اگر کسی بر مصیبت صبر کند، این صبرِ بر مصیبت پاسخی کوبنده به آن کسی است که میخواهد در آن مصیبت او را سرزنش کند. این صبر بر مصیبت و پاسخ کوبنده، هم درمورد زینب کبری علیها السّلام و هم درمورد امام سجّاد علیه السّلام صادق است.
چرا بعضی افراد در مشکلات و مصیبتها دیگران را شماتت میکنند؟! چهبسا مهمترین نکتهاش این باشد که ناآگاهاند و فکر میکنند بلاها و مصیبتهایی که بر افراد وارد میشود، همه ناشی از اعمال بد آنهاست.
امیرالمؤمنین (ع) نیز در وصیّتنامهٔ مکتوب خود، پس از سفارش به رعایت حقّ همسایه میفرمایند: پیامبر (ص) آنقدر دربارهٔ همسایه سفارش میفرمودند که ما گمان کردیم بناست برای همسایه ارث قرار دهند! ببینید چقدر حقّ همسایه مهمّ است!
یکی از مسائلی که مورد غفلت جامعهٔ اسلامی خصوصاً در این زمانها است، سفارش و تأکید قرآن کریم بر حقّ همسایه است که بعد از سفارش به پدر و مادر، نزدیکان، ایتام و مساکین درمورد همسایه و همنشین سفارش فرموده است.
یکی از کارهایی که موجب ذلّت مؤمن میشود، این است که بگوید: هرچه دربارهٔ من بگویند، من راضی هستم! هیچکس حق ندارد چنین بگوید و اگرهم گفت، دیگران حق ندارند او را خوار و ذلیل کنند.
از نکات مهمّی که انسان در سخن گفتن با دیگران باید رعایت کند، رعایت میزانهای ادب است. وقتی انسان میخواهد با پدر، مادر یا برادرش صحبت کند، یا وقتی میخواهد با استادش، شاگردش، همکارش یا با یک عالم سخن بگوید، هرکدام میزانی دارد.
کسی از باطن و عاقبت افراد خبر ندارد. چهبسا کسانی که در ظاهر انسانهای خوبی هستند یا خود را خوب مینمایانند، امّا در باطن آنقدر خوب نیستند و حتّی خودشان هم خبر ندارند و چهبسا باطن افرادی که مورد تمسخر قرار میدهند، از آنها بهتر باشد.
اینکه شب قدر را «قدر» نامیدهاند، جهات مختلفی دارد و حتّی چهبسا بتوانیم آیات شریفهٔ سورهٔ قدر را نیز با این معانی تفسیر کنیم. قدر هم به معنای ارزش است، هم به معنای مقدّرات و سرنوشت، و هم به معنای ضیق و تنگی. هر سه معنا از روایات قابل استفاده است.
وقتی انسانی خدا را فراموش کرد، درحقیقت خودش را هم فراموش کرده است؛ زیرا انسان منهای خدا اصلاً انسان نیست، بلکه اصلاً موجود نیست؛ چون حقیقت هر چیزی وابسته به پدیدآورندۀ آن است.
کسی که زحمتی را که مربوط به خود اوست و خودش باید تحمّل کند، بر دوش دیگران بگذارد، لعن شده است. انسان نسبت به خیلی چیزها مسئولیّت دارد: مسئولیّت حفظ خودش، خانوادهاش، مالش، حتّی مسئولیّت حفظ جامعهاش و نظام حکومتیاش.
از موارد مهمّی که انسان نسبت به آن مسئولیّت دارد و باید در حفظ و نگهداری آن بکوشد، مال خودش است. هیچکس حق ندارد حتّی در مال خودش بهگونهای تصرّف کند که مالش ضایع شود. بلکه بالاتر، نهتنها اجازه ندارد تضییع مال کند؛ بلکه اصلاح مال هم باید انجام دهد؛ یعنی باید مال را رشد و نمو دهد
در ماجرای ضربتی که ابنملجم ملعون بر حضرت وارد کرد و منجر به شهادت ایشان شد، سفارشاتی از آن حضرت درمورد ابنملجم در تاریخ نقل شده که واقعاً حیرتانگیز است. حضرت نهتنها بر چنین فردی ستم نمیکنند، بلکه درمورد او سفارش هم میکنند!