جلسۀ ۲۸، رمضان ۱۴۴۱ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

خلاصه بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۱، جلسه بیست و هشتم

امیرالمؤمنین علیه السّلام در ادامهٔ ویژگی‌های پارسایان فرمودند: فرد متّقی کسی است که شب را به‌سرمی‌آورد درحالی‌که از غفلت پرهیز می‌کند و صبح می‌کند درحالی‌که خوشحال از فضل و رحمت الهی است. دربارهٔ غفلت و خصوصیات آن و نیز درمورد فضل و رحمت الهی توضیح دادیم و گفتیم نعمت‌های الهی، اصل وجود انسان، کیفیات وجود، ابزارهای فهم و کار ازجمله چشم و گوش و قلب  و هرآنچه از جهان آفرینش در خدمت انسان است را شامل می‌شود و البته گاهی حوادثی اتّفاق می‌افتد تا انسان به خواب غفلت فرو نرود.

پیامبران و امامان، نعمت‌های الهی

اشاره کردیم خداوند متعال علاوه بر نعمت‌های تکوینی، نعمت‌هایش را با نعمت‌های تشریعی تکمیل کرده است؛ ازجمله پیامبران را برای هدایت بشر فرستاده است. خداوند انسان را به هدف قرب الهی و بقای ابدی در جوار ذات اقدس الهی آفریده و انسان برای رسیدن به این هدف، باید مسیری را طی کند که خودش به تنهایی و بدون هدایت الهی نمی‌تواند به مقصد مناسب  برسد، پس باید کسانی باشند که مردم را هدایت کنند. بنابراین ارسال رسولان و برانگیختن پیامبران، خودش نعمت است؛ چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید:

(لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلَى الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی‏ ضَلالٍ مُبین)؛‏

 خداوند بر مؤمنان منّت گذاشت (یعنی نعمت بزرگی به آنان داد) که در میان آنان پیامبری از جنس خودشان مبعوث کرد (یعنی فرشته نفرستاد که بگویند این فرستاده از سنخ دیگری است و ما نمی‌توانیم از او تبعیت کنیم.) تا آیات الهی را برای آنان بخواند، آنان را تزکیه کند و کتاب و حکمت بیاموزد. و مردم پیش از بعثت پیامبران در گمراهی آشکار بودند و خداوند برای اینکه نعمتش را بر مؤمنان تمام کند پیامبران را فرستاد. بنابراین پیامبران نعمت‌های الهی هستند و مخصوصاً پیامبر خاتم (ص) که خاتم انبیا و دینش کامل‌ترینِ ادیان و ناسخ سایر دین‌هاست. همچنین اوصیای پیامبر (ص) ائمّهٔ معصومین علیهم السّلام نیز نعمت‌های الهی هستند که هدایت ما را به‌عهده دارند.

واسطه‌های فیض الهی

وجود رسول خدا (ص) و ائمّهٔ هدی علیهم السّلام علاوه بر اینکه نعمت تشریعی در جهت بیان و حفظ دین هستند، ارزش تکوینی هم دارند و از لحاظ تکوین نیز واسطهٔ فیض الهی هستند که اگر نبودند ما اصلاً نمی‌توانستیم باقی باشیم؛ چنان‌که در زیارت جامعه می‌خوانیم:

 بِکُمْ‏ یُنَزِّلُ‏ الْغَیْثَ وَ بِکُمْ‏ یُمْسِکُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ‏ إِلَّا بِإِذْنِهِ‏ وَ بِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ یَکْشِفُ الضُّر؛

به واسطهٔ شماست که خداوند باران را نازل می‌کند و به واسطهٔ شماست که خداوند آسمان را نگه می‌دارد تا بر زمین سقوط نکند ـ مگر به اذن خودش ـ و به واسطهٔ شماست که مشکلات را از بین می‌برد و سختی‌ها را برطرف می‌سازد. واقعاً ما باید از این عبارات استفاده کنیم و در این شرایط سخت، به اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام توسّل بجوییم و از خداوند متعال بخواهیم به واسطهٔ آنها همّ و غمّ و ضُرّی که وجود دارد را از هر نظر رفع بفرماید و همهٔ مشکلات را به لطف خود برطرف گرداند.

در واقع، خداوند متعال و مشیّت او این‌چنین خواسته است که فیض از ناحیهٔ معصومین علیهم السّلام و حجّت خدا به مردم برسد و لذا زمین هیچ‌گاه خالی از حجّت نبوده که اگر لحظه‌ای خالی از حجّت باشد، اهلش را فرو خواهد برد:

لَولا الحُجَّهُ لَسَاخَتِ‏ الْأَرْضُ‏ بِأَهْلِهَا؛

 اگر حجّت بر روی زمین نباشد، زمین اهلش را فرو می‌برد.

احکام الهی، نعمت‌‌های الهی و غذای معنوی برای روح انسان

حتّی احکام الهی همه نعمت‌های خداوند برای بشریت هستند. در این زمینه، عبارتی در علم کلام وجود دارد که به علوم دیگر هم سرایت کرده است: «الواجبات الشرعیه ألطافٌ فی الواجبات العقلیه»؛ واجبات و تکالیف شرعی، از حیث عقلی لطف خداوند است؛ یعنی اگر خداوند چیزهایی را واجب و چیزهای را حرام کرده؛ مثلاً دستور به نماز، روزه، خمس، زکات و… داده و از غیبت، تهمت، شرب خمر و… نهی کرده، همهٔ این‌ها نعمت و رحمت است، نه محدودیت؛ دقیقاً مثل اینکه کسی را از کارهایی منع کنند تا در چاه نیفتد یا دست و پایش قطع نشود. در حقیقت، دستورات و احکام الهی برای روح انسان، همچون غذا برای جسم انسان است.

نعمت‌های تشریعی و معنوی، به مراتب مهم‌تر از نعمت‌های مادّی و ظاهری

نعمت‌های تشریعی و معنوی خداوند که از ناحیهٔ پیامبران برای بشریت آمده است، به مراتب از نعمت‌های مادّی و ظاهری بالاتر و مهم‌تر است. اگر کسی آن‌قدر دیدش کوتاه باشد که نعمت‌های الهی را منحصر در خوراک و پوشاک و مرکب و امثال آن ببیند، چنین فردی ملحق به حیوانات و بلکه گمراه‌تر از حیوانات است؛ چنان‌که در روایتی صحیح، هشدار تکان‌دهنده‌ای نسبت به این‌گونه افراد داده شده است:

مَنْ لَمْ یَرَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ نِعْمَهً إِلَّا فِی مَطْعَمٍ‏ أَوْ مَشْرَبٍ‏ أَوْ مَلْبَسٍ‏ فَقَدْ قَصُرَ عَمَلُهُ وَ دَنَا عَذَابُه؛

کسی‌که اعتقاد نداشته باشد خداوند نزد او نعمت‌هایی جز خوردنی‌ و آشامیدنی و پوشاک و نظیر این‌ها دارد و نعمت‌های الهی را فقط همین‌ها بداند و نعمت‌های معنوی را نشناسد، عملش بسیار کوتاه و عذابش نزدیک خواهد بود.

ما باید بدانیم ایمان به خدا و مبدأ، ایمان به معاد، ایمان به رسول اکرم (ص) و ایمان به ائمّهٔ اطهار علیهم السّلام بالاترین نعمت‌های الهی هستند و نیز سایر نعمت‌های معنوی که خداوند به ما داده است را باید قدر بدانیم؛ ازجمله اخلاق حسنه، نظام جمهوری اسلامی، رهبر فقیه، فداکار، متّقی، زاهد، توانا و شجاع که خداوند سایهٔ ایشان را بر سر ما مستدام بدارد و این وجود مبارک را همچنان سالم و سلامت و مسدّد و مؤیّد بدارد و ایشان را توفیق بیشتر عنایت فرماید.

آری، این‌ها همه نعمت است و ما باید قدر این نعمت‌ها را بدانیم که اگر خدای‌ناکرده قدر آنها را ندانیم، در زمرهٔ کسانی قرار خواهیم گرفت که کفران نعمت کردند: (وَ لا یَرْضى‏ لِعِبادِهِ الْکُفْرَ وَ إِنْ تَشْکُرُوا یَرْضَهُ لَکُمْ)؛ کسی که شکر نعمت نکند و کفران نعمت کند، برخلاف رضایت و خوشنودی خداوند عمل کرده است. امیدواریم خداوند متعال ما را شاکر نعمت‌های بی‌پایان خود قرار دهد.

و السّلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته