جلسه ۲۳، رمضان ۱۴۴۴ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴ (۱۴۰۲ ش)، جلسهٔ بیست و سوم

بحمداللّه به شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان رسیدیم؛ شبی که احتمال شب قدر بودن آن فوق‌العاده است و اگر کسی نزدیک به اطمینان برسد که شب قدر همین شب بیست و سوم است، با توجّه به روایت «لیلهٔ جُهَنی» جای دوری نرفته است.

در این شب‌ها و سحرهای مبارک و نورانی، کلمات امیرالمؤمنین علیه السّلام را در وصف اهل تقوا که هدف نهایی روزهٔ ماه رمضان است، توضیح می‌دادیم و به این فقره رسیدیم که حضرت فرمودند: لَا یَنْسَى مَا ذُکِّرَ؛ فرد متّقی آنچه را به او یادآوری شده، فراموش نمی‌کند.

یادآوری ماه مبارک رمضان و شب قدر

اکنون ما باید ببینیم آیا مواردی را که به ما یادآوری شده است، فراموش کرده‌ایم یا نه؟! از‌جملهٔ این موارد، ماه مبارک رمضان است که به ما یادآوری شده که ضیافت اللّه است. همچنین شب قدر به ما یادآوری شده که بهتر از هزار ماه است:

لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؛

شب قدر، بهتر از هزار ماه است.

یا اینکه شبی مبارک و با‌برکت است:

إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَهٍ مُبارَکَهٍ؛

ما آن (قرآن) را در شبى فرخنده نازل کردیم.

آیا ما این یادآوری‌ها را در مقام عمل فراموش کرده‌ایم یا فراموش نکرده‌ایم؟! امیدوارم جزء کسانی باشیم که فراموش نکرده‌اند. ذهناً که بحمداللّه فراموش نکرده‌ایم و امیدوارم عملاً هم فراموش نکرده باشیم.

فرصت طلایی و استثنایی شب قدر

بحمداللّه فرصت هنوز باقی است و این لحظات بسیار طلایی است؛ گرچه با طلا هم قابل مقایسه نیست! طلا کجا و این لحظات کجا؟! شب قدر، شبی است که تمام مقدّرات انسان تا سال آینده رقم می‌خورد؛ اعمّ از مرگ و زندگی، رزق و عدم رزق، بیماری و سلامت، و حوادث دیگر. چه فرصت استثنایی است! از خداوند متعال می‌خواهیم بحقّ محمّد و آل محمّد علیهم السّلام مقدّرات ما را در این لحظات مقدّرات نیکی قرار دهد.

همچنین امشب متعلّق به امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف است. در سورهٔ مبارکهٔ قدر در‌مورد شب قدر آمده است:

تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ؛

در آن [شب] فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان براى [تقدیر] هر کارى فرود آیند.

در شب قدر، فرشتگان دربارهٔ هر امری نازل می‌شوند، امّا بر چه کسی نازل می‌شوند؟! بر قلب مقدّس امام زمان صلوات‌اللّه و سلامه علیه و عجل اللّه تعالی فرجه الشریف. بنابراین ما باید از امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف تقاضا کنیم که در حقّ ما دعا کنند که مقدّرات ما در این شب مقدّرات نیکی قرار گیرد؛ اعمّ از مقدّرات خودمان و متعلّقینمان، همسر و فرزندانمان، بستگانمان و هر‌کس که علاقه داریم، کشورمان و رهبرمان، و همچنین برای گذشتگانمان دعا کنیم.

به‌هرحال، از مصادیق این سخن امیرالمؤمنین علیه السّلام که فرمودند: «لَا یَنْسَى مَا ذُکِّرَ؛ فرد متّقی آنچه را به او یادآوری شده، فراموش نمی‌کند» همین ماه مبارک رمضان و شب قدر است که در‌مورد آن‌ها به ما تذکّرها داده‌اند و نباید آن‌ها را ـ نه در ذهن و نه در عمل ـ فراموش کنیم.

معانی شب قدر

اینکه شب قدر را «قدر» نامیده‌اند، جهات مختلفی دارد و حتّی چه‌بسا بتوانیم آیات شریفهٔ سورهٔ قدر را نیز با این معانی تفسیر کنیم. قدر هم به معنای ارزش است، هم به معنای مقدّرات و سرنوشت، و هم به معنای ضیق و تنگی. هر سه معنا از روایات نیز قابل استفاده است.

شب قدر، شب ارزش است؛ مثلاً می‌گوییم قدر فلانی را نمی‌دانند؛ یعنی ارزشش را نمی‌دانند، یا می‌گوییم: باید قدرش دانسته شود؛ یعنی باید ارزشش دانسته شود.

شب قدر، شب تقدیرات است؛ یعنی همه چیز ما تا سال آینده در این شب مقدّر می‌شود.

شب قدر، شب ضیق و تنگی است؛ یعنی آن‌قدر فرشتگان در این شب بر زمین نازل می‌شوند که در عالَم خود و به‌حسب معنای خودش زمین بر فرشتگان یا اصلاً بر همه تنگ می‌شود.

احیای شب قدر و رحمت بی‌پایان الهی

شب قدر یک شب فوق‌العاده است. در روایتی از امام باقر علیه السّلام آمده است:

مَنْ أَحْیَا لَیْلَهَ الْقَدْرِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَوْ کَانَتْ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ مَثَاقِیلِ الْجِبَالِ وَ مَکَایِیلِ الْبِحَارِ؛

کسی که شب قدر را احیا بدارد، گناهانش آمرزیده می‌شود، حتّی اگر به تعداد ستاره‌های آسمان و به وزن کوه‌ها و پیمانه‌های دریاها باشد.

بحمداللّه بسیاری از شما این شب را احیا داشتید، هم بیدار بودید و هم عبادت انجام دادید، نماز و دعا و قرآن خواندید و به درگاه خدا تضرّع و ابتهال کردید. امیدواریم خداوند متعال نظر رحمتی کند و همهٔ ما را بیامرزد. آن‌چنان درِ رحمت الهی در این شب بر بندگانش باز است که روایت می‌فرماید: هر‌کس این شب را زنده بدارد، تمامی گناهانش آمرزیده می‌شود، هرچند به تعداد ستاره‌های آسمان و هم‌وزن کوه‌ها و هم‌پیمانهٔ دریاها باشد!

تعجّبی هم ندارد! خداست و رحمت بی‌پایانش! ضمن اینکه این شب‌زنده‌داری‌ها و دعاها همراه توبه است. این‌چنین نیست که فقط بیدار مانده و چشم‌ها را باز نگه داشته باشیم، بلکه اساساً نفس اینکه برای خدا احیا می‌داریم، در دلش توبه هم هست. چه‌بسا بعضی بگویند: چگونه ممکن است فرد این‌همه گناه کرده باشد و با یک احیای شب قدر خداوند همه را بیامرزد؟! همه چیز از لطف خداوند رحیم ممکن است، ولی شاید به‌خاطر آن است که همراه آن توبه است و خداوند متعال فرموده است:

إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً؛

خدا همهٔ گناهان را مى‏‌آمرزد.

اگر کسی شرط آمرزش را فراهم کند، خداوند همهٔ گناهانش را می‌آمرزد. ما چرا بخل بورزیم؟! خداوند کریم چنین فرموده و عفو و کرم و غفرانش چنین اقتضا کرده و ما باید این را قدر بدانیم.

اعتراف به گناهان در درگاه الهی

در روایتی دیگر که واقعاً جالب و بسیار امیدبخش است، آمده است:

لَا وَ اللَّهِ، مَا أَرَادَ اللَّهُ تَعَالى‏ مِنَ النَّاسِ إِلَّا خَصْلَتَیْنِ‏: أَنْ یُقِرُّوا لَهُ بِالنِّعَمِ فَیَزِیدَهُمْ، وَ بِالذُّنُوبِ فَیَغْفِرَهَا لَهُمْ؛

نه به خدا سوگند، خداوند متعال از مردم جز دو خصلت چیز دیگری نخواسته است: ۱٫ اینکه اقرار کنند نعمت‌هایی که دارند از ناحیهٔ خداست تا نعمت‌ را بر ایشان بیفزاید؛ ۲٫ اینکه به گناهانشان اقرار کنند تا آن‌ها را براى ایشان بیامرزد.

بنابر این روایت، خداوند متعال تنها دو چیز از ما می‌خواهد:

۱) اینکه به نعمت‌هایش اقرار کنیم تا آن‌ها را برای ما افزون کند! نعمت‌هایی را که خداوند به ما داده، بشناسیم و اقرار کنیم که از جانب خداوند است. این‌قدر غافل نباشیم! این‌همه نعمت خداوند به ما عطا فرموده است؛ چشم و گوش و زبان داریم، سخن می‌گوییم، سلامت داریم، کشوری همراه امنیّت داریم ـ درحالی که بسیاری از کشورها فاقد این امنیّت هستند ـ بعضی از ما، مال، مسکن، مرکب، همسر، فرزند و نعمت‌های دیگر داریم. این نعمت‌ها را بشناسیم و به آن‌ها اقرار کنیم که خداوند هم آن‌ها را برایمان افزون خواهد کرد.

۲) اینکه به گناهانمان اقرار کنیم تا آن‌ها را برایمان بیامرزد! بیایید اکنون در این ساعات و لحظات باقی‌مانده که در حال از دست رفتن است و در این لحظات بسیار ناب و استثنایی که رحمت و برکات خداوند فوران دارد، به گناهانمان در درگاه خدا اقرار کنیم، در گوشه‌ای با خدای خود خلوت کنیم، در قنوت نماز وتر در درگاه خدا اعتراف کنیم، حتّی به زبان فارسی هم مانعی ندارد بگوییم: خدایا! ما بندگان روسیاه، گنهکار و مقصّر در درگاه تو هستیم، امّا تو رحمت واسعه داری، بلکه عین رحمت و مغفرتی! خداوندا! در این فرصت باقی‌مانده ما را مشمول رحمت و مغفرت‌ خود قرار بده.

استفاده از فرصت باقی‌مانده

امیدواریم خداوند متعال به حقّ محمّد و آل محمّد علیهم السّلام این فرصت باقی‌مانده را برای ما مبارک، و ما را مشمول غفران خود قرار دهد و در این چند روز باقی‌مانده از ماه مبارک رمضان، به ما توفیق عبادت، روزه‌داری و انجام سایر وظایف دینی عنایت فرماید؛ اعمّ از وظایف فردی، وظایفی که در‌رابطه‌با خدا و کتاب خدا داریم، وظایفی که در‌رابطه‌با اهل‌بیت و ائمّهٔ معصومین علیهم السّلام داریم، وظایفی که در‌رابطه‌با دیگران داریم؛ مانند حسن خلق با دیگران و خانواده، رسیدگی به فقرا و ایتام که توصیهٔ ویژهٔ پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله در ماه مبارک رمضان است و….

توجّه کنیم که این فرصت در حال از دست رفتن است. تا جایی که می‌توانیم، این توصیه‌های حضرت را مورد توجّه قرار دهیم و هرچه تاکنون کوتاهی کرده‌ایم، در این چند روز باقی‌مانده جبران کنیم. خداوند هم غفور و رحیم است و کوتاهی‌های ما را می‌بخشد. خدایا! اگر تا به حال ما را نیامرزیدی، در این روزهایی که باقی مانده، ما را مورد غفران خود قرار بده.

أَعُوذُ بِجَلَالِ‏ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضَانَ‏، أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هذِهِ، وَ لَکَ قِبَلِی ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَهٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ‏؛

خدایا! به بزرگی وجه کریمت پناه می‌برم از اینکه ماه رمضان بر من بگذرد یا سپیدهٔ این شب من برآید و هنوز گناه یا تبعه‌ای بر گردن من باشد که به‌خاطر آن مرا مورد عذاب قرار دهی.

خداوندا! به تو پناه می بریم از اینکه ماه رمضان بر ما بگذرد و تمام شود و ما مشمول غفران تو قرار نگیریم. خدایا! به حقّ محمّد و آل محمّد علیهم السّلام و به حقّ این ساعات ما را مشمول غفران خود قرار ده.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته