بسیار طلب خیر کردن از خداوند

بیانات

آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

درس اخلاق، سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲

جلسهٔ هشتم (۲۷/۰۹/۱۴۰۱)

امیرالمؤمنین علیه السّلام در نامهٔ شریف خود به فرزندشان فرمودند:

وَ أَخْلِصْ فِی الْمَسْأَلَهِ لِرَبِّکَ فَإِنَّ بِیَدِهِ الْعَطَاءَ وَ الْحِرْمَانَ؛

و در مسئلت از خداوند اخلاص پیشه کن، که بخشیدن و محروم ساختن به دست اوست.

در‌این‌زمینه توضیحاتی دادیم و گفتیم این عبارت یعنی درخواستت خالص از خدا باشد و نگاهی به غیر خدا نداشته باش و خالص، خدا را در‌نظر بگیر! زیرا عطا و حرمان تنها به دست خداست و همهٔ آنچه غیر خداست، ظلّ خدا هستند و خودشان هیچ نیستند و تمام هستی آن‌ها وابسته به ذات اقدس الهی است. پس چرا انسان این حماقت را انجام دهد که به مخلوقی که «لَا یَضُرُّ وَ لَا یَنْفَعُ؛ زیان نمى‏زند و سود نمى‏رساند» چشم داشته باشد؟!

بسیار طلب خیر کردن از خداوند

امیرالمؤمنین علیه السّلام در ادامه می‌فرمایند:

وَ أَکْثِرِ الِاسْتِخَارَهَ؛

و زیاد استخاره کن!

استخاره در اینجا به معنای متداول امروزی آن نیست و اینکه حضرت می‌فرمایند: «زیاد استخاره کن» بدین‌معنا نیست که مثلاً تسبیح در جیبت باشد و برای هر کاری می‌خواهی انجام دهی، یک استخاره بگیر!

معنای استخاره در لغت و اصطلاح، و انواع استخاره

استخاره در لغت به معنای طلب خیر کردن است.

طلب خیر گاهی طلب خیر مستقیم است؛ یعنی هر‌گاه انسان به‌دنبال کاری می‌رود، محاسبه و بررسی کند و آنچه خیر او در آن است، انتخاب کند که این همان معنای لغوی استخاره است.

امّا بعید نیست که در استعمالات شرعی وقتی گفته می‌شود: استخاره کن، یعنی از خداوند متعال طلب خیر کن؛ مثلاً چنین بگو:

أَسْتَخِیرُ اللَّهَ‏ بِرَحْمَتِهِ خِیَرَهً فِی عَافِیَهٍ؛

از خداوند ـ به‌واسطهٔ رحمتش ـ خیر همراه با عافیت درخواست مى‌کنم.

یا بگو:

 اللَّهُمَّ خِرْ لِی؛

خداوندا! برایم خیر بخواه.

و اینکه می‌بینید گاهی مؤلّفین بزرگوار وقتی می‌خواهند کتابی بنویسند، می‌گویند: من تردید داشتم بنویسم یا نه و آیا موفّق می‌شوم یا نه، فاستخرتُ اللّه تبارک و تعالی و شرعتُ فیه، به این معناست که از خداوند متعال، طلب خیر کردم و از او خواستم که برای من خیر قرار دهد و آن‌گاه شروع به نوشتن کردم.

در‌عین‌حال، استخارۀ اصطلاحی هم داریم که روش خاصّی دارد و همان طلب خیر از خداوند متعال است، منتها در جای خاصّی است و آن، وقتی است که فرد در‌مورد کاری قدری ابهام دارد که دستورات خاصّی در‌این‌زمینه وجود دارد؛ ازجمله اینکه نمازی خوانده شود و بعد از نماز ۱۰۰ مرتبه یا ۱۰۱ مرتبه (بنابر اختلاف روایات) از خداوند متعال طلب خیر گردد  ـ مثلاً همین ذکر «أَسْتَخِیرُ اللَّهَ‏ بِرَحْمَتِهِ خِیَرَهً فِی عَافِیَهٍ» گفته شود ـ یا اینکه در سجدهٔ رکعت آخر نماز شب یا سجدهٔ آخر نافلهٔ صبح ۱۰۱ مرتبه از خداوند طلب خیر شود. این هم یک نوع استخاره است که در روایات وارد شده و روایات آن نیز متعدّد است.

بله، یک نوع استخاره هم داریم که همین استخارۀ مرسوم و متداول امروزی است که با گفتن ذکری و گشودن قرآن کریم یا آسان‌ترین راه آن با تسبیح استخاره می‌گیرند که البتّه اینکه این نوع استخاره تا چه حد دلیل شرعی دارد، باید در جای خود در فقه بحث شود.

به‌هرحال اینجا که حضرت می‌فرمایند: أَکْثِرِ الِاسْتِخَارَهَ، یعنی بسیار طلب خیر کن! و از ظاهر کلام و سیاق عبارات، معلوم است که مقصود، طلب خیر از پروردگار عالَم است.

ارج نهادن به وصیّت‌نامه با فهمیدن و عمل کردن

سپس حضرت می‌فرمایند:

وَ تَفَهَّمْ وَصِیَّتِی وَ لَا تَذْهَبَنَّ عَنْکَ صَفْحاً فَإِنَّ خَیْرَ الْقَوْلِ مَا نَفَعَ؛

و وصیّتم را بفهم و از آن روى مگردان! که مسلّماً بهترین سخن آن است که سود بخشد.

وصیّت مرا فهم کن و مبادا کاری کنی که این وصیّت‌نامه با روی‌گردانی از دست تو برود! این‌گونه نباشد که من صرفاً وصیّتی برای تو نوشته باشم و تو هم آن را مروری کنی و سپس کنار بگذاری و فراموش نمایی! بلکه آن را فهم کن و کاری کن که محتوای آن در جانت قرار گیرد و از آن منتفع و بهره‌مند شوی؛ چراکه بهترین سخن، آن است که نفع ببخشد. ا‌ن‌شاءاللّه در جلسهٔ آینده این قسمت اخیر را توضیح خواهیم داد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته