جلسۀ ۴، رمضان ۱۴۴۲ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۲، جلسۀ چهارم

در جلسهٔ گذشته بعضی از مطالب مهمّی که در روایات و بیانات معصومین علیهم السّلام دررابطه‌با اهمّیت ماه مبارک رمضان و آثار روزه آمده و نیز دربارهٔ فرصت استثنایی که پروردگار عالم برای بندگانش در این ماه قرار داده مطالبی را بیان کردیم و به اینجا رسیدیم که رسول اکرم صلّی الله علیه وآله در بیانات خود قبل از ورود در ماه رمضان توضیحات متعدّد و وافری درمورد ماه رمضان و مزایای این ماه بیان فرمودند که بعضی از آنها مربوط به وظیفهٔ فرد دربرابر پروردگار و بعضی مربوط به رابطهٔ انسان با مردم بود و مخصوصاً حضرت بعضی از گروه‌های اجتماعی ازجمله فقرا و مساکین را مورد توجّه ویژه قرار دادند.

اکرام یتیمان در ماه مبارک رمضان

گروه دیگری که به‌طور ویژه مورد عنایت پیامبر صلّی الله علیه وآله در این ماه قرار گرفته و درمورد آن توصیه شده، «ایتام» است.

به‌طور کلّی در اسلام، رعایت حرمت ایتام از لحاظ جانی، مالی و تربیتی به جدّ مورد تأکید قرار گرفته و سفارش‌های فراوانی در قرآن کریم و روایات در‌رابطه‌با یتیم آمده است؛ ازجمله در بعضی روایات از رسول اکرم صلّی الله علیه وآله نقل شده است:

أَنَا وَ کَافِلُ‏ الْیَتِیمِ‏ کَهَاتَیْنِ فِی الْجَنَّه؛

من و سرپرست یتیم، در بهشت مانند این دو انگشت در کنار هم هستیم.

در ماه مبارک رمضان نیز حضرت درمورد ایتام سفارش مؤکّد فرموده و دوبار در خطبهٔ معروف شعبانیه در‌رابطه‌با ایتام توصیه فرموده‌اند. در یک‌جا فرموده‌اند:

تَحَنَّنُوا عَلَى‏ أَیْتَامِ‏ النَّاسِ‏ یُتَحَنَّنْ عَلَى أَیْتَامِکُمْ؛

بر یتیمان مردم مهر ورزید تا بر یتیمان شما مهر ورزند.

یعنی با لطف و محبّت با ایتام مردم و یتیمان دیگران برخورد کنید که اگر خدای‌ناکرده در میان شما هم کسی از دنیا رفت و یتیمی باقی گذاشت، واکنش طبیعی و فطری آن است که با رأفت و محبّت با ایتام شما رفتار می‌شود.

و در جای دیگر در همین خطبه فرموده‌اند:

مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ؛

هر که یتیمی را در ماه رمضان اکرام کند، خداوند روز ملاقاتش او را اکرام خواهد کرد.

بنابراین یکی از وظایفی که در ماه رمضان در رابطه با دیگران داریم، اکرام یتیمان است.

ارتباط با خویشان و صلهٔ ارحام

گروه دیگری که در کلمات پیامبر صلّی الله علیه وآله مورد توجّه ویژه قرار گرفته و آن هم دوبار در آن خطبهٔ غرّاء فوق‌العاده مورد توصیه قرار گرفته «ارحام» هستند؛ یعنی کسانی که با هم قوم و خویش هستند و درنهایت به یک رحم می‌رسند، چه از طرف پدر و چه از طرف مادر. حضرت در اواسط خطبه می‌فرمایند:

صِلُوا أَرْحَامَکُمْ؛

با ارحامتان ارتباط برقرار کنید و صلهٔ رحم انجام دهید.

و در ادامهٔ خطبه می‌فرمایند:

مَنْ وَصَلَ فِیهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ یَوْمَ یَلْقَاهُ‏؛

کسی که در این ماه مبارک اقوام خود را مورد تفقّد قرار دهد و با آنها ارتباط شایسته برقرار کند، خداوند متعال روزی که به ملاقات او برود رحمت خود را شامل حال او می‌گرداند.

و تحذیر بزرگی هم در ادامهٔ آن است:

وَ مَنْ قَطَعَ فِیهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ یَوْمَ یَلْقَاه؛

و اگر کسی قطع رحم کند و ارتباط شایسته‌ای را که باید با ارحام و اقوامش داشته باشد قطع کند، خداوند هم رحمت خود را در روز ملاقات با خود از او قطع خواهد کرد.

اگر در طول زندگی رفتار شایسته‌ای با اقوام و خویشان خود نداشته‌ایم، این فرصت استثنایی را غنیمت بشماریم و به این تشویق و تحذیری که پیامبر عزیز اسلام صلّی الله علیه وآله فرموده‌اند، در این ماه عمل کنیم و به آن ترتیب اثر بدهیم. اگر خدای‌ناکرده کسی مخصوصاً با ارحام نزدیک خود، همچون پدر و مادر، فرزند، عمو، دایی و… ارتباط شایسته و مناسب نداشته، همین الآن جبران کند و حتّی اگر آنها مقصّر باشند ـ  در واقع یا به زعم خودش ـ با آنها ارتباط شایسته برقرار کند که خداوند متعال وعده داده در روز ملاقات و هنگامی‌که نیاز فوق‌العاده به رحمت الهی دارد او را مشمول رحمت خود می‌گرداند.

احترام به بزرگسالان و مهربانی با خردسالان

گروه دیگری که در ماه رمضان مورد عنایت ویژه بوده و در همان خطبه مورد سفارش پیامبر صلّی الله علیه وآله قرار گرفته، بزرگسالان و خردسالان هستند. حضرت می‌فرمایند:

وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ؛

بزرگان خود را احترام کنید و خُردان را ترحّم نمایید.

بزرگسالانتان را بزرگ بشمارید و احترام آنان را رعایت کنید و با خردسالانتان با رحمت و مهربانی ارتباط برقرار کنید و نسبت به آنها ابراز محبّت و عطوفت کنید.

این‌ها گروه‌هایی هستند که در ماه رمضان مورد تأکید خاص قرار گرفته‌اند، وگرنه همان‌طور‌که اشاره کردیم فرد مسلمان ـ چه روزه‌دار و چه غیر روزه‌دار ـ باید در ماه مبارک رمضان رفتاری متفاوت با دیگر ایّام و ماه‌های سال داشته باشد. باید با حسن خلق، خوش‌رویی و محبّت با دیگران برخورد کند، مخصوصاً روزه‌داران مؤمن را اگر توانست افطاری بدهد و احتیاجی هم نیست که حتماً فقیر و مسکین یا قوم و خویش باشند، بلکه هر روزه‌دار مؤمنی می‌تواند باشد. این‌ها دستورات عامّ است و دستورات خاصّی هم حضرت نسبت به گروه‌های خاص فرموده‌اند که بیان کردیم و بعضی نکات دیگر نیز وجود دارد که إن‌شاءاللّه در جلسهٔ آینده بیان خواهیم کرد. امیدواریم خداوند متعال به همهٔ ما توفیق انجام وظایف به احسن وجه در این ماه مبارک عنایت بفرماید.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته