جلسۀ ۲۹، رمضان ۱۴۴۱ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

خلاصه بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۱، جلسه بیست و نهم

تلاش برای آمرزیده شدن در ماه مبارک رمضان

کم کم به ساعات‌ و روزهای پایانی ماه مبارک رمضان نزدیک می‌شویم و امیدواریم خداوند متعال در این روزها و ساعات، ما را مشمول رحمت‌های خاصّ خود قرار دهد که اگر خدای ناکرده ماه رمضان بر کسی بگذرد و آمرزیده نشود، خسران‌دیده و شقیّ است: إِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ‏ اللَّهِ‏ فِی‏ هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیم‏‏؛ بدبخت کسی است که از غفران و آمرزش خداوند در این ماه بزرگ محروم باشد. در روایتی تکان‌دهنده آمده است: مَنْ‏ أَدْرَکَ‏ شَهْرَ رَمَضَانَ‏ فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّه‏؛ اگر کسی ماه رمضان را درک کند و آمرزیده نشود (یعنی کاری نکند که مشمول غفران خداوند شود) خداوند او را دور نگه دارد و دیگر قابلیت آمرزش نخواهد داشت. این اخطار بسیار بزرگی است! البته هیچ‌وقت درگاه خداوند به روی کسی بسته نیست و هرگز نباید از لطف و رحمت خداوند مأیوس باشیم، امّا باید این ساعات باقیمانده را قدر بدانیم و با الحاح و التماس از درگاه خداوند متعال بخواهیم ما را مشمول آمرزش و غفران خود قرار دهد.

مقاومت در برابر خواسته‌های نفس

امیرالمؤمنین علیه السّلام در ادامهٔ وصف پرهیزکاران می‌فرمایند:

إِنِ اسْتَصْعَبَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ فِیمَا تَکْرَهُ لَمْ یُعْطِهَا سُؤْلَهَا فِیمَا تُحِبُّ؛

خصوصیت دیگر فرد متّقی آن است که اگر نفسش در مقابل خواسته‌هایش مقاومت و نافرمانی کرد و حاضر نشد کارهای سخت و دشوار را انجام دهد، این‌چنین نیست که در برابر نفسش کوتاه بیاید، بلکه او هم در مقابل آن مقاومت خواهد کرد و نفسش را از آنچه دوست دارد محروم می‌سازد؛ یعنی از تنبلی، بی‌عاری، هوی و هوس جلوگیری می‌کند.

توضیح آنکه: انسان، گرفتار یک نفس امّاره به سوء (نفسی که به بدی‌ها دعوت می‌کند) است. بسیاری اوقات انسان می‌خواهد اعمال نیک انجام دهد، امّا چون سختی‌ها، دشواری‌ها و یا هزینه‌هایی دارد، نفس امّاره‌ در برابر آن اعمال نیک مقاومت می‌کند و حاضر به پذیرش آن سختی‌ها و دشوار‌ی‌ها نمی‌شود. ولی پارسایان به واسطهٔ تجربه و ریاضت شرعی که داشته‌اند و تلاش و تهذیب نفسی که کرده‌اند و ملکهٔ تقوایی که کسب کرده‌ و همواره نفس خود را تربیت کرده‌اند، در اینجا هم گرفتار نفس امّاره نمی‌شوند و اگر نفس می‌خواهد آنان را به کج‌راهه ببرد، در مقابل آن ایستادگی و مقاومت می‌کنند.

دشمن درونی‌، خطرناک‌تر از دشمن بیرونی

این نکته‌ای مهم و هشداری جدّی برای انسان است که اگر عنان نفسش را رها کند و مطیع و فرمانبردار آن باشد، بیچاره خواهد شد و نفسش او را به وادی هلاکت خواهد کشاند. این مطلب در روایات مورد تأکید قرار گرفته است:

أَعْدَى‏ عَدُوِّکَ‏ نَفْسُکَ‏ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیْکَ؛

دشمن‌ترینِ دشمنان تو نفسی است که در درون توست.

ما همیشه به دنبال دشمن بیرونی می‌گردیم؛ مانند شیطان که البته دشمن قدیم انسان است و واقعاً و به هر طریق که بتواند با ما دشمنی می‌کند. امّا دشمنی هم در درون ما وجود دارد و چه‌بسا بسیاری اوقات، حتّی آن دشمن بیرونی، بدون دشمن درونی نتواند کار خود را انجام دهد. لذا حتّی اگر کسی به آن مراتب بالای اخلاص برسد که شیطان از او ناامید شود ـ چنان‌که از بعضی آیات قرآن چنین استفاده کرده‌اند ـ امّا نفس امّاره‌ همچنان در درونش هست و این احتمال وجود دارد که همان نفس امّاره او را اغوا کند و به وادی هلاکت بکشاند.

بدین جهت، انسان همواره باید مراقب نفس امّارهٔ خود باشد و در مقابل آن تسلیم نشود. اگر نفسش تسلیم سختی‌ها و دشواری‌ها نشد، او هم هواها و خواسته‌های نفس را زیر پا بگذارد. وقتی می‌خواهد برای نماز شب برخیزد، یا می‌خواهد از مال خود بگذرد و آن را در راه خدا انفاق کند، یا می‌خواهد در راه خدا جهاد نماید و…، اگر نفسش با او مخالفت کرد، هرگز تسلیم آن نشود و خواسته‌های نفس را انجام ندهد، بلکه در برابر آن مقاومت کند و برعکس آن خواسته‌ها عمل نماید.

توجّه به چیزهای ابدی و بی‌رغبتی به چیزهای فانی

ویژگی بعدی که امیرالمؤمنین علیه السّلام دربارهٔ پارسایان می‌فرمایند، آن است که:

قُرَّهُ عَیْنِهِ فِیمَا لَا یَزُولُ وَ زَهَادَتُهُ فِیمَا لَا یَبْقَى‏؛

از خصوصیات فرد متّقی آن است که ‌روشنی چشم او در چیزهایی است که زایل نمی‌شود و بی‌رغبتی او به چیزهایی است که باقی نمی‌ماند.

توضیح آنکه: مردم عادی تنها آنچه را جلوی چشمشان آشکار و قابل رؤیت است می‌بینند و به آن علاقه دارند؛ یعنی دنیای مادّی و زینت و زیبایی‌هایش آنها را فریفتهٔ خود می‌کند. درحالی‌که این‌ چیزها فانی و ازبین‌رفتنی هستند و حتّی در این دنیا هم باقی نمی‌مانند و اساساً یکی از مشکلات دنیا این است که بر یک حالت ثابت باقی نیست.

امّا فرد متّقی در نقطهٔ مقابل قرار دارد و تنها چیزهایی موجب خوشحالی و چشم‌روشنی او می‌شود که برای همیشه باقی است و نسبت به چیزهایی که باقی نیست و گذراست و چند صباحی هست و نهایتاً از بین می‌رود، رغبت ندارد و علاقه‌ای نشان نمی‌دهد. بنابراین دلبستگی انسان پرهیزکار تنها نسبت به آن‌چیزهایی است که برای ابد باقی است؛ یعنی ذات اقدس الهی و آنچه وجه اللّه است؛ یعنی انبیای الهی، کتب الهی، ائمّهٔ معصومین علیهم السّلام و هرچه که خیر و خوب است. این‌ها چیزهایی است که باقی است و سایر چیزها همه زایل می‌شوند. امیدواریم خداوند متعال ما را در زمرهٔ متّقین قرار دهد که حقایق عالَم را آن‌چنان که هست، بشناسیم و آن‌چنان که باید به آن عمل ‌کنیم.

در این لحظات بسیار با ارزش و ساعات پایانی ماه مبارک رمضان، با الحاح و تضرّع به درگاه خداوند متعال، از او می‌خواهیم روح بلند امام قدس سره، شهدای راه حق، درگذشتگان از علما و اتقیا و همهٔ مؤمنین را غریق رحمت فرماید، خدمت‌گزاران به اسلام، خاصّه مقام معظّم رهبری را نصرت، طول عمر و سلامت عنایت نماید، دعاهای همهٔ مؤمنین را مستجاب گرداند، دشمنان را نابود کند، آفات و بلاها و بیماری‌ها را از این جامعه رفع گرداند و رونق و برکت را از هر جهت بر جامعه ارزانی بدارد. امیدواریم خداوند متعال به لطف خودش و به ائمّهٔ معصومین علیهم السّلام این دعاها را مستجاب گرداند و به همهٔ ما طول عمر و سلامت عنایت فرماید تا بتوانیم ماه‌های رمضان آینده را نیز همراه با اطاعت و بندگی درک کنیم.

و السّلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته