جلسه ۵، رمضان ۱۴۴۴ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴ (۱۴۰۲ ش)، جلسۀ پنجم

گفتیم که روزهٔ ماه رمضان، برای رسیدن به تقواست و عمده‌ترین راه برای رسیدن به تقوا ترک شهوات است و چیزی جز متابعت شهوات تقوا را از بین نمی‌برد. همچنین گفتیم تقواست که به انسان آزادی حقیقی و واقعی می‌دهد و او را از هر بردگی آزاد می‌کند. و عکس آن، اسارت شهوات است که انسان را عبد و بردهٔ هر چیزی می‌کند: بردهٔ زر، قدرت، زیبایی، جاه‌طلبی و هر شهوتی که به آن علاقهٔ مفرط نشان داده شود و از حدّ اعتدال خارج گردد.

چرا ما لذّت عبادت را نمی‌چشیم؟

حتّی اگر خوب دقّت کنیم، خواهیم فهمید اینکه بسیاری از ما لذت عبادت را نمی‌چشیم و نمی‌فهمیم اطاعت، بندگی و عبادت خداوند چه لذّتی دارد، به‌خاطر آن است که عبد و اسیر شهوات هستیم. اگر هوس‌ها، امیال و آرزوهای مفرط، بی‌جا و گاه ناپاک بر جان کسی تسلّط داشته باشد، او را از بسیاری از خیرها ـ اگر نگوییم از همهٔ خیرها ـ محروم می‌کند.

اسارت در بند شهوات

در روایتی نکتهٔ بسیار جالبی در‌این‌زمینه آمده است. سؤال این است که چرا بعضی افراد از خداوند متعال محجوب‌اند و پرده‌ای میان آن‌ها و خداوند متعال وجود دارد که نمی‌توانند با چشم عقلشان وجود اقدس الهی را درک کنند؟ پاسخ این سؤال در این روایت آمده است. حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام خطاب به یکی از یاران نزدیک خود به نام هشام چنین می‌فرمایند:

یَا هِشَامُ أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى دَاوُدَ علیه السّلام یَا دَاوُدُ حَذِّرْ وَ أَنْذِرْ أَصْحَابَکَ‏ عَنْ حُبِّ الشَّهَوَاتِ فَإِنَّ الْمُعَلَّقَهَ قُلُوبُهُمْ بِشَهَوَاتِ الدُّنْیَا قُلُوبُهُمْ مَحْجُوبَهٌ عَنِّی؛

ای هشام! خداوند متعال به داود علیه السّلام وحى کرد: ای داود! اصحاب خود را از دل‌باختگى شهوت‌ها برحذر دار و (از عواقب آن) بیم ده؛ زیرا آنان‌که دل به شهوت‌های دنیا بسته‏‌اند، قلوبشان از من محجوب و پوشیده است.

این روایت، نکتهٔ قضیّه را اسارت در بند شهوات معرّفی می‌کند و می‌فرماید: محبّت و دوستی شهوات را از دل خود دور کنید؛‌ زیرا دل‌هایی که بسته به شهوات است، از خداوند دورند و نمی‌توانند حضور خدای متعال را درک کنند و خود را در پیشگاه الهی حاضر ببینند و همچنین نمی‌توانند لذّت عبادت الهی را بچشند.

شیرینی دنیا یا شیرینی عبادت؟!

اینکه ما نمی‌توانیم لذّت عبادت را آن‌چنان‌که شایسته است درک کنیم؛ یا بعضی افراد اصلاً نمی‌توانند درک کنند و بعضی دیگر به‌طور شایسته نمی‌توانند درک کنند، نکته‌اش چیست؟ در روایتی بسیار جالب، جناب عیسی بن مریم علیٰ نبیّنا و آله و علیه السلام به اصحابش چنین می‌فرماید:

بِحَقٍّ أَقُولُ لَکُمْ … صَاحِبُ الدُّنْیَا لَا یَلْتَذُّ بِالْعِبَادَهِ وَ لَا یَجِدُ حَلَاوَتَهَا مَعَ مَا یَجِدُهُ مِنْ حَلَاوَهِ الدُّنْیَا؛

از روى حقّ و واقعیّت به شما مى‏گویم: کسی که اهل دنیاست، از عبادت لذّت نمی‌برد و با‌وجود آنچه از شیرینی دنیا می‌یابد، شیرینى عبادت را در‌نمى‏یابد.

مگر عبادت شیرینی دارد؟! بله، عبادت و اطاعت خداوند، شیرینی و حلاوتی دارد که با هیچ‌یک از شیرینی‌های این دنیا قابل مقایسه نیست! آن‌چنان برای اهلش لذّت‌آفرین است که حاضرند همهٔ عالَم را بدهند، ولی یک لحظه آن شیرینی را از دست ندهند.

امّا چرا چیزی با این‌همه شیرینی و حلاوت برای بسیاری از ما، یا حلاوت ندارد یا اگر دارد، شیرینی اندکی دارد که در برابر شیرینی‌های ظاهری تاب مقاومت ندارد؟! و چه‌بسا کسی حلاوت دنیا را بر حلاوت عبادت خداوند متعال ترجیح دهد. جناب عیسی بن مریم علیٰ نبیّنا و آله و علیه السلام می‌فرماید: وقتی کسی که اهل دنیاست و شیرینی و حلاوت دنیا را می‌چشد، دیگر شیرینی و حلاوت عبادت را درک نمی‌کند و از آن لذّت نمی‌برد.

حتّی می‌توانیم از این روایت استفاده کنیم که شیرینی حلال دنیا هم نمی‌گذارد آن شیرینی واقعی عبادت در کام ما احساس شود. کسی که در ناز و نعمت است و همه چیز برای او فراهم است ـ اعمّ از خوراک، پوشاک، مسکن، امکانات سفر و رفت‌وآمد و… ـ و هیچ مشکلی ندارد و زهد در دنیا ندارد، این فرد هرچند کار حرامی هم انجام نداده و مستحقّ عذاب و عقوبتی هم نیست، امّا یک اثر طبیعی دارد که شیرینی عبادت در کام او به اندازهٔ کافی وجود ندارد.

به‌همین‌جهت، یکی از فلسفه‌های سختی‌ها و مشکلاتی که در دنیا برای انسان‌ها پدید می‌آید، آن است که آن‌ها بتوانند شیرینی مناجات با پروردگار را درک کنند که آن شیرینی قابل مقایسه با هیچ شیرینی دیگری نیست.

فرصت ماه مبارک برای شکست شهوات

و ماه مبارک رمضان برای این است که ما تقوا پیدا کنیم و حتّی بعضی از لذّات دنیایی حلال را که در ماه‌های دیگر استفاده می‌کردیم، در این ماه مبارک آن‌ها را هم از خود دور کنیم تا ان‌شاء‌اللّه شیرینی مناجات و عبادت پروردگار در کام ما احساس شود. در روایتی که جناب محمّد بن سنان از امام رضا علیه السّلام نقل می‌کند، حضرت می‌فرمایند: یکی از حکمت‌ها و فلسفه‌های روزه این است که شهوات انسان می‌شکند:

مَعَ مَا فِیهِ مِنَ الِانْکِسَارِ لَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ؛

علاوه بر خاصیّت شکستن شهوات که در روزه نهفته است.

وقتی شهوات انسان شکست، او وارد عرصهٔ جدیدی می‌شود و قابلیّت پیدا می‌کند که شیرینی عبادت و حلاوت مناجات با پروردگار را بچشد. امیدوارم خداوند متعال به همهٔ ما توفیق عبادت و بندگی خودش را عنایت فرماید و شیرینی عبادتش را به ما بچشاند.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته