جلسه ۲۷، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دام ظلّه

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵، جلسۀ بیست و هفتم

بحمداللّه ماه مبارک رمضان را تا شب بیست و هفتم سپری کردیم و این شب نیز دارای بعضی اعمال ویژه است که امیدوارم عزیزان موفّق به انجام آن شده باشند. نقل شده که امام ‌سجّاد۷ در چنین شبی از سر شب تا آخر شب مکرّر این دعا را می‌خواندند:

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی التَّجَافِیَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَهَ إِلَى دَارِ الْخُلُودِ وَ الِاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْتِ؛

خداوندا! فاصله گرفتن از این دنیای فریبنده، روی‌آوردن به سرای جاودانی، و آماده شدن برای مرگ قبل از اینکه فرصت‌ها از دست برود، را روزی من کن.

بحث ما دربارهٔ صفات متّقین بود و به‌مناسبت تقوا که نتیجهٔ روزه‌داری است، کلمات امیرمؤمنان علیه السّلام را در خطبهٔ متّقین توضیح می‌دادیم و تا اینجا رسیدیم که حضرت فرمودند: «إِنْ صَمَتَ لَمْ یغُمَّهُ صَمْتُهُ؛ اگر سکوت کند، سکوتش او را غمگین نسازد» که توضیح دادیم مراد از این عبارت چیست.

آرام خندیدن

سپس حضرت طبق نقل نهج‌البلاغه می‌فرمایند:

وَ إِنْ ضَحِکَ‏ لَمْ یعْلُ صَوْتُهُ؛

و اگر بخندد، صدایش بلند نشود.

فرد متّقی این خصوصیّت را دارد که اگر بخندد، صدایش بلند نمی‌شود؛ یعنی با صدای بلند و به‌صورت قهقهه نمی‌خندد.

مذمّت قهقهه و خنده با صدای بلند

روایات متعدّدی در مذمّت قهقهه وارد شده است؛ ازجمله در روایتی صحیح در کتاب شریف کافی آمده است:

الْقَهْقَهَهُ مِنَ الشَّیْطَانِ؛

قهقهه از شیطان است.

و در روایت دیگر آمده است: اگر کسی با قهقهه و صدای بلند خندید، چنین بگوید: اللَّهُمَّ لَا تَمْقُتْنِی؛ خدایا! مرا مبغوض خود قرار مده. این به‌خاطر آن است که قهقهه ناشی از سرخوشی‌های بیجا و غفلت از آخرت و وظایف انسانی و اسلامی است. خداوند متعال می‌فرماید:

إِنَّ اللهَ لا یُحِبُّ الْفَرِحینَ؛

خدا شادى‏کنندگان را دوست نمى‏دارد.

یعنی خدا کسانی را که بیجا سرخوش و بی‌غم هستند، دوست ندارد.

تأکید اسلام بر خوش‌رویی و خنده‌رویی، در حدّ تبسّم و لبخند

البتّه اشتباه نشود: هرگز معنای این آیهٔ شریفه آن نیست که در‌ روابط خود ‌با مردم عبوس باشید و حالت ناراحتی داشته باشید. این حالت نیز در اسلام مذموم است؛ چنان‌که در بعضی نقل‌های همین خطبهٔ امیرالمؤمنین علیه السّلام آمده که مؤمن، بَسَّام است و همواره تبسّم بر لب دارد. یا در روایت است:

بِشْرُهُ فِی وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ‏ فِی‏ قَلْبِهِ؛

شادمانى مؤمن در چهرهٔ او و اندوهش در دل اوست.

یعنی حالت خوشحالی مؤمن آشکار است و حالت غصّه و ناراحتی او در درون اوست. این دستور اسلام است؛ چنان‌که ادخال سرور در قلب مؤمن و خوشحال کردن دیگران (خوشحالی واقعی) یکی از وظایف انسان مسلمان است و خوش‌برخوردی و خوش‌رویی و اینکه انسان در برخورد با دیگران همواره بر لب تبسّم داشته باشد، یکی از کمالات انسان به شمار می‌رود.

لزوم پرهیز از سرخوشی‌ها و سرگرمی‌های بیجا و قهقهه‌های بی‌حساب‌و‌کتاب

در مقابل، سرخوشی‌های بیجا و قهقهه‌های با صدای بلند، نامطلوب و از ناحیهٔ شیطان است و اینکه عدّه‌ای، افرادی را جمع می‌کنند و خنده و قهقهه‌های بی‌حساب‌و‌کتاب همراه با لهو و لعب انجام می‌دهند و هزینه‌های گزافی هم صرف این کار می‌کنند، اصلاً کار مطلوبی نیست. من نمی‌گویم این کار به‌خودی‌خود و در همین حد، حرام است. مسئلهٔ حرمت چیزی است و مسئلهٔ اینکه انسان به کمال شایستهٔ خود برسد و یک مؤمن متّقی باشد، چیز دیگری است.

خیلی چیزها ممکن است حلال و مباح باشد. یا حتّی مکروهات همگی جایز است و حرام نیست، جهنّمی هم در پی ندارد و کسی هم مانع آن نمی‌شود. امّا انسانی که باید همنشین ملائک شود و در درجات قرب بالا رود، چند روز دیگر این دنیای فانی را رها کند و به ملاقات پروردگار بشتابد و در کنار معصومین و پیامبران به‌ویژه پیامبر اعظم (ص) و اهل‌بیت طیّبین و طاهرینشان علیهم السّلام باشد، شایسته نیست خود را سرگرم لهو‌و‌لعب‌ها، خوش‌گذرانی‌ها و قهقهه‌های بیجا کند. این کارها انسان را از کمال شایستهٔ او محروم می‌دارد.

بله، گاهی بر‌اساس ضرورت‌ها و جهات خاصّی ممکن است حتّی بعضی از نهادهای رسمی کاری را انجام دهند، امّا به نزدیکان، فرزندان و دوستانتان بگویید که این کارها شایستهٔ مسلمان شیعهٔ امیرالمؤمنین علیه السّلام نیست. دیگران هر کار می‌خواهند، انجام بدهند، مانعشان هم نمی‌شویم؛ البتّه تا جایی که حرام نباشد. امّا مگر هر کاری را که حرام نیست، باید انجام داد؟! مثلاً خیلی غذا‌ها را می‌شود خورد، ولی آیا ما هر غذایی را می‌خوریم یا سالم‌ترین غذا را انتخاب می‌کنیم و آن را به بهترین وجه طبخ می‌کنیم و استفاده می‌کنیم؟! یا انواع آب وجود دارد که می‌شود خورد؛ گوارا یا ناگوار، سرد یا گرم و…، ولی آیا ما هر نوع آبی را می‌نوشیم یا اگر دسترسی داشته باشیم، بهترین آب را برای جسممان انتخاب می‌کنیم؟! روشن است که هرگز خود را با آب یا غذایی که نامناسب است، هرچند ضربه‌ای هم به ما نزند، سیر نمی‌کنیم.

رفتارهای باطل، مانع کمالات انسانی و موجب آزردگی روح و خسران ابدی

غذای روح ما هم رفتارهای ماست. ما نباید کارهایی انجام دهیم که روح ما را آزرده می‌کند و ما را از کمالات انسانی باز می‌دارد. در‌این‌زمینه روایتی را مرحوم صدوق أعلی اللّه مقامه نقل فرموده که برای شما بیان می‌کنم. در مدینه کسی بود که کارش خنداندن مردم بود؛ خنده‌هایی که نامناسب بود، نه تبسّم و مزاح‌های ملایم و شرعی. او می‌خواست امام ‌سجّاد علیه السّلام را نیز به همان صورت نامناسب بخنداند. می‌گفت: من هر کار کردم حریف نشدم که امام علیه السّلام را بخندانم. روزی نقشه کشید و وقتی حضرت با بعضی همراهان خود در حال عبور بودند، آمد و عبای حضرت را قاپید و رفت و به‌این‌صورت مثلاً خواست حضرت را بخنداند و سر به سر ایشان بگذارد. همراهان حضرت رفتند عبا را از او گرفتند و آوردند. حضرت فرمودند: این کیست؟ گفتند: فردی است که مردم را می‌خنداند و نظیر این کارها را انجام می‌دهد. حضرت در یک جمله فرمودند: به او بگویید: خداوند روزی خواهد داشت که در آن روز باطل‌گرایان و بیهوده‌گران زیان خواهند کرد؛یعنی فکر نکن همه چیز همین دنیاست، بلکه چند روز دیگر می‌میری و این کارهای باطل موجب خسران و زیان تو خواهد شد.

امیدواریم خداوند متعال همهٔ ما را از متّقین قرار دهد و از اعمالی که شایستهٔ مقام تقوا نیست، دور بدارد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته