جلسه ۳۰، رمضان ۱۴۴۴ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴، جلسهٔ سی‌ام

خدا را شکر می‌گزاریم که توانستیم در این سحرهای نورانی خدمت شما عزیزان باشیم و به آخرین سحر از ماه مبارک رمضان سال ۱۴۴۴ قمری برسیم. خداوند را بر این نعمت شکر می‌گزاریم و امیدواریم خداوند متعال عنایات ویژۀ خود را به ما مبذول دارد و ما را جزء مغفورین و آمرزیده‌شده‌های این ماه قرار دهد که اگر کسی خدای‌ناکرده جزء محرومین این ماه باشد، نه مرحومین، بسیار شقی خواهد بود:

إِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ؛

بدبخت کسى است که از آمرزش خداوند در این ماه بزرگ محروم مانَد.

به خداوند پناه می‌بریم از اینکه این قضیّه دربارهٔ ما اتّفاق افتاده باشد که چنین چیزی از رحمت و عنایت خداوند دور است و اکنون هم به درگاه الهی عرضه می‌داریم که ای خدای بزرگ:

إِنْ‏ کُنْتَ‏ رَضِیتَ‏ عَنَّا‏ فِی هَذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنَّا رِضًى وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ رَضِیتَ عَنَّا فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنَّا؛

اگر در این ماه از ما راضی شده‌ای، رضایتت را افزون کن و اگر از ما راضی نشده‌ای، از همین لحظه از ما راضی شو.

و به درگاه خدا ابتهال و استغفار می‌کنیم، و پیامبرش صلّی الله علیه وآله، اهل‌بیت پیامبرش علیهم السّلام، همهٔ اولیایش و قرآن عظیمش را واسطه قرار می‌دهیم و با عجز و لابه و التماس از خداوند متعال می‌خواهیم ما را مشمول غفران خود قرار دهد و امیدواریم به برکت شب‌های قدر و دعاهای مؤمنین ـ که امید است مورد آمین امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف قرار گرفته باشد ـ مقدّرات خوبی برای امسال داشته باشیم و عید خوب و سال خوبی برای همهٔ مسلمانان به‌ویژه شیعیان اهل‌بیت علیهم السّلام در تمام عالم رقم بخورد.

اثر سخت و دردناک شماتت و زخم زبان

در این فرصت باقی‌مانده، شرح و توضیح خطبهٔ امیرالمؤمنین علیه السّلام دربارهٔ متّقین را ادامه می‌دهیم و در‌عین‌حال باز‌هم از همهٔ کسانی که حوصله کردند، این جلسات را دنبال کردند و اظهار لطف و محبّت کردند و نیز از کسانی که زحمت کشیدند، تشکّر می‌کنیم و امیدواریم خداوند متعال به ما توفیق دهد که بتوانیم این راه را ادامه دهیم.

به اینجا رسیدیم که حضرت در وصف فرد متّقی فرمودند: لَا یَشْمَتُ بِالْمَصَائِبِ؛ در مصیبت‌ها شماتت و سرزنش نمی‌کند. یکی از صفات زشت آن است که انسان وقتی مصیبتی را در‌مورد کسی می‌بیند، او را شماتت کند. گفتیم شماتت گاهی آن‌قدر اثر منفی روی فرد می‌گذارد که اصل مصیبت نسبت به آن قابل ذکر نیست؛ یعنی شماتت بر مصیبت سخت‌تر از خود مصیبت است؛ چنان‌که نقل کردیم وقتی از حضرت ایّوب علی نبیّنا و آله و علیه السلام سؤال شد از میان آن‌همه گرفتاری و مصیبت کدام‌یک سخت‌تر بود، فرمود: شماتت و سرزنش دشمنان.

شماتت بر مصیبت آن‌قدر سخت و دردناک است که اساساً ضرب‌المثل شده است و از آن به «زخم زبان» یاد می‌شود و انواع مَثَل‌ها و حکایت‌ها دربارهٔ آن آورده و شعرها درمورد آن سروده‌اند؛ ازجمله یک شعر عربی است که مَثَل شده است:

جِرَاحَاتُ السِّنَانِ لها الْتِیامُ

و لا یلْتَامُ ما جَرَحَ اللِّسـانُ

زخم‌های نیزه‌ها التیام می‌یابد، ولی زخم زبان بهبود نیابد.

 زخم‌هایی که از نیزه‌ها بر انسان وارد می‌شود، التیام پیدا می‌کند، امّا زخمی که از زبان به انسان وارد می‌شود، التیام پیدا نمی‌کند. از‌این‌جهت در بعضی دعاها به ما تعلیم داده‌اند که از درگاه خداوند متعال بخواهیم ما را از شماتت دشمنان محفوظ بدارد؛ ازجمله در یکی از دعاها آمده است:

وَ لَا تُشْمِتْ بِیَ الْأَعْدَاءَ؛

و کاری نکن که دشمنان بتوانند مرا شماتت کنند.

یا در دعای دیگری آمده است:

نَعُوذُ بِکَ مِنْ‏ شَمَاتَهِ الْأَعْدَاءِ؛

از شماتت و سرزنش دشمنان به تو پناه می‌بریم.

شماتت و زخم زبان دشمنان و نمونه‌هایی از قضیّهٔ کربلا

متأسّفانه دشمنان نابکار اساساً کارشان همین است! نه‌تنها مشکلات و مصیبت‌ها را برای مسلمانان و مؤمنان ایجاد می‌کنند، بلکه علاوه بر آن زخم زبان هم می‌زنند و سرزنش و شماتت هم می‌کنند و این دقیقاً نقطهٔ مقابل صفت متّقین است. صفت متّقین آن است که شماتت نمی‌کنند، امّا آن‌ها شماتت می‌کنند.

نمونه‌اش قضیّهٔ کربلا بود که جا دارد در این آخرین جلسه یادی از قضایای کربلا و فداکاری‌های امام حسین علیه السّلام و اهل‌بیتشان کنیم. وقتی زینب کبری علیها السّلام در مجلس ابن‌مرجانهٔ ملعون حاضر شدند، ابن‌زیاد علاوه بر آن‌همه جنایتی که کرده بود ـ که نظیر آن در دنیا وجود ندارد و قابل‌تصوّر نیست که کسی آن‌همه جنایت نسبت به پاک‌ترین انسان‌های دنیا انجام دهد ـ خواست زخم زبان هم بزند و لذا گفت: کَیْفَ رَأَیْتِ صُنْعَ اللَّهِ بِأَخِیکِ وَ أَهْلِ بَیْتِکِ؛ کار خداوند با برادر و اهل‌بیتت را چگونه دیدی؟! امّا زینب کبری علیها السّلام جوابی دندان‌شکن دادند که ابن‌زیاد را بیچاره کرد. زینب کبری علیه السّلام در جوابش فرمودند:

مَا رَأَیْتُ‏ إِلَّا جَمِیلاً؛

من جز زیبا چیزی ندیدم!

 من زیبا دیدم؛ یعنی هرچه خداوند برای بنده‌اش مقدّر فرموده باشد، زیباست، و جوابی دندان‌شکن‌تر از این نمی‌شد به ابن زیاد ملعون داد؛ ‌زیرا اگر کسی در برابر شماتت و سرزنش دشمنانش ابراز ناراحتی و جزع و فزع بیشتر کند، دشمن به هدفش رسیده و خوشحال می‌شود، ولی اگر کسی بتواند بر خود مسلّط شود و در مقابل شماتت دشمن رضایت خود به مقدّرات پروردگار را ابراز کند، این محکم‌ترین و قوی‌ترین جواب برای دشمن است. بدین‌جهت در روایت است که:

الصَّبْرُ عَلَى الْمُصِیبَهِ مُصِیبَهٌ لِلشَّامِتِ‏ بِهَا؛

صبر بر مصیبت، خود مصیبتی برای شماتت‌کنندهٔ آن است.

اگر کسی بر مصیبت صبر کند، این صبرِ بر مصیبت پاسخی کوبنده‌ به آن کسی است که می‌خواهد در آن مصیبت او را سرزنش کند.

این صبر بر مصیبت و پاسخ کوبنده، هم در‌مورد زینب کبری علیها السّلام و هم در‌مورد امام سجّاد علیه السّلام صادق است؛ زینب کبری علیها السّلام در برابر ابن‌زیاد ملعون و امام سجّاد علیه السّلام در مقابل یزید ملعون.

وقتی یزید ملعون آن‌همه جنایت در کربلا انجام داد، خواست زخم زبان بزند، خطاب به امام سجّاد علیه السّلام این آیه را خواند و با طعنه و زخم زبان گفت: Pما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَهٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْO؛ «این مصیبت‌هایی که شما به آن گرفتار شده‌اید، نتیجهٔ اعمال و دستاورد خودتان است!»  امّا امام سجّاد علیه السّلام با طمأنینه، حلم و صبر، با پاسخی دندان‌شکن او را رسوا کردند و فرمودند: هرگز! این آیه دربارهٔ ما نازل نشده و مربوط به ما نیست، بلکه آنچه دربارهٔ ما نازل شده، این آیات است:

 ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَهٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتابٍ‏ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذٰلِکَ عَلَى اللهِ یَسِیرٌ Q لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلىٰ‏ ما فاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ؛

هیچ مصیبتى نه در زمین و نه در نفس‌هاى شما [= به شما] نرسد، مگر آنکه پیش از آنکه آن را پدید آوریم در کتابى است (در قضای الهی نوشته شده). این [کار] بر خدا آسان است. تا بر آنچه از دست ‏شما رفته اندوهگین نشوید و به [سبب] آنچه به شما داده ‏شادمانى نکنید.

هیچ مصیبتی در زمین یا در جان شما اتّفاق نمی‌افتد، مگر اینکه قبلاً نوشته شده و مکتوب است؛ برای اینکه شما دل به دنیا نبندید و بدانید دنیا ارزش شما نیست و برای اینکه شما با این مصیبت‌ها به چنان کمال و مقام قربی برسید که هیچ‌کس را یارای رسیدن به آن مقام نیست. این بلاها و مصیبت‌ها برای انبیا و اولیا ترفیع درجه است و لذا در روایت داریم که بیشترین بلاها برای انبیاست، سپس به حسب درجاتی که افراد دارند:

إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ بَلَاءً الْأَنْبِیَاءُ ثُمَّ الَّذِینَ یَلُونَهُمْ ثُمَ‏ الْأَمْثَلُ‏ فَالْأَمْثَلُ‏؛

سخت‌ترین مردم از‌لحاظ بلا و گرفتارى پیغمبران‌اند، سپس کسانى که در پى آنان‌اند، و سپس به‌ترتیب هر‌که به ایشان شبیه‏تر و مانندتر باشد.

امیدوارم خداوند همهٔ ما را به لطف خود از متّقین قرار دهد و ثمرۀ روزه گرفتن و عبادت در این ماه مبارک رمضان را اتّصاف به تقوا برای همهٔ ما قرار دهد. از همهٔ عزیزان التماس دعا دارم و امیدوارم خداوند همهٔ ما را مورد الطاف ویژهٔ خود قرار دهد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته