زمان امام صادق (ع) چون فترتی در رهایی از ظلم دو حکومت بنیامیّه و بنیعبّاس و زمان درگیریهای این دو گروه و انتقال حکومت از بنیامیّه به بنیعبّاس بود، فرصتی برای امام (ع) پیدا شد تا معارف الهی و حقایق اسلامی را بهتر و بیشتر از سایر ائمّه (ع) برای مردم بیان فرمایند؛ ولی اشتباه بزرگ آن است که ما فکر کنیم امام صادق (ع) در یک شرایط نسبتاً معمولی، زندگانی، وظایف و هدایت خود را انجام دادند.
اسلام با سنّتهای حسنه و دید و بازدیدهای ارحام و دوستان و همگامی با طبیعت در نشاط و فعالیت و بیداری مخالفتی ندارد؛ بلکه تحت عناوین عام مورد تأیید نیز هست. و همچنین اگر کسی احتمال بدهد ( به نوعی که صدق بلوغ ثواب کند) اعمالی که در بعضی روایات وارد شده است، منطبق بر نوروز رسمی فعلی است، بجا آوردن آنها، به احتمال مطلوبیت، مستلزم ثواب خواهد بود.
حرکت بهسوی عالَم بالا یک حرکت مقطعی و موقّتی نیست؛ یک عمل جرّاحی نیست که یکبار انجام دهی و خلاص شوی! بلکه مسیر الی اللّه اوّلاً یک مسیر بیپایان است که هرچه انسان جلو برود، باز فضا وجود دارد که جلوتر برود و کمال بیشتر بیابد و ثانیاً انسان در این مسیر دائماً در معرض خطر است.
تمامی مراحل زندگانی حضرت فاطمهٔ زهرا (ع) از ولادت تا شهادت، استثنایی است. البتّه نور حضرت فاطمه علیها السّلام قبل از تولّد و وجود جسمانی ایشان و حتّی قبل از خلق عرش بههمراه نور همهٔ اهلبیت (ع) وجود داشته و آن بهجای خود محفوظ است، امّا سیر زندگانی او از انعقاد نطفه و نحوهٔ تولّد گرفته تا شهادت، همه جنبهٔ الهی و آسمانی دارد.
با دانستن تاریخ زندگی معصومین علیهم السّلام، میتوانیم بفهمیم که تاریخ بشر و تاریخ مبارزۀ حقّ و باطل چگونه بوده و چه اتّفاقاتی در عالَم میان جنود عقل و جنود جهل رخ داده است.
اگر جامعهای حتّی رهبری مثل امیرالمؤمنین (ع) یا امام حسن (ع) داشته باشد، ولی ظرفیّت لازم را نداشته باشد و مؤمنان آن جامعه در راه ولایت و امامت، فداکاری لازم را نداشته نباشند، سرنوشتی شوم مانند سرنوشت جامعهٔ پس از حکومت امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن (ع) پیدا خواهد کرد و از این سرنوشتها در طول تاریخ بسیار بوده است.
منشأ قضیّهٔ اربعین آن است که آسمان و زمین چهل شبانهروز بر حضرت گریه کردند؛ یعنی یک نوع هماهنگی با کلّ خلقت است. امام حسین (ع) چون در عالَم یگانه است و شهادت ایشان تا روز قیامت و حتّی در خود روز قیامت پایدار و در عالَم اثربخش است، اربعین ایشان هر سال است.
کربلا و عاشورا و شهادتها و زخمهای آن و تحمل مصیبتها و رنجها و تشنگیها و تازیانهها و دشنامها و اسارتهای آن، سرمایۀ پایان ناپذیر اسلام و بشریت در همۀ پهنای جغرافیایی عالم و همۀ درازای زمان زندگانی آدم است. این حادثۀ یکتا، زمین و زمان را در مینوردد و جانهای آماده را از عشق الهی و اولیای الهی سیراب میکند. هر که مستعدتر، بهرهاش بیشتر.
رسول اکرم (ص) در غدیرخم پس از آنکه فرمان دادند کسانی که جلو رفتهاند برگردند و صبر فرمودند کسانی که عقب هستند برسند، در میان آن جمعیت بسیار بزرگ بر بالای جهاز آمادۀ شتران رفته و دست امیرالمؤمنین (ع) را گرفته و بالا بردند و حتّی طبق بعضی نقلها به قدری بالا بردند که امیرالمؤمنین (ع) از روی زمین بلند شدند. آنگاه پیامبر (ص)، مطالب متعدّد و سخنان مهمّی فرمودند.
سخن گفتن دربارهٔ خدیجهٔ کبری (ع) همسر رسالت، مادرِ مادر امامت و فداکار در راه اسلام و به تعبیری «مادر اسلام» آسان نیست، چنانکه بعضی مطالب هم دربارهٔ فضائل خدیجهٔ کبری علیها السّلام حقیقتاً فوقالعاده است که در عقول عادی ما نمیگنجد.
عید قربان، الگوی بسیاری از فضیلتها و یادگار ابراهیم خلیل (ع) است. چنانکه از روایات استفاده میشود در میان انبیا، رتبهٔ بعد از پیامبر اکرم (ص)، رتبهٔ ابراهیم خلیل (ع) است و البته اهلبیت پیامبر (ع) هم ملحق به پیامبر (ص) بوده و مقدّم هستند.
قضیّۀ رحلت پیامبر صلّی الله علیه وآله و روند شکلگیری این اتّفاق و قضایایی که دررابطهبا روزهای قبل از رحلت آن حضرت نقل شده، خیلی مطالب عجیبی است و کلماتی که حضرت در این مدّت بیان فرمودهاند، دریایی از مطالب ناب و پندآموز است.