جلسۀ ۱۰، رمضان ۱۴۴۳ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۳، جلسۀ دهم

بحث ما دربارهٔ روزه و خطبهٔ متّقین و بعضی کلمات دیگر امیرالمؤمنین علیه السّلام دربارهٔ تقوا و آثار آن بود و گفتیم اگر جامعه‌ای اهل تقوا و پارسایی باشد، تمام لذایذ مادّی و معنوی را خواهد داشت، منتها لذایذ پاک و بدون آلودگی‌ها.

خدیجهٔ کبری علیها السّلام از بارزترین نمونه‌های مجسّم تقوا

نمونه‌های فراوانی برای اهل تقوا وجود دارد، امّا از‌آنجا‌که امشب شب وفات خدیجهٔ کبری علیها السّلام، همسر رسول خدا صلّی الله علیه وآله، مادر فاطمهٔ زهرا علیها السّلام و مادر مادر ائمّهٔ هدی علیهم السّلام است، شایسته است به‌عنوان مظهری از مظاهر تقوا که بالاترین درجات تقوا را به دست آورده بود، دربارهٔ این بانوی بزرگ، همسر رسالت، مادر مادر امامت و مادر همسر ولایت سخن بگوییم.

خدیجهٔ کبری علیها السّلام بانوی بزرگی است که هر مسلمانی به عظمت، شرافت و برتری آن وجود مبارک اعتراف دارد. این بانوی بزرگ واقعاً حقّ بزرگی بر اسلام و مسلمین دارد؛ زیرا اگر فداکاری‌های این بانو نبود، معلوم نبود اسلام چقدر گسترش پیدا کند و دعوت پیامبر صلّی الله علیه وآله تا کجا پیش رود. این بانوی بزرگ مقامات فراوانی دارد و روایات متعدّدی دربارهٔ عظمت آن حضرت وارد شده است. در افتخار این بانو همین بس که امام سجّاد علیه السّلام در آن خطبهٔ غرّای خود در مجلس یزید وقتی می‌خواستند خود را معرّفی کنند، ازجملهٔ افتخارات خود چنین فرمودند:

أَنَا ابْنُ‏ خَدِیجَهَ الْکُبْرَى؛

من فرزند خدیجهٔ کبری هستم.

جایگاه بلند حضرت خدیجه علیها السّلام در بهشت

در میان روایاتی که دربارهٔ عظمت خدیجهٔ کبری علیها السّلام وارد شده، روایت بسیار جالبی وجود دارد که مناسب است در این شب وفات حضرت آن را نقل کنیم. سند روایت بسیار عالی و محکم است و همهٔ راویان آن از علمای برجسته‌اند تا به معصوم علیه السّلام می‌رسد و ما درجای دیگر این سند را نقل کرده و توضیح داده‌ایم. روایت چنین است:

لَمَّا تُوُفِّیَتْ خَدِیجَهُ (رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا) جَعَلَتْ فَاطِمَهُ (صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهَا) تَلُوذُ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ صلّی الله علیه وآله ‏ وَ تَدُورُ حَوْلَهُ، وَ تَقُولُ: یَا أَبَتِ، أَیْنَ أُمِّی؛

وقتى خدیجه علیها السّلام وفات کرد، حضرت‏ فاطمه علیها السّلام خود را به رسول خدا صلّی الله علیه وآله نزدیک می‌کرد و پیرامون ایشان مى‏چرخید و مى‏گفت: بابا! مادرم کجاست؟

وقتی خدیجهٔ کبری علیها السّلام از دنیا رحلت کردند، فاطمهٔ زهرا علیها السّلام که در آن زمان حدود پنج سال سن داشتند، هرچند جنبهٔ معنوی فوق‌العاده‌ای داشتند، امّا احساسات و عواطف انسانی و حیثیّت کودکی هم از ایشان منفک نبوده و آن احساسات نیز در وجود مبارک حضرت وجود داشته است. لذا در آن سنّ کودکی و با توجّه به اینکه مادری به آن عظمت را در آن شرایط سخت از دست داده بودند، پیوسته خود را به پدر خویش نزدیک می‌کردند و به رسول خدا صلّی الله علیه وآله پناه می‌آوردند و اطراف آن حضرت می‌گشتند و عرض می‌کردند: «باباجان! مادرم کجاست؟» در روایت دیگر آمده که حضرت جوابی نمی‌دادند و با تعبیری مسامحی گویا نمی‌دانستند جواب این طفل را که مادر از دست داده، چه بدهند، تا اینکه جبرئیل خدمت حضرت نازل شد و پاسخ پروردگار را برای فاطمه علیها السّلام آورد:

فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ علیه السّلام فَقَالَ لَهُ: رَبُّکَ یَأْمُرُکَ أَنْ تُقْرِئَ فَاطِمَهَ السَّلَامَ، وَ تَقُولَ لَهَا: إِنَّ أُمَّکِ فِی بَیْتٍ مِنْ قَصَبٍ، کِعَابُهُ‏ مِنْ ذَهَبٍ، وَ عُمُدُهُ یَاقُوتٌ أَحْمَرُ، بَیْنَ آسِیَهَ وَ مَرْیَمَ بِنْتِ عِمْرَانَ؛

پس جبرئیل فرود آمد و گفت: پرودگارت دستور مى‏دهد به فاطمه سلام برسانى و بگویى: مادرت در خانه‏اى است از مروارید که پایه‌هایش از طلا و ستون‌هایش یاقوت سرخ است، و در کنار آسیه و مریم دختر عمران قرار دارد.

 از این روایت، هم عظمت فاطمهٔ زهرا علیها السّلام معلوم می‌شود و هم عظمت خدیجهٔ کبری علیها السّلام. ببینید عظمت فاطمه علیها السّلام تا کجاست که جبرئیل نازل می‌شود و به پیامبر صلّی الله علیه وآله عرض می‌کند: «پروردگارت به تو امر می‌کند که به فاطمه سلام برسانی»؛ فاطمه‌ای که در آن زمان کودک است و حدود پنج سال بیشتر ندارد. سپس در بیان جایگاه خدیجه علیها السّلام می‌فرماید: مادر تو در خانه‌ای از مروارید است که پایه‌هایش از طلا و ستون‌هایش یاقوت سرخ است و در کنار آسیه و مریم دختر عمران قرار دارد. ببینید این بانوی بزرگ اسلام چقدر عظمت دارد که خداوند متعال جبرئیل را می‌فرستد که موقعیّت او را در عالم آخرت برای فاطمه علیها السّلام بیان کند و آن موقعیّت والا را برای آن حضرت ذکر می‌کند.

حقّ بزرگ خدیجهٔ کبری علیها السّلام بر مسلمانان

حضرت خدیجه رضوان اللّه تعالی علیها حقّ بزرگی بر ما مسلمانان دارد. ایشان همهٔ وجود خود را برای اسلام فدا کردند؛ آبروی توهّمی که جامعهٔ آن روز برای ایشان قائل بودند، ثروت فراوان، توانایی جسمی و عمر خود را برای اسلام گذاشتند؛ تاجایی‌که پیامبر صلّی الله علیه وآله تا پایان عمر از خدیجه علیها السّلام تشکّر می‌کردند و پیوسته زحمات او را گوشزد می‌فرمودند.

نکات بسیار بزرگی در زندگانی خدیجهٔ کبری علیها السّلام وجود دارد که هرچند بیش از چهارده قرن پیش می‌زیسته‌اند، امّا اگر با دیدهٔ دقیق و با بصیرت نگاه کنیم، کمالات اخلاقی، سجایای انسانی و ملکهٔ تقوایی که در این بانوی بزرگ وجود داشت، امروزه هم الگوی همهٔ ما و به‌خصوص الگوی بانوان ماست.

درحقیقت اگر بخواهیم تقوای مجسّم را ببینیم، می‌توانیم با دیدهٔ بصیرت آن را در خدیجهٔ کبری علیها السّلام بنگریم: بانویی که هرچه داشت برای اسلام و برای پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله فدا کرد؛ بانویی که توانست با ظلمات جهل و تیرگی‌های شرک و رذالت در جزیره‌العرب مقابله کند و بر آنها پیروز شود، استقلال فکری داشته باشد و در مقابل موج‌ها، جریان‌ها و حمله‌های مخالف مقاومت کند.

این بانوی بزرگ الگوی ماست و امروزه ما به چنین الگوهایی نیاز داریم و یادآوری روش‌ها، مقاومت‌ها و صلابت‌های آن‌ها از بهترین نمونه‌هایی است که می‌تواند ما را در این دنیای پر از جهالت، عداوت، ظلم و ستمگری کمک کند. اگر خداوند متعال توفیق دهد، اِن‌شاءاللّه در جلسات آینده قدری دربارهٔ صفات برجستهٔ خدیجهٔ کبری علیها السّلام که شایستهٔ اقتدا به‌ویژه برای بانوان است، سخن خواهیم گفت. امیدواریم خداوند متعال این بانوی بزرگ را همچنان مورد الطاف بی‌شمار خود در آن عالَم قرار دهد، بر جایگاه او بیفزاید و ما را از پیروان واقعی او و فرزندان او و همسر او قرار دهد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته