جلسۀ ۷، رمضان ۱۴۴۲ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۲، جلسهٔ ۷

روزه‌دار واقعی

روایت بسیار جالبی از امام صادق علیه السّلام نقل شده که درمورد خصوص روزه‌داری در ماه مبارک رمضان است. آنچه قبلاً گفتیم، بیشتر مربوط به خود ماه مبارک و خصوصیات ماه رمضان بود؛ مثلاً اینکه در ماه رمضان صلهٔ رحم کنید، به فقرا و مساکین صدقه دهید، قرائت قرآن کنید و…. امّا این روایت از حیث روزه‌داری است و به‌طور خاص برای روزه‌دار بیان شده است، هرچند برای غیر روزه‌دار نیز مناسب است. امام صادق علیه السّلام فرموده‌اند:

إِذَا صُمْتَ‏ فَلْیَصُمْ‏ سَمْعُکَ‏ وَ بَصَرُکَ‏ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُکَ وَ عَدَّدَ أَشْیَاءَ غَیْرَ هَذَا؛

 هرگاه روزه گرفتی، باید گوش و چشم تو و حتّی مو و پوست تو روزه‌دار باشد و اشیاء دیگری را هم حضرت شمردند.

یعنی روزه‌داری اختصاص به این ندارد که فقط از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها پرهیز کنی، بلکه همهٔ اعضای بدن ازجمله گوش و چشم تو نیز باید روزه باشد؛ یعنی غیبت هم نشنو و نکن، غنا و موسیقی حرام هم نشنو و…؛ چنان‌که در کلام رسول اکرم صلّی الله علیه وآله در خطبهٔ شعبانیه نیز نظیر همین مطلب آمده است:

احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُم‏؛

زبان‌هاى خویش را نگه‌دارید و چشم و گوش از آنچه نگریستن و شنیدن آن نارواست فرو بندید.

یعنی در ماه مبارک رمضان زبانتان را از گناهان حفظ کنید، چشمانتان را از آنچه نظر به آن جایز نیست ـ مانند نگاه حرام به نامحرم ـ و گوش‌هایتان را از آنچه گوش دادن به آن جایز نیست ـ مانند غنا و موسیقی حرام ـ فروبندید و از آنها احتراز کنید.

اجتناب از نگاه‌ها و صداهای حرام

متأسّفانه در مورد نگاه‌ها و صداهای حرام، هم در ایّام سال و هم در ماه مبارک رمضان، بسیاری از ما وظیفهٔ خود را نه می‌شناسیم و نه آنجا که می‌شناسیم درست عمل می‌کنیم. روابطی که امروزه در جامعه بین مرد و زن وجود دارد، در برخی مواقع روابط صحیحی نیست؛ نه بعضی از زنان آن‌چنان‌که اسلام فرموده پوشش خود را حفظ می‌کنند و نه بعضی از مردان آن‌چنان‌که اسلام فرموده خود را حفظ می‌کنند.

‌چنان‌که درمورد صداها و موسیقی‌ها نیز آن‌چنان‌که اسلام فرموده عمل نمی‌شود؛ چه درمورد اصوات موسیقیایی و موسیقی حرام و چه درمورد صداهای انسانی و غنای حرام؛ چراکه صدای انسانی نیز ممکن است حرام باشد و درحقیقت، ما هم غنای حرام داریم و هم موسیقی حرام. غنای حرام آن است که انسان به نحوی بخواند که متناسب با مجالس لهو و لعب باشد. موسیقی حرام نیز آن نوازندگی است که غرض عقلایی در آن نباشد. البتّه هر کس باید به‌طور دقیق نظر مرجع خود را ببیند، ولی بدانید حتماً در میان این صداها و موسیقی‌های مرسوم ـ که گاهی به صورت نوار یا سی‌دی و امثال آن و گاهی هم حتّی از رادیوها و تلویزیون‌ها و چه‌بسا از رادیو و تلویزیون خودمان هم پخش می‌شود ـ مصادیق حرام وجود دارد. هر صدایی از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود، دلیل بر آن نیست که حتماً بنابر رأی مرجع شما حلال است؛ زیرا کنترل‌کنندهٔ آن شخص عالمی نبوده و اگر طبق نظر مرجع شما جایز نباشد، نمی‌توانید به آن گوش دهید. بنابراین باید حتماً موارد مختلف را بررسی و شناسایی کرد و به وظیفهٔ خود عمل نمود. صرف اینکه یک صدا یا موسیقی از فلان وزارت‌خانه مثلاً وزارت ارشاد مجوّز دارد یا شخص معروفی آن را خوانده است، کافی نیست، بلکه هر کس باید وظیفهٔ خود را بشناسد و در مقام عمل تطبیق کند. به‌هر‌حال باید از نگاه‌ها و صداهای حرام خصوصاً در ماه مبارک رمضان اجتناب کرد.

از دیگر صداهای حرام، غیبت است و همان‌طور‌که انسان نباید غیبت کند، استماع غیبت نیز نباید بکند؛ زیرا ‌به فتوای مشهور فقها استماع غیبت هم حرام است و بلکه اگر انسان بتواند باید نهی از منکر کند، البتّه به‌جا و درست، نه اینکه بی‌جا به کسی نسبت حرام بدهد؛ زیرا ممکن است کسی مجوّز غیبت داشته باشد و با مجوّز در حال غیبت باشد.

 درمورد محرّمات دیگر نیز انسان باید هنگام روزه از آنها پرهیز کند؛ چنان‌که امام صادق علیه السّلام فرمودند: پوست و موی تو هم باید روزه داشته باشد. مبادا خدای‌ناکرده با نامحرمی تماسی که شرعاً جایز نیست اتّفاق بیفتد.

در ادامهٔ روایت، امام صادق علیه السّلام می‌فرمایند:

 لَا یَکُونُ یَوْمُ صَوْمِکَ کَیَوْمِ فِطْرِکَ؛

مبادا روز روزه‌داری‌ات مثل روز غیر روزه‌داری‌ات باشد!

انسان باید در ماه رمضان خودش را مهار کند و متوجّه باشد که ماه، ماه بزرگی است. بله، همیشه ما در محضر خدا هستیم، امّا در این ماه عنایت ویژه‌ای نسبت به بندگان خدا وجود دارد.

بشارتی فوق‌العاده، با شروطی سخت

فراموش نکنیم اینکه ماه رمضان ماه غفران و آمرزش گناهان است، شروطی دارد. در روایت جالبی از امام باقر علیه السّلام نقل شده که پیامبر عظیم‌الشان اسلام صلّی الله علیه وآله به جابر بن عبداللّه انصاری فرمودند:

یَا جَابِرُ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ مَنْ صَامَ نَهَارَهُ وَ قَامَ وِرْداً مِنْ لَیْلِهِ‏ وَ عَفَّ بَطْنَهُ وَ فَرْجَهُ وَ کَفَّ لِسَانَهُ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْر؛

ای جابر! این ماه رمضان است. هر که روزش را روزه بدارد و قدری از شبش را به عبادت پردازد، شکم و دامن خود را از حرام بازدارد و زبان خویش را نیز کنترل نماید، از گناهان خود بیرون رود، ‌چنان‌که از ماه رمضان بیرون می‌رود.

یعنی همهٔ گناهانش آمرزیده می‌شود؛ چنان که وقتی ماه رمضان به پایان برسد و ماه شوّال فرا رسد، دیگر چیزی از رمضان باقی نمانده است. بنابراین اگر کسی این چند کار را انجام داد؛ یعنی روزه گرفت، مقداری از شب را به عبادت پرداخت، شکم و دامن و زبانش را از حرام بازداشت، همهٔ گناهانش آمرزیده می‌شود و هیچ گناهی از او باقی نخواهد ماند.

جابر از این بشارت عظیم که درمورد ماه رمضان از پیامبر صلّی الله علیه وآله دریافت کرد، بسیار خوشحال شد و از‌این‌جهت عرض کرد:

یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَحْسَنَ هَذَا الْحَدِیثَ؛

ای رسول خدا! چه نیکوست این حدیث‏!

عجب حدیث زیبایی فرمودید! این سخنی بسیار والا و بشارتی فوق‌العاده‌است. به‌هر‌حال روزه گرفتن کاری است که همهٔ ما (هر که توانایی دارد) إن‌شاء‌اللّه در ماه رمضان انجام می‌دهیم. از آن طرف، در شب‌های ماه رمضان نیز مقداری عبادت می‌کنیم و إن‌شاء‌اللّه اهل حرام خوردن و سایر محرّمات هم نیستیم و شکم و دامن و زبانمان را از حرام نگه ‌می‌داریم. درنتیجه همان‌طور‌که ماه رمضان تمام می‌شود و پس از پایان یافتن هیچ چیز از آن باقی نمی‌ماند، ما نیز وقتی از ماه رمضان خارج می‌شویم ـ و چه‌بسا قبلش ـ‌ از همهٔ گناهانمان خارج خواهیم شد. بدین‌جهت جابر بسیار خوشحال شد. ولی ببینید پیامبر صلّی الله علیه وآله در پاسخ او چه فرمودند و یادمان نرود این خطاب به ما هم هست:

یَا جَابِرُ وَ مَا أَشَدَّ هَذِهِ الشُّرُوطَ؛

ای جابر! و چه سخت است این شروط!

ای یا جابر! تو گفتی چقدر این حدیث خوب است! امّا این شروطی که برای آمرزش گناهان گفتم نیز بسیار سخت و شدید است. گفتن آنها به زبان ساده است، ولی کنترل زبان و شکم و دامن، و روزهٔ درست و قیام به عبادت و انجام خالصانهٔ همهٔ این کار‌ها بسیار سخت است.

امیدواریم خداوند متعال با توفیق خودش ما را هم مشمول خیرات و برکات این ماه قرار دهد و همین الآن به لطف و فضل خودش و به شفاعت پیامبر صلّی الله علیه وآله و معصومین علیهم السّلام تمام گناهان ما را مورد غفران خود قرار دهد.

والسّلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته