زندگانی، وظایف و هدایت خود را انجام دادند.
اسلام با سنّتهای حسنه و دید و بازدیدهای ارحام و دوستان و همگامی با طبیعت در نشاط و فعالیت و بیداری مخالفتی ندارد؛ بلکه تحت عناوین عام مورد تأیید نیز هست. و همچنین اگر کسی احتمال بدهد ( به نوعی که صدق بلوغ ثواب کند) اعمالی که در بعضی روایات وارد شده است، منطبق بر نوروز رسمی فعلی است، بجا آوردن آنها، به احتمال مطلوبیت، مستلزم ثواب خواهد بود.
آیتاللّه مصباح زمانشناس و فرصتشناس بود. فرصتهایی را که خداوند در اختیار او و جامعه میگذاشت، بهسرعت میشناخت و از آنها استفاده میکرد. نیازهای جامعه را بررسی میکرد، عمق نیازها را شناسایی و آنها را ریشهیابی میکرد، راه برآورده شدن نیازها را بررسی مینمود و براساس آن وارد میدان عمل میشد.
اگر جامعهای حتّی رهبری مثل امیرالمؤمنین (ع) یا امام حسن (ع) داشته باشد، ولی ظرفیّت لازم را نداشته باشد و مؤمنان آن جامعه در راه ولایت و امامت، فداکاری لازم را نداشته نباشند، سرنوشتی شوم مانند سرنوشت جامعهٔ پس از حکومت امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن (ع) پیدا خواهد کرد و از این سرنوشتها در طول تاریخ بسیار بوده است.
منشأ قضیّهٔ اربعین آن است که آسمان و زمین چهل شبانهروز بر حضرت گریه کردند؛ یعنی یک نوع هماهنگی با کلّ خلقت است. امام حسین (ع) چون در عالَم یگانه است و شهادت ایشان تا روز قیامت و حتّی در خود روز قیامت پایدار و در عالَم اثربخش است، اربعین ایشان هر سال است.
سخن گفتن دربارهٔ خدیجهٔ کبری (ع) همسر رسالت، مادرِ مادر امامت و فداکار در راه اسلام و به تعبیری «مادر اسلام» آسان نیست، چنانکه بعضی مطالب هم دربارهٔ فضائل خدیجهٔ کبری علیها السّلام حقیقتاً فوقالعاده است که در عقول عادی ما نمیگنجد.
عید قربان، الگوی بسیاری از فضیلتها و یادگار ابراهیم خلیل (ع) است. چنانکه از روایات استفاده میشود در میان انبیا، رتبهٔ بعد از پیامبر اکرم (ص)، رتبهٔ ابراهیم خلیل (ع) است و البته اهلبیت پیامبر (ع) هم ملحق به پیامبر (ص) بوده و مقدّم هستند.
نجات کشور از چنگال ظلم و ستم و جهل و تیرگی و تاریکی و حفظ آن از دست دشمنان کار بزرگی بود که بهآسانی اتّفاق نیفتاد و ادامهٔ آن نیز آسان نخواهد بود. دشمنانی که بر سر این سفره نشسته بودند و از هر طرف از آن بهره می بردند، هرگز آرام نمینشینند.
قضیّۀ رحلت پیامبر صلّی الله علیه وآله و روند شکلگیری این اتّفاق و قضایایی که دررابطهبا روزهای قبل از رحلت آن حضرت نقل شده، خیلی مطالب عجیبی است و کلماتی که حضرت در این مدّت بیان فرمودهاند، دریایی از مطالب ناب و پندآموز است.