جلسه ۴، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵ (۱۴۰۲ شمسی)، جلسهٔ چهارم

رمضان، زنده‌کنندهٔ نور امید در دل‌ها

در سه جلسهٔ گذشته، اجمالی دربارهٔ ماه مبارک رمضان و روزهٔ آن و آثار فوق‌العاده‌ای که بر این ماه و روزه گرفتن در آن مترتّب است، خدمت شما مخاطبان گرامی بیان کردیم و گفتیم خداوند متعال ماه رمضان را به‌عنوان یک دورۀ آموزشی تربیتی در سال قرار داده است تا بندگانش در این ماه گذشته‌ها را جبران کنند و برای این ماه و ماه‌های آینده ـ حدّاقل تا ماه رمضان بعد و چه‌بسا برای همهٔ عمر ـ آمادگی پیدا کرده و نیرو کسب نمایند.

بنابراین ماه رمضان یک دورۀ ویژه است که خداوند متعال برای بندگانش قرار داده و ماه بزرگی است که قرآن که کتاب تربیت و انسان‌سازی است، در این ماه نازل شده است:

شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ؛

ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است؛ [کتابى ] که مردم را راهبر و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حقّ از باطل است.

خداوند متعال در این دورهٔ فوق‌العاده با معیارها، عوامل و ابزارهایی انسان‌ها را به‌طور ویژه در سطح خُرد و کلان تربیت می‌کند و اوّلین عامل، نور امیدی است که در ماه رمضان به دل‌ها تابیده می‌شود و جان‌ها را زنده می‌گرداند که جبران خسارت‌های گذشته در این ماه ممکن است و توشه گرفتن برای آینده نیز امکان‌پذیر است. این یک فرصت استثنایی است که در آن می‌توان همهٔ عقب‌ماندگی‌ها را جبران کرد و به قلّه رسید و در‌عین‌حال برای سال پیش‌رو تا ماه رمضان آینده و بلکه برای همهٔ عمر توشه برگرفت.

امید‌آفرینی ماه رمضان حتّی برای مردگان!

جالب آنکه خصوصیّت امید‌آفرینی ماه رمضان به‌گونه‌ای است که از زنده‌ها گذشته و به مردگان هم رسیده است! در روایت جالبی نقل شده است:

کَانَ الْمَوْتَى یَأْتُونَ فِی کُلِّ جُمُعَهٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَیَقِفُونَ وَ یُنَادِی کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ بِصَوْتٍ‏ حَزِینٍ‏ بَاکِیاً؛

مردگان در هر جمعه از ماه رمضان می‌آیند، می‌ایستند و هر‌یک با صدایی محزون و با حالتی گریان ندا می‌دهند:

عزیزان! توجّه فرمایید! این وضعیّت کسانی است که در‌گذشته‌اند و دیگر در این جهان نیستند، امّا وقتی ماه رمضان فرا ‌می‌رسد، امید در دل آن‌ها هم زنده می‌شود، با‌اینکه آن عالَم تنها جای حساب و دیدن نتایج اعمال و جزای آن‌هاست و عمل در آنجا اثر ندارد، امّا ماه رمضان به حدّی امیدآفرین است که مردگان هم امیدوار می‌شوند که به‌واسطهٔ کسانی که هنوز زنده‌اند و ماه رمضان را درک کرده‌اند، برای آن‌ها هم مفید باشد. بدین‌جهت مردگان در هر جمعهٔ ماه رمضان می‌آیند و هر‌کدام با صدایی غمناک و گریان چنین ندا می‌دهند:

یَا أَهْلَاهْ وَ یَا وَلَدَاهْ وَ یَا قَرَابَتَاهْ اعْطِفُوا عَلَیْنَا بِشَیْ‏ءٍ یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ وَ اذْکُرُونَا وَ لَا تَنْسَوْنَا بِالدُّعَاءِ وَ ارْحَمُوا عَلَیْنَا وَ عَلَى غُرْبَتِنَا فَإِنَّا قَدْ بَقِینَا فِی سِجْنٍ ضَیِّقٍ وَ غَمٍّ طَوِیلٍ وَ غَمٍّ وَ شِدَّهٍ فَارْحَمُونَا وَ لَا تَبْخَلُوا بِالدُّعَاءِ وَ الصَّدَقَهِ لَنَا لَعَلَّ اللَّهَ یَرْحَمُنَا قَبْلَ أَنْ تَکُونُوا مِثْلَنَا؛

ای خانوادهٔ من، ای فرزندان من و ای نزدیکان من! به ما توجّهی کنید ـ خدا شما را رحمت کند ـ به یاد ما باشید، ما را از دعا فراموش نکنید و بر ما و غربت ما رحم کنید! زیرا ما در زندانی تنگ و غصّه‌ای دراز و اندوه و سختی مانده‌ایم، پس به ما رحم کنید و از دعا و صدقه برای ما بخل نورزید ـ شاید خدا بر ما رحم کند ـ قبل از اینکه شما هم مثل ما شوید.

یعنی سرنوشت شما نیز مانند سرنوشت ماست. اکنون ما به شما محتاجیم و شما فرصت دارید کاری کنید که هم خودتان بهره ببرید و هم به ما فایده‌ای برسانید. سپس می‌گویند:

فَوَا حَسْرَتَى قَدْ کُنَّا قَادِرِینَ مِثْلَمَا أَنْتُمْ قَادِرُونَ؛

افسوس! ما نیز مثل شما توانا بودیم.

ببینید این زبان وحی است که از ما‌ورای این عالَم به ما گزارش می‌دهد. در روایت دارد که ما‌ورای این عالَم از شما پنهان است:

إِنَّکُمْ لَوْ قَدْ عَایَنْتُمْ‏ مَا قَدْ عَایَنَ مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ لَجَزِعْتُمْ وَ وَهِلْتُمْ وَ سَمِعْتُمْ وَ أَطَعْتُمْ؛‏

اگر شما آنچه را مردگان شما دیدند مشاهده مى‏کردید، فریادتان بلند می‌شد و شیون مى‏کردید، و مستمع حق گشته، به اطاعت بر مى‏خاستید.

گزارش وحی از عالَم مردگان

بنابر گزارش وحی، الآن مردگان چنین می‌گویند: افسوس بر ما! ما نیز زمانی توانا بودیم؛ مثل شما که الآن توانا هستید. تا آنجا که می‌گویند:

اعْطِفُوا عَلَیْنَا بِدِرْهَمٍ أَوْ رَغِیفٍ أَوْ بِکِسْرَهٍ؛

با درهمی یا گرده نانی و یا تکّه نانی به ما توجّه و مهربانی کنید.

ببینید مردگان چقدر محتاج هستند! می‌گویند: به ما توجّه و نگاهی کنید، هرچند با درهمی یا یک گرده یا تکّه نانی! سپس خطاب می‌کنند:

فَاجْتَهِدُوا قَبْلَ أَنْ تَکُونُوا مِثْلَنَا؛

پس قبل از آنکه مثل ما شوید، [در راه بندگی خداوند] تلاش کنید.

بنابراین طبق آنچه بیان کردیم و بر‌اساس آموزه‌های اسلامی، خداوند متعال در دورهٔ ویژهٔ ماه مبارک رمضان با عواملی بندگانش را آمادهٔ دریافت فیوضات می‌کند و آن‌ها را تربیت می‌کند که بتوانند گذشته‌ها را جبران کنند و برای آینده اندوخته داشته باشند که یکی از آن عوامل و بلکه چه‌بسا مهم‌ترین آن‌ها ایجاد نور امید در دل‌ها و قلب‌ها در ابعاد گوناگون است و در این ماه آن‌چنان نور امید در دل افراد زنده می‌شود که حتّی پرتوهایی از آن شامل حال مردگان می‌شود و آنان با لحنی غمگینانه و چشمانی گریان از زنده‌ها التماس می‌کنند که برایشان دعا کنند و صدقه دهند، حتّی با درهمی یا گرده نانی و یا حتّی پاره نانی. این‌چنین است که در ماه رمضان نور امید در دل‌ها روشن می‌شود. خدایا! نور امید و رحمت خود را صادقانه و برای همیشه در دل‌های ما روشن نگه دار.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته