جلسه ۵، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵ (۱۴۰۲ شمسی)، جلسهٔ پنجم

در جلسات گذشته بیان کردیم که ماه مبارک رمضان و روزه‌داری آن برنامهٔ ویژه و دورهٔ خاصّی است که خداوند متعال برای تربیت،پیشرفت و سعادت بندگانش قرار داده و برای اینکه این هدف محقّق شود، از عواملی در این ماه استفاده فرموده است. گفتیم اوّلین عاملی که ما را به این هدف نزدیک می‌کند، تابش نور امید به دل بندگان و استقرار رجا در دل‌ها و قلب‌هاست و در‌این‌زمینه توضیحاتی دادیم.

عامل دوم: آموزش

عامل دومی که خداوند متعال در این راستا تعبیه فرموده و بندگانش را از این راه می‌خواهد سعادتمند کند و کوتاهی‌ها، خسارت‌ها و نقصان‌هایی را که داشته‌اند، تبدیل به حسنات کند و در‌عین‌حال ذخیره‌ای هم برای آیندهٔ آن‌ها فراهم بیاورد، استفاده از روش آموزش است.

انسان برای اینکه به مقصدی برسد، مهم‌ترین چیزی که بعد از امید و تصوّر اجمالی هدف نیاز دارد، این است که راه رسیدن به آن هدف و آنچه را در راستای آن هدف مفید است، آموزش ببیند و فرا بگیرد. بدون دانش و علم نمی‌توان کاری را انجام داد و به تعبیر روایت، هیچ حرکتی نیست مگر اینکه احتیاج به دانش دارد.

در ماه رمضان، دانش انسان‌سازی و معلومات لازم برای اینکه فرد یک انسان کامل و به تمام معنا شود، به‌شدّت مورد احتیاج است؛ چون ماه رمضان ماهی است که قرار است در آن انسان خدایی ساخته شود؛ انسانی که در درجات قرب بالا رود و سعادت ابدی را به دست آورد.

شناخت خود، جهان و خالق

رسیدن به این هدف، شروط مهمّ و لازمی دارد که باید فراهم شود و مهم‌ترین شرطش این است که انسان هم حقیقت خودش را بشناسد، هم حقیقت جهان را و هم حقیقت خالقش را؛ البتّه در حدّی که بشر می‌تواند درک کند، وگرنه شناخت کُنه ذات خداوند برای ما ممکن نیست و حتّی اوّل شخص عالَم امکان، پیامبر خدا (ص) به‌حسب نقل فرموده‌اند:

مَا عَبَدْنَاکَ حَقَّ عِبَادَتِکَ وَ مَا عَرَفْنَاکَ‏ حَقَّ مَعْرِفَتِکَ؛

تو را آن‌چنان‌که حقّ عبادت توست، عبادت نکردیم و آن‌چنان‌که حقّ معرفت توست، نشناختیم.

ولی در حدّی که انسان می‌تواند، وظیفه دارد مبدأ و معادش را بشناسد، خودش را بشناسد، رابطه‌اش را با خدای خودش بشناسد، رابطه‌اش را با معاد بشناسد، راهش را بشناسد و راهنمایش را هم بشناسد.

این شناخت‌ها اموری صد‌درصد لازم است و خداوند متعال برای اینکه این امور را تأمین کند، به‌ویژه در ماه رمضان و این دورهٔ ویژه که برای بندگانش قرار داده است، بعد از اینکه امید را در دل آن‌ها زنده کرده، راه آموزش را در پیش‌روی آن‌ها قرار داده است.

قرآن، بهترین کتاب آموزشی

بهترین کتاب آموزشی و بالاترین کتابی که می‌تواند انسان را سعادتمند کند و به قرب الهی نزدیک گرداند، قرآن کریم است. اصلاً خداوند متعال پیامبر اسلام (ص) را مبعوث فرمود تا قرآن را به مردم آموزش دهد:

یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ؛

به آنان کتاب و حکمت بیاموزد.

تعلیم قرآن، راه‌های مختلف، زمان‌های متفاوت و ابعاد گوناگونی دارد و خداوند متعال در ماه رمضان این عامل را در رأس عوامل قرار داده و اساساً قرآن را در ماه رمضان نازل فرموده است:

شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ؛

ماه رمضان [همان ماه] است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است؛ [کتابى] که مردم را راهبر و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت و [میزان] تشخیص حقّ از باطل است.

قرآن، هدایت برای مردم است و نشانه‌های تشخیص حقّ از باطل در آن آشکارا آمده است. بدین‌جهت خداوند متعال در این فصل ویژه و دورهٔ خاص، بندگانش را تعلیم قرآن می‌دهد، با قرآن آشنا می‌کند و به‌سمت قرآن ترغیب می‌نماید، تا‌آنجا‌که پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند:

مَنْ تَلَا فِیهِ آیَهً مِنَ الْقُرْآنِ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ‏ فِی‏ غَیْرِهِ‏ مِنَ‏ الشُّهُورِ؛

هر‌کس در این ماه آیه‏اى از قرآن تلاوت کند، اجر کسى را خواهد داشت که در ماه‌هاى دیگر قرآن را ختم کرده باشد.

خیلی عجیب است! کسی که در ماه رمضان یک آیه از قرآن بخواند، مثل کسی است که در دیگر ماه‌ها از اوّل تا آخر قرآن را خوانده باشد! این به‌خاطر این دورهٔ تربیتی خاصّ است. یکی از ارکان این دورهٔ تربیتی آموزش است و قرآن کتاب آموزش و کتاب علم است؛ کتابی است که همهٔ نیازهای بشر را به‌عنوان یک موجود برتر که باید به عالم بالا پرواز کند، برای او فراهم کرده است:

تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ؛

روشنگر هر چیزى است.

قرآن کتابی است که تبیان یعنی بیان‌کننده و آشکار‌کنندۀ هر چیزی است که نقشی در سعادت انسان‌ها دارد.

بهار قرآن، بهار طبیعت و بهار نیازمندان

در روایت است که:

رَبِیعُ‏ الْقُرْآنِ‏ شَهْرُ رَمَضَانَ؛

بهار قرآن، ماه رمضان است.

ماه رمضان، بهار قرآن است و مخصوصاً در این ایّام که به بهار طبیعت نیز نزدیک می‌شویم، بهار قرآن با بهار طبیعت همراه می‌شود و در روایت است که ماه رمضان بهار نیازمندان هم هست. در‌حقیقت، تکوین و تشریع دست به دست هم داده و شرایط را برای انسان‌ها آماده کرده‌اند که بتوانند به قلّه‌های رفیع سعادت و آسمان‌های علم و عمل پرواز کنند و این با قرائت قرآن مخصوصاً قرائت با توجّه و تدبّر میسّر می‌شود.

قرآن، کتاب تدبّر و تفکّر

قرائت قرآن بدون تدبّر، آن آثار مثبتی را که باید داشته باشد، ندارد؛ چون قرآن کتاب تدبّر و تفکّر است:

أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ‏؛

آیا در قرآن نمى‏‌اندیشند؟!

در دعای شروع تلاوت قرآن که از امام صادق علیه السّلام نقل شده است، از درگاه خداوند درخواست می‌کنیم که قرآن خواندن ما را با تدبّر قرار دهد؛ یعنی هر آیه‌ای که می‌خوانیم و هر انذار یا تبشیر و یا هر حکم و مطلبی که در آن است، با توجّه در آن بنگریم و قرائت ما «هَذَر» یعنی بدون توجّه به معانی نباشد.

امیدواریم خداوند متعال این ماه را ماه علم و دانش قرآنی ما قرار دهد و توفیق خواندن قرآن را با تدبّر در معانی آن به‌طور کامل به همهٔ ما عنایت فرماید.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته