جلسه ۱۳، رمضان ۱۴۴۴ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴ (۱۴۰۲ ش)، جلسه سیزدهم

کلمات نورانی امیرمؤمنان علیه السّلام را در این ماه پربرکت خدمت شما مشتاقان و عاشقان آن حضرت هدیه می‌کردیم و به اینجا رسیدیم که حضرت در وصف انسان پارسا و پرهیزکار فرمودند: «فِی الْمَکَارِهِ صَبُورٌ؛ فرد متّقی در ناگواری‌ها صبور و بردبار است.» در‌این‌زمینه توضیحاتی دادیم و با استفاده از آیات قرآن کریم نکاتی را بیان کردیم؛ ازجمله اینکه خداوند متعال دربارهٔ جهاد و دفاع فرموده است: نبرد بر شما واجب شد، بااینکه شما آن را دوست نمی‌داشتید و برای شما ناخوشایند بود. سپس به‌عنوان یک قاعدۀ کلّی فرمود: چه‌بسا چیزی را شما ناخوشایند بدانید، امّا برایتان خیر است و چه‌بسا چیزی را دوست بدارید، امّا برای شما شرّ است.

همچنین خداوند متعال در‌رابطه‌با مسائل خانوادگی فرمود: انسان باید در رفتار با همسر خود روش درست را به‌کار گیرد و اگر همسری دارد که مطابق تمایلات او نیست، مبادا از حد تجاوز کند و حتّی به فکر طلاق بیفتد، هرچند جایز و مباح باشد ـ مگر در مواردی کاملاً استثنایی ـ زیرا چه‌بسا چیزهایی را شما دوست نمی‌دارید، امّا خداوند در آن خیر کثیر قرار داده است.

تنها راه دستیابی به اهداف

اساساً این یک قاعدۀ کلّی است که انسان تا وقتی بر ناخوشایندی‌ها صبر نکند و بردبار نباشد، به اهدافش نمی‌رسد. در روایتی بسیار جالب آمده که جناب عیسی علی نبیّنا و آله و علیه السّلام به حواریون خود می‌فرمود:

إِنَّکُمْ لَنْ تَنَالُوا مَا تُرِیدُونَ إِلَّا بِتَرْکِ مَا تَشْتَهُونَ وَ بِصَبْرِکُمْ‏ عَلَى‏ مَا تَکْرَهُون؛

هرگز به آنچه اراده کرده‌اید نخواهید رسید، مگر اینکه بعضی هوس‌هایتان را ترک کنید، و بر چیزهایی که ناخوشایند می‌دارید، صبر نمایید.

یا در جای دیگر آمده است:

إِنَّکُمْ لَا تُدْرِکُونَ مَا تُحِبُّونَ إِلَّا بِصَبْرِکُمْ عَلَى مَا تَکْرَهُونَ؛

شما به آنچه دوست می‌دارید نمی‌رسید، مگر به‌واسطهٔ صبر بر آنچه دوست نمی‌دارید.

البتّه ما باید اهل تلاش و کار باشیم و به تعبیر روایت، اگر توانستیم کاری را با خشنودی و یقین انجام دهیم، چه بهتر، ولی اگر نتوانستیم باید صبر کنیم؛ زیرا:

فَإِنَّ فِی‏ الصَّبْرِ عَلَى‏ مَا تَکْرَهُ‏ خَیْراً کَثِیراً وَ إِنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ الْفَرَجَ مَعَ الْکَرْبِ وَ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً؛

در صبر بر آنچه ناگوار می‌دانی خیر کثیری است و به‌یقین پیروزی با صبر به‌دست آید و گشایش با سختی همراه است و قطعاً با عسر و مشقّت، راحتی و آسایش به همراه خواهد بود.

داستانی جالب و عبرت‌آموز

قضیّه‌ای جالب در صدر اسلام اتّفاق افتاده که دانستن آن برای ما و با توجّه به شرایط اجتماعی سیاسی ما مفید است. خداوند متعال در‌مورد جنگ بدر در قرآن کریم می‌فرماید:

وَ إِذْ یَعِدُکُمُ‏ اللهُ إِحْدَى الطَّائِفَتَیْنِ أَنَّها لَکُمْ‏؛

و [به یاد آورید] هنگامى را که خدا یکى از دو دسته را به شما وعده داد که از آنِ شما باشد.

خداوند متعال می‌فرماید: خدا به شما مسلمانان وعده داد که یکی از این دو طایفه مال شماست. مقصود از دو طایفه، دو کاروانی است که مشرکان قریش و معاندان ساکن مکّه راه انداخته بودند: یکی کاروان «نفیر» و دیگری کاروان «عیر». کاروان عیر، کاروانی بود که سرمایه‌های بازرگانی را جابه‌جا می‌کرد و سرپرستش ابوسفیان بود. کاروان دیگری هم به‌صورت مسلّح با اهداف نظامی راه افتاده بود که اسمش نفیر بود. خداوند متعال به مسلمانان وعده داده بود که یکی از این دو کاروان تجاری و نظامی در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. سپس خداوند از درون دل مردم مسلمان آن زمان خبر می‌دهد:

وَ تَوَدُّونَ أَنَّ غَیْرَ ذاتِ الشَّوْکَهِ تَکُونُ لَکُمْ‏؛

و شما دوست داشتید که دستهٔ بى‏سلاح براى شما باشد.

ظاهراً مقصود اکثریّت است؛ یعنی شما اکثریّت مسلمانان دلتان می‌خواست آن کاروان غیر نظامی در اختیار شما قرار گیرد؛‌ زیرا کاروان نظامی و گروه مسلّح باید با جنگ و درگیری در اختیار نیروهای اسلام قرار می‌گرفت و معلوم است که جنگ، مشکلات متعدّد همچون خون‌ریزی، کشته شدن، مجروح شدن یا معلول شدن داشت. به‌هرحال جنگ بود و پیامدهای جنگ را داشت. و این‌چنین نبود که هر‌چه خداوند وعده داده، تمام مجاری طبیعی منسد شود و از طریق غیب محقّق شود؛ برخلاف کاروان تجاری که فقط کالا و سرمایه داشت و نهایت عدّه‌ای محافظ هم داشت و برخورد با آن آسان‌تر بود و دردسر و مشکلات کمتری داشت. خداوند متعال می‌فرماید: شما دوست می‌داشتید کاروان تجاری که هم سرمایه داشت، هم مقاومت کمتری داشت، در اختیار شما قرار گیرد، نه کاروان نظامی که مسلّح بود و برای شما مشکلات متعدّد داشت، امّا خداوند متعال ارادۀ دیگری دارد:

وَ یُریدُ اللهُ أَنْ یُحِقَّ الْحَقَّ بِکَلِماتِهِ وَ یَقْطَعَ دابِرَ الْکافِرینَ؛

و[لى] خدا مى‏خواست ‏حق (اسلام) را با کلمات خود ثابت و کافران را ریشه‏‌کن کند.

خدا می‌خواهد حق را محقّق کند و قضیّهٔ کفر به‌صورت ریشه‌ای را حل کند و لذا سرنوشت دیگری را برای شما انتخاب کرده است. این مطلب نیاز به توضیح دارد که ان‌شاءاللّه در جلسهٔ آینده بیان خواهیم کرد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته