جلسۀ ۵، رمضان ۱۴۴۱ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

خلاصۀ بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۱، جلسۀ پنجم

بیان کردیم طبق روایتی معتبر، مستحبّ است مؤمنین در آغاز ماه مبارک رمضان دعایی را بخوانند که اگر با اخلاص خوانده شود، از همهٔ آفات و بلاهای سال محفوظ خواهند بود. سپس بعضی از فقرات این دعای شریف و نکات آن را توضیح دادیم تا کشف کنیم چگونه بعضی از بلاها و آفت‌ها دامنگیر بشر می‌شود و افراد و جمعیت‌ها را گرفتار می‌کند؛ ازجمله به این فقرهٔ دعا رسیدیم که: وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُدِیلُ‏ الْأَعْدَاء؛ خدایا! بیامرز گناهانی را که موجب غلبهٔ دشمنان می‌شود و تغییر دولت‌ها و حکومت‌های حق و خدمتگزار مردم را به دنبال می‌آورد.

علل باطنی تغییر حکومت‌ها درکنار علل ظاهری

تغییر حکومت‌ها در ظاهر، علل و عواملی دارد؛ مانند قدرت نظامی، تجهیزات جنگی، نیروی انسانی و… . این‌ها علل ظاهری و عوامل دنیایی است و ما هم منکر نیستیم که این اسباب ظاهری نیز باید مورد توجّه قرار گیرد و هرگونه نیروی مقابله با دشمن ـ چه بدنی، چه ابزاری و چه برنامه‌ها ـ در نهایت قوّت و قدرت باید آماده شود؛ چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید:

(وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ)؛

و هرچه می‌توانید از قوّت و نیرو برای مقابله با دشمن فراهم و آماده کنید.

 امّا ماورای همهٔ این اسباب ظاهری، علل باطنی و عواملی ماورایی وجود دارد که موجب تغییر حکومت‌های عادل می‌شود؛ چنان‌که در این دعای شریف به آن اشاره شده است: وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُدِیلُ‏ الْأَعْدَاء؛ خدایا! آن گناهانی که دشمن را بر ما غالب و پیروز می‌کند، بیامرز.

 گفتیم این قضیه در طول تاریخ نمونه‌های زیادی دارد؛ ازجمله حکومت امیرالمؤمنین علیه السّلام؛ و توضیح دادیم که چگونه مردم به واسطهٔ سختی‌ها و گرفتاری‌های دوران خلفا با امیرالمؤمنین علیه السّلام بیعت کردند. امّا وقتی امیرالمؤمنین علیه السّلام زمام امور را به دست گرفتند، چه اتّفاقی افتاد؟!

در آن هنگام، مردم خیالشان راحت و آسوده شد؛ چون دیگر قلدری بر آنان مسلّط نبود که به آنها ظلم و تعدّی کند، لذا در سایهٔ عدل امیرالمؤمنین علیه السّلام به جای اینکه به وظایف خود عمل کنند، به دنبال دنیاپرستی رفتند. عدّه‌ای هم که واقعاً و از عمق جان بیعت نکرده بودند و فرصت چپاول و غارت بیت‌المال را از دست داده بودند، شروع به توطئه‌چینی کردند. بدین جهت، امیرالمؤمنین علیه السّلام در همان ماههای اوّل درگیر جنگ‌های ناخواسته شدند؛ طلحه و زبیر با همراهی عایشه جنگ جمل را به‌راه انداختند؛ جنگ صفّین و جنگ نهروان راه افتاد و «قاسطین» و «مارقین» و «ناکثین» پدید آمدند.

 بنابراین تغییر حکومت امیرالمؤمنین علیه السّلام مصداق این فقرهٔ دعاست که: خدایا! گناهانی که دشمن را بر ما مسلّط می‌کند، بیامرز. خود آن حضرت در نهج‌البلاغه در یکی از خطبه‌های خود‌ برای مردم کوفه نسبت به این مسئله هشدار داده و می‌فرمایند:

إِنِّی وَ اللَّهِ لَأَظُنُّ أَنَّ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ سَیُدَالُونَ‏ مِنْکُمْ‏ بِاجْتِمَاعِهِمْ عَلَى بَاطِلِهِمْ وَ تَفَرُّقِکُمْ عَنْ حَقِّکُم‏؛

ای مردم! آیا گمان می‌کنید این گناهانی که مرتکب می‌شوید و این اختلاف‌افکنی‌ها و فتنه‌گری‌هایی که انجام می‌دهید، بی‌پاسخ می‌ماند؟! خیر، قطعاً این‌چنین نیست. شما در گذشته با من بیعت کردید تا حکومت حق برپا شود، عدالت اجرا گردد، حق گسترش پیدا کند و احکام اسلامی همگان را شامل و همه جا اعمال شود، ولی امروز هرکدام برای خود پرچمی برافراخته‌اید و این پرچم‌های برافراشته، شقّ عصای مسلمین و تکّه تکّه کردن جامعهٔ اسلامی و ازبین بردن انگیزه‌های مردم برای دفاع از حق است. این کارها حرام و گناه است؛ زیرا وقتی مسیر حق روشن است، انحراف از مسیر و تخلّف از حکومت اسلامی و ولیّ‌امر مسلمانان، به معنای نابودی جامعهٔ اسلامی و گناه مسلّم است. آن‌‌وقت این گناهان نتیجه‌ای جز تسلّط دشمنان نخواهد داشت: إِنِّی وَ اللَّهِ لَأَظُنُّ أَنَّ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ سَیُدَالُونَ‏ مِنْکُمْ؛ من یقین دارم این شامیان دولت تشکیل می‌دهند، بِاجْتِمَاعِهِمْ‏ عَلَى بَاطِلِهِمْ، به‌خاطر اینکه هرچند باطل‌اند، ولی در باطل بودنشان محکم‌اند و با یکدیگر اتّحاد دارند، وَ تَفَرُّقِکُمْ‏ عَنْ حَقِّکُم؛ امّا شما در راه حقّی که هستید متفرّق و پراکنده‌اید؛ هرکدام برای خود حرفی دارید و گروهی تشکیل داده و فریادی سر می‌دهید و عدّه‌ای هم به دنبال شما به حرکت در می‌آیند.

گناهان، موجب اجابت نشدن دعا

در ادامهٔ دعای شریف آمده است:

وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاء؛

خدایا! گناهانی که دعا را رد می‌کند، بیامرز.

بسیاری اوقات، ما دعا می‌کنیم و از خداوند متعال حاجات خود را طلب می‌کنیم و رفع مشکلات و کمبودهای خود را می‌خواهیم، امّا این دعاها مستجاب نمی‌شود، بلکه رد می‌شود. از اینجا معلوم می‌شود یک سلسله گناهان وجود دارد که دعا را رد می‌کند و بازگشت می‌دهد. البته دقّت شود نمی‌گوییم: هرجا دعا مستجاب نشد، به خاطر گناه است، بلکه از آن طرف می‌گوییم: گناه باعث عدم استجابت دعا می‌شود.

بنابراین اگر می‌خواهیم امروز دعاهای ما مستجاب شود و این بلیّه و همهٔ بلاها دفع گردد، باید کاری کنیم گناهانی که موجب ردّ دعا شده است، با استغفار آمرزیده شود.

نزول بلا در اثر گناهان

 در فقرهٔ بعدی دعا چنین می‌خوانیم:

وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی یُسْتَحَقُّ بِهَا نُزُولُ الْبَلَاءِ؛

خداوندا! آن گناهانی را که موجب می‌شود مردم مستحق و سزاوار بلا شوند، بیامرز.

 معلوم می‌شود در جهان‌بینی الهی و در فرهنگ اسلامی و با نگاهی عمیق‌تر به ظواهر و پدیده‌های مادّی، چیزهای دیگری نیز در این عالَم مؤثّرند که ما آنها را نمی‌دانیم و نمی‌فهمیم، ولی بیان معصوم علیه السّلام و آن که از اسرار آفرینش خبر دارد، به ما گزارش می‌دهد و می‌فرماید: بعضی گناهان وجود دارد که به‌واسطهٔ آن، افراد، استحقاق نزول بلا پیدا می‌کنند.

خشکسالی و جلوگیری از بارش رحمت الهی

در ادامهٔ دعا چنین آمده است:

وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ غَیْثَ السَّمَاءِ؛

بارالها! گناهانی که باران آسمان را حبس می‌کند، بیامرز.

معلوم می‌شود آثار گناهان متفاوت است. بر اساس روایات، بعضی گناهان موجب مرگ ناگهانی، برخی موجب خشکسالی و نیامدن باران، بعضی موجب نزول فلان بلا و… می‌شود.

گناهان جدید، بلاهای جدید!

 جالب اینکه بنابر روایتی از امام رضا علیه السّلام هرگاه مردم گناهانی را ابداع کنند که قبلاً انجام نمی‌دادند، خداوند هم بلاهایی را بر ایشان نازل می‌کند که سابقه نداشته است! گاهی گناهی معلوم است و عذابش هم معلوم است، امّا گناهان ابتکاری، عذاب‌های جدید به دنبال خواهد داشت.

بشر امروز در گناهان ابتکاری واقعاً غوغا کرده است. فساد و فحشا و قبائح و منکرات در جهان امروز غوغاست. ببینید امروزه در غرب چه چیزهایی را در مقابل ارزش‌های واقعی ارزش کرده‌اند و حتّی گاهی صبغهٔ اخلاقی و رنگ قانونی هم به آن می‌دهند و به اسم حقوق بشر، حقوق زن، حقوق مرد، حقوق کودک، حقوق…، به بعضی از فحشاهای کاملاً زشت و پلید رسمیت می‌دهند که فطرت هر انسان پاکی از آن منزجر می‌شود. خداوند متعال هم می‌تواند بلاهایی بر آنان نازل کند که آن بلاها سابقه نداشته باشد:

(وَ یَمْکُرُونَ وَ یَمْکُرُ اللهُ وَ اللهُ خَیْرُ الْماکِرین)؛‏

و مکر می‌کنند و خدا هم در مقابل آنان مکر می‌کند و خداوند بهترین مکرکنندگان است.

گناه، موجب آشکار شدن رازها

در ادامه، حضرت به ما تعلیم می‌دهند که از درگاه خداوند متعال چنین بخواهیم:

وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَکْشِفُ الْغِطَاء؛

خدایا! بیامرز گناهانی که پرده‌ها را کنار می‌زند.

آری! بعضی چیزها هست که مستور و ناپیداست، امّا به‌واسطهٔ گناه، این پرده‌ها کنار زده می‌شود و واقعیات، مکشوف و فضائح، آشکار می‌گردد.

گناه، موجب انقراض نسل‌ها

وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاء؛

پروردگارا! گناهانی که موجب می‌شود فنا و نابودی زودتر سراغ انسان‌ها بیاید، آنها را هم بیامرز.

یعنی گناه ممکن است نابودی انسان‌ها را در پی داشته باشد. آن‌قدر افراد و گروهها بوده‌اند که به دلایل مختلف منقرض شده‌اند و منشأ آن گناه بوده است. پس در جهان بینی الهی و اسلامی، بعضی از گناهان موجب انقراض نسل‌ها می‌شود.

در این ماه مبارک، از درگاه خداوند متعال می‌خواهیم گناهانی را که موجب انقراض نسل‌ها و امّت‌ها می‌شود، مورد عفو و آمرزش خود قرار دهد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته