جلسه ۱۷، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد
بیانات
آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دام ظلّه
ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵، جلسهٔ هفدهم
بحمداللّه خداوند متعال توفیق داد شب هفدهم ماه مبارک رمضان را درک کنیم. شب هفدهم را شب مبارکی دانسته‌اند و بعضی علما دستورات خاصّی را برای این شب در کتاب‌هایشان نوشته‌اند. امیدواریم مردم موفّق باشند دستورات را عمل کنند و از برکات این ماه و امشب و شب‌های آینده به‌ویژه شب‌های قدر بهرهٔ وافر را ببرند.
بحث ما دربارهٔ این بود که خداوند متعال ماه رمضان و روزه‌داری در آن را یک برنامهٔ فوق‌العاده برای جبران عقب‌ماندگی‌ها، ارتقای وضعیّت فعلی و ذخیره گرفتن تا سال آینده بلکه تا همهٔ عمر قرار داده و عواملی را در اختیار ما قرار داده و بلکه بعضی را الزام فرموده که از آن استفاده کنیم تا به این نتیجهٔ نهایی برسیم. این عوامل را یک‌به‌یک بر‌شمردیم و شش عامل را ذکر کردیم.
عامل هفتم: درک احساس گرسنگان و رنج نیازمندان
عامل دیگری که خداوند متعال در ماه مبارک رمضان و روزه‌داری آن قرار داده تا بندگانش را در درجات قرب و اخلاص بالا ببرد و این برنامهٔ ویژه را عملیّاتی کند، درک گرسنگی فقرا و نیازمندان به‌واسطهٔ احساس گرسنگی ناشی از روزه است.
ایجاد تساوی میان غنیّ و فقیر
در روایتی کاملاً معتبر و صحیح نقل شده که جناب هشام بن حَکَم رحمه الله از امام صادق علیه السّلام دربارهٔ علّت روزه سؤال کرد. حضرت فرمودند:
إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الصِّیَامَ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیرُ؛
خدای عزّوجلّ روزه را واجب ساخت تا انسان غنیّ و دارا با فرد فقیر و نادار مساوی شود.
خود حضرت در ادامه چنین توضیح می‌دهند:
وَ ذَلِکَ أَنَّ الْغَنِیَّ لَمْ یَکُنْ لِیَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَیَرْحَمَ الْفَقِیرَ لِأَنَّ الْغَنِیَّ کُلَّمَا أَرَادَ شَیْئاً قَدَرَ عَلَیْهِ فَأَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُسَوِّیَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَ أَنْ یُذِیقَ الْغَنِیَّ مَسَّ الْجُوعِ وَ الْأَلَمِ لِیَرِقَّ عَلَى الضَّعِیفِ فَیَرْحَمَ الْجَائِعَ؛
و این بدان سبب است که غنى چنان نبود که اثر گرسنگى را احساس کند تا بر فقیر رحم آورد؛ زیرا غنى هر زمان که چیزى مىخواست بر آن قادر بود. از‌این‌رو خداى عزّوجلّ اراده کرد تا میان افراد خلقش تساوى برقرار سازد، و رنج گرسنگى و درد را به غنى بچشاند تا نسبت به ضعیف رقّت کند و بر گرسنه رحم آورد.
انسان غنیّ و دارا بدون روزه اصلاً گرسنگی را درک نمی‌کند و نمی‌فهمد نداشتن غذای مناسب چه سختی‌ای دارد تا بر فقیر رحم کند؛زیرا فرد دارا هر وقت چیزی را اراده کند، توانایی تهیّهٔ ٱن را دارد؛ هر نوع خوراکی و غذایی بخواهد، به آن دسترسی دارد. بدین‌جهت خداوند متعال اراده کرده تا مساواتی بین بندگانش برقرار کند؛ بدین‌صورت که احساس گرسنگی و ناراحتی ناشی از آن را به انسان دارا بچشاند تا اینکه دلش نسبت به ضعیفان و گرسنگان به رحم آید و به فکر آنان باشد.
کمک به درماندگان و بینوایان، با ترکیب عقل و احساس
ما در برخی جلسات گذشته توضیح دادیم که خداوند متعال در بسیاری از اوقات و به‌ویژه در ماه مبارک رمضان، ترکیبی بین ادراک عقلانی و ادراک احساسی برای رشد انسان‌ها قرار داده است. انسان غنی در شرایط عادی ممکن است با تذکّر، گفت‌وگو و تبیینِ اینکه فقرا در چه شرایطی قرار می‌گیرند، چه نیازهایی دارند و گرسنگی چقدر به آن‌ها فشار می‌آورد، قانع شود تا به فقرا کمک کند. امّا این کافی نیست؛ زیرا چه‌بسا تمایلات نفسانی، القائات شیطانی و وسوسه‌های اطرافیان فرد را از انفاق در راه خدا و رسیدگی به نیازمندان باز دارد. پس باید چیزی علاوه بر آن فهم عقلانی وجود داشته باشد که به او بیشتر انگیزه دهد تا به درماندگان و بینوایان کمک کند.
مبارزه با مسئلهٔ گرسنگی و سوءتغذیه، مشکل بزرگ دنیای امروز
مخصوصاً مسئلهٔ گرسنگی برای عدّه‌ای از مردم که واقعاً نیازمندند، مشکل بزرگی است و اگر در جامعه‌ای تغذیهٔ کافی وجود نداشته باشد، پیامدهای بسیار بدی خواهد داشت. البتّه بحمداللّه و به لطف الهی در جامعهٔ ما کم است، ولی در دنیا مسئلهٔ فوق‌العاده و بغرنجی است. آماری که از بعضی قارّه‌ها و کشورها در‌این‌زمینه داده می‌شود، غوغاست و انسان واقعاً تاسّف می‌خورد که بشریّت در این عصر با این‌همه امکانات هنوز گرفتار مسئلهٔ گرسنگی است!
امّا از‌آنجا‌که احکام اسلام ابدی و برای هر محیط و جغرافیا و هر برههٔ تاریخی است، یکی از عواملی که برای آموزش و تربیت انسان در ماه رمضان قرار داده شده، درک احساس گرسنگی و در‌نتیجه ترغیب به رسیدگی به گرسنگان و نیازمندان است تا مبادا در جامعه گرسنه‌ای وجود داشته باشد. و در این عامل، خداوند متعال بین القای اوامر و درک عقلانی و استفاده از عامل احساسی ترکیب کرده است؛ یعنی از یک طرف، در موارد متعدّد در قرآن و روایات دستور داده که در راه خدا اطعام و انفاق کنید و گرسنگان را سیر نمایید. و از طرف دیگر، دستور داده در ماه رمضان که یک برنامهٔ فوق‌العادهٔ تربیتی است، روزه بگیرید تا بفهمید گرسنگی چیست.
بله، گاهی ما به‌خاطر افراط در خوردن در وعدهٔ سحری، افطاری و شب بین افطار و سحر، آن احساس گرسنگی را که باید داشته باشیم، نداریم. ولی روش صحیح آن است که افراط نکنیم و درست سحری بخوریم. گرچه سحری خوردن راجح است و در روایات بدان توصیه شده، ولی درست آن است که به اندازه‌ای باشد که فلسفهٔ روزه از بین نرود و آن عاملی که در روزه‌داری تعبیه شده، اثر خود را از دست ندهد؛ زیرا خداوند متعال ما را در این برنامهٔ ویژهٔ تربیتی و آموزشی مأمور کرده که گرسنه باشیم تا رنج گرسنگان و محرومیّت مستضعفان را درک کنیم، در‌نتیجه در ماه رمضان و سایر اوقات زندگی به فقرا رسیدگی نماییم.
اسلام در‌مورد اطعام نیازمندان و درماندگان دستورات زیادی دارد و در قرآن و روایات بر آن تأکید فراوان شده و تعبیرات فوق‌العاده‌ای در‌این‌زمینه آمده است. البتّه این وظیفهٔ همیشگی و مستمرّ ماست، امّا در ماه رمضان یک وظیفهٔ استثنایی با روشی خاصّ وجود دارد که ان‌شاء‌اللّه در جلسهٔ آینده قدری در‌این‌زمینه توضیح خواهیم داد.
و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰