جلسه ۲۹، رمضان ۱۴۴۴ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴، جلسهٔ بیست و نهم

در آخرین ساعات ماه مبارک رمضان قرار داریم و امیدواریم خداوند متعال گناهان ما را مورد غفران خود قرار داده باشد و ما پاک و پاکیزه این ماه مبارک را وداع کنیم؛ ماهی که به تعبیر امام سجّاد علیه السّلام قبل از حلول آن مشتاقانه در انتظار آن بودیم و قبل از اینکه به پایان برسد، اکنون در غصّهٔ از دست دادن آن هستیم؛ ماه مبارکی که در آن، ثواب اعمال مضاعف می‌شود، انفاس تسبیح است، اذکار انسان به آسمان‌ها اوج پیدا می‌کند، گناهان آمرزیده می‌شود، خواب‌ها عبادت است و…. واقعاً این ماه مبارک، دریای رحمت و اقیانوس بی‌پایان مغفرت و برکت بود. امیدواریم خداوند متعال در سال‌های آینده نیز توفیق درک ماه مبارک رمضان را به ما عنایت فرماید و ما آمرزیده و بهره‌مند از این ماه مبارک خارج شویم.

سرزنش نکردن مصیبت‌زدگان

در شرح و توضیح کلمات امیرالمؤمنین سجّاد علیه السّلام در خطبهٔ متّقین به اینجا رسیدیم که حضرت می‌فرمایند:

وَ لَا یَشْمَتُ بِالْمَصَائِبِ؛

و در مصیبت‌ها شماتت روا نمی‌دارد.

از صفات فرد متّقی آن است که شماتت به مصیبت‌ها نمی‌کند. یکی از امور بسیار ناپسندی که در میان برخی از مردم رایج است، آن است که وقتی کسی گرفتار بعضی مشکلات می‌شود، از روی جهالت و نادانی یا از روی عداوت و دشمنی شروع به شماتت کرده و او را سرزنش می‌کنند؛ مثلاً می‌گویند: دیدی چگونه مبتلا و گرفتار شدی؟! این امر کاملاً ناپسندی است که حضرت می‌فرمایند از صفات متّقین دور است.

منشأهای متفاوت برای بلاها و مصیبت‌ها

امّا چرا بعضی افراد در مشکلات و مصیبت‌ها دیگران را شماتت می‌کنند؟! چه‌بسا مهم‌ترین نکته‌اش این باشد که نا‌آگاه‌اند و فکر می‌کنند بلاها و مصیبت‌هایی که بر افراد وارد می‌شود، همه ناشی از اعمال بد آن‌هاست. البتّه ما به خدا پناه می‌بریم که عمل بدی داشته باشیم که در‌نتیجهٔ آن گرفتار بلا و مصیبت شویم، امّا چنین نیست که هر‌کس مبتلا به ناراحتی، بلا، مصیبت یا امر ناخوشایندی شد و محرومیّتی پیدا کرد، ناشی از عمل بد او باشد؛ زیرا در روایات منشأهای دیگری نیز برای بلاها و مصیبت‌ها ذکر شده است؛ ازجمله در روایتی ضمن تقسیم بلاها و مصیبت‌ها آمده است:

إِنَّ الْبَلَاءَ لِلظَّالِمِ أَدَبٌ وَ لِلْمُؤْمِنِ‏ امْتِحَانٌ‏ وَ لِلْأَنْبِیَاءِ دَرَجَهٌ وَ لِلْأَوْلِیَاءِ کَرَامَهٌ؛

بلا برای ظالم ادب و عقوبت، برای مؤمن آزمایش، برای پیامبران درجه و برای اولیای خدا موجب کرامت است.

بله، بلا برای ظالم ادب است، امّا برای مؤمن امتحان، برای انبیا درجه، و برای اولیا کرامت است. شما ببینید انبیای الهی چقدر گرفتاری و مصیبت داشتند ـ ‌اعمّ از مصیبت‌های فردی و اجتماعی یا مصیبت نسبت به اهلشان ـ با‌اینکه انبیا معصوم‌اند و اهل گناه نیستند. پس مصیبت‌ها و بلاهای آنان برای بالا رفتن مقام و رفعت درجهٔ آن‌هاست.

حتّی این قضیّه در‌مورد جامعه‌ها نیز صدق می‌کند. ممکن است جامعه‌ای گرفتار شود و مشکلاتی پیدا کند، امّا این مشکلات لزوماً به‌خاطر کار خلافش نیست. گرچه در‌مورد جامعه‌ها نوعاً چنین است، امّا همیشه چنین نیست؛ چنان‌که در روایت دارد:

مَا أَحَبَّ اللَّهُ‏ قَوْماً إِلَّا ابْتَلَاهُمْ؛

خداوند هیچ قومی را دوست ندارد، مگر اینکه آنان را مبتلا می‌سازد.

این مسئله را در یکی از مباحث گذشته در سال‌های قبل توضیح داده‌ایم که چگونه مشکلات و ابتلائات می‌تواند برای جامعه‌ها کمال‌آفرین باشد. اگر جامعه‌ای مشکلات نداشته باشد و با آن‌ها دست و پنجه نرم نکند، نمی‌تواند رشد کافی پیدا کند. بدین‌جهت اگر فرد یا جامعه‌ای مبتلا شد، نباید او را شماتت کنیم.

شماتت بر مصیبت، دردناک‌تر از خود مصیبت!

شماتت کار بسیار بد و ناپسندی است؛ حتّی در‌مورد حضرت ایّوب علی نبیّنا و آله و علیه السلام که ابتلائات و گرفتاری‌های فوق‌العاده و طولانی آن جناب معروف است، وقتی از آن حضرت سؤال کردند که از میان این‌همه مصیبت‌ها و ابتلائات کدام‌یک برای شما سخت‌تر و مشکل‌تر بود، حضرت در جواب فرمودند:

شَمَاتَهُ الْأَعْدَاءِ؛

شماتت و سرزنش دشمنان!

در قضیّهٔ حضرت موسی و هارون علی نبیّنا و آله و علیهما السلام نیز جناب هارون در برابر واکنش حضرت موسی گفت:

فَلا تُشْمِتْ بِیَ الْأَعْداءَ؛

پس کاری نکن که دشمنان مرا شماتت کنند!

از‌این‌جهت است که امیرالمؤمنین سجّاد علیه السّلام می‌فرمایند: فرد متّقی اهل شماتت و سرزنش دیگران نیست.

در‌‌این‌زمینه مسائل متعدّدی وجود دارد که مناسب است در ذیل این کلام حضرت توضیح دهیم، امّا در این ساعات پایانی می‌خواهم خدمت شما مخاطبان عزیز عرض کنم که خداوند متعال سال‌های متمادی است توفیق داده در سحرهای ماه مبارک رمضان هرچند مدّت کوتاهی در خدمت شما عزیزان باشم و عدّه‌ای با پیام یا پیامک اظهار لطف کرده‌اند که از همهٔ آن‌ها متشکّرم و التماس دعا دارم. همچنین از همهٔ کسانی که از سال‌های قبل تا امروز در این برنامه زحمت کشیده و با اخلاص و محبّت کار را جلو برده‌اند، تشکّر می‌کنم و از خداوند متعال می‌خواهم ما را توفیق دهد که بتوانیم وظایف خود را انجام دهیم و ماه‌های مبارک آینده را نیز درک کنیم و شرح و توضیح خطبهٔ متّقین را که مقدار کمی از آن باقی مانده، به پایان برسانیم. امیدوارم خداوند متعال به همهٔ شما طول عمر همراه با سلامت و عافیت دنیا و آخرت عنایت فرماید و از همهٔ عزیزان حیّاً و میّتاً التماس دعا دارم.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته