جلسه ۲۹، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

 آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دام ظلّه

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵ ، جلسۀ بیست و نهم

بحمداللّه توفیق پیدا کردیم در این سحرهای مبارک و نورانی خدمت شما عزیزان باشیم و بتوانیم کلماتی را از قرآن کریم و اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام خدمت شما بیان کنیم و توضیح دهیم. از درگاه خداوند متعال می‌خواهیم این کلمات را برای گوینده و شنونده مفید قرار دهد. در این ساعات خیلی مناسب است این دعا را که امام ‌صادق علیه السّلام بعد از هر نماز واجب و مستحب در شب‌های دههٔ آخر ماه مبارک می‌خواندند، قرائت کنیم:

اللَّهُمَّ أَدِّ عَنَّا حَقَّ مَا مَضَى‏ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ اغْفِرْ لَنَا تَقْصِیرَنَا فِیهِ وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا مَقْبُولا وَ لا تُؤَاخِذْنَا بِإِسْرَافِنَا عَلَى أَنْفُسِنَا وَ اجْعَلْنَا مِنَ الْمَرْحُومِینَ وَ لا تَجْعَلْنَا مِنَ الْمَحْرُومِینَ؛

خدایا! تو از جانب ما حقّ آنچه از ماه رمضان گذشته است، ادا کن، کوتاهی ما را در این ماه مورد آمرزش قرار بده، این ماه را به‌نحو مقبول از ما بپذیر، ما را به‌خاطر اسرافی که بر خود کردیم مؤاخذه نکن و ما را از مرحومین (رحمت‌شدگان) قرار بده و از محرومین قرار مده.

 از خداوند متعال درخواست می‌کنیم به حقّ محمّد (ص) و آل محمّد علیهم السّلام و به حقّ قرآن عظیم و به حقّ این ماه مبارک، ما را مشمول غفران و رحمت بی‌پایان خود قرار دهد و از همهٔ عزیزان التماس دعا دارم حیّاً و میّتاً و از همهٔ دوستانی که این برنامه را مهیّا کردند و در اختیار عزیزان قرار دادند، تشکّر وافر می‌کنم.

دوری زاهدانه و دوستی‌ خالصانه

کلمات امیرالمؤمنین علیه السّلام در وصف متّقین را توضیح می‌دادیم و در این جلسه به آخرین وصف متّقین می‌رسیم. البتّه به نظر می‌آید کلام حضرت تمام نشده بود، امّا به دلیل اتّفاقی که افتاد (ناله زدن جناب هَمّام و جان به جان‌آفرین تسلیم کردن) حضرت دیگر ادامه ندادند. به‌هرحال حضرت در آخرین وصفی که برای متّقین ذکر می‌کنند، می‌فرمایند:

بُعْدُهُ عَمَّنْ تَبَاعَدَ عَنْهُ زُهْدٌ وَ نَزَاهَهٌ؛

از هر‌که دورى گزیند، به سبب پارسایى و پاکى است.

وَ دُنُوُّهُ مِمَّنْ دَنَا مِنْهُ لِینٌ وَ رَحْمَهٌ؛

و به هر‌که نزدیک شود، به سبب نرم‌خویى و مهربانی است.

لَیسَ تَبَاعُدُهُ بِکِبْرٍ وَ عَظَمَهٍ؛

نه دورى گزیدنش از روى کبر و تکبّر است،

وَ لَا دُنُوُّهُ بِمَکْرٍ وَ خَدِیعَهٍ؛

و نه نزدیک شدنش از روى مکر و خدعه.

دوری گزیدن به سبب پارسایی و پاکی، نه از روی برتری‌جویی و خودبزرگ‌بینی

از ویژگی‌های فرد متّقی آن است که اگر رابطه‌اش با کسی کم شد، از او دوری گزید و چندان با  وی رفت‌و‌آمد نداشت، به‌خاطر زهد و پاکی اوست. می‌خواهد مبتلا به گناه نشود یا اسباب زحمت دیگران را فراهم نکند. نمی‌خواهد وقتش صرف بعضی امور عادی شود و از امور مهم‌تر باز بماند. پس منشأ دوری گزیدنش از دیگران زهد و پاکی است که گرفتار کارهای عادی نشود و به کارهای مهم‌تر برسد.

در مقابل، کسی که تقوا ندارد، دوری گزیدنش از دیگران می‌تواند منشأ دیگری داشته باشد. متأسّفانه بعضی افراد خود را تافتهٔ جدا‌بافته می‌بینند و در شأن خود نمی‌بینند که با مردم عادی نشست‌وبرخاست یا حشر‌و‌نشر داشته باشند. حاضر نیستند سر سفرۀ آن‌ها بنشینند یا در مسجد و مجلس روضهٔ آن‌ها شرکت کنند. برای خود یک جایگاه توهّمی یا جاه و مقامی قائل هستند که گاهی هیچ‌کدام را هم ندارند و تنها مبتلا به خودبرتربینی‌های عجیب و غریب هستند. حضرت می‌فرمایند: فرد متّقی چنین نیست که دوری گزیدنش از دیگران به‌خاطر کبر و خودبزرگ‌بینی باشد، بلکه ناشی از زهد و پاکی است.

نزدیک شدن به‌خاطر لطف و مهربانی، نه از روی نیرنگ و فریب‌کاری

همچنین انسان متّقی اگر به کسانی نزدیک می‌شود و با آن‌ها حشر‌و‌نشر بیشتر دارد، به‌خاطر ملاطفت و مهربانی اوست، نه اینکه ناشی از فریب و خدعه باشد.

متأسّفانه بعضی افراد که خود را به دیگران نزدیک می‌کنند، قصد خیر ندارند؛ اگر به عالِمی خود را نزدیک می‌کنند، قصد کسب علم و ثواب ندارند؛ اگر به فرد صاحب‌منصبی خود را نزدیک می‌کنند، قصد خدمت ندارند؛ اگر به ثروتمندی نزدیک می‌شوند، قصد کمک ندارند و حتّی اگر به نادار و نیازمندی نزدیک می‌شوند، در‌واقع قصد یاری ندارند؛ بلکه قصدشان از این نزدیک شدن‌ها مکر و خدعه است و با فریبکاری می‌خواهند خود را نزد آن شخص، موجّه جلوه دهند تا از او سوءاستفاده کنند. اگر مالی دارد، از مالش، اگر موقعیّتی دارد، از موقعیّتش، اگر جاه و مقامی دارد، از جاه و مقامش، و اگر خدای‌ناکرده یتیم یا فرد بی‌سرپرستی است، از حقوق، اموال یا شرایطش سوءاستفاده کنند.

چه بسیار یتیم‌هایی که اموالشان توسّط کسانی که باید حقوق آن‌ها را حفظ می‌کردند، از بین رفته است! چه زنان بی‌سرپرستی که به آن‌ها خیانت شده است. چه بسیار عالمانی که افرادی به‌عنوان اینکه متدیّن‌اند و می‌خواهند کسب دانش یا احترام عالم کنند، خود را به آن‌ها نزدیک و از آنان سوء‌استفاده کرده‌اند. انسان گاهی می‌بیند فردی بیمار می‌شود یا مشکلاتی پیدا می‌کند و هیچ‌کس از این‌گونه افراد به او نزدیک نمی‌شود تا کاری برای او انجام دهد یا مشکلی از او حل کند، امّا همین‌که احساس کنند این فرد موقعیّتی پیدا کرده یا شاید در آینده موقعیّتی پیدا کند و بتواند کاری برای آن‌ها انجام دهد، خود را به او نزدیک می‌کنند! البتّه بسیاری اوقات این احساس‌ها توهّم است، امّا حتّی توهّم این معانی عدّه‌ای را به در خانهٔ افراد می‌کشاند!

بدین‌جهت است که امیرالمؤمنین علیه السّلام می‌فرمایند: دوری گزیدن فرد متّقی از دیگران به‌خاطر زهد و پاکی است، نه کبر و خودبزرگ‌بینی، و نزدیک شدنش به دیگران به‌خاطر محبّت و ملاطفت است، نه مکر و خدعه. امیدواریم خداوند متعال همهٔ ما را متّصف به صفات متّقین قرار دهد و در این اوقات پایانی ماه مبارک رمضان مشمول عنایات ویژهٔ خود بگرداند و ما را آمرزیده وارد روزها و ماه‌های آینده کند.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته