برخی امور در دنیا، خاصیت معنوی دارد و از آن جمله ابتلائات و گرفتاریهای دنیوی است؛ اگر انسان هزار سال هم نماز بخواند، روزه بگیرد و در راه خدا انفاق کند، امّا گرفتاری و بیماری جسمی پیدا نکند، به آن منزلت نمیرسد. بنابراین کمال مادّی و معنوی بشر، از حیث فردی و اجتماعی، میتواند مرهون بلاها و مصیبتها باشد.
فراوانی نعمت دو نوع است: گاهی ناشی از ایمان و تقواست که این به نفع انسان است؛ ولی گاهی ناشی از غضب الهی و بیتقوایی و گسترش فسق و فجور است که در این صورت نیز نعمت فراوان است، امّا برکت ندارد، این در واقع، همان سنّت استدراج و املاء است؛ یعنی به آنان مهلت داده میشود تا وقتی که پیمانهشان پر شود و ناگهان مجازات میشوند.
حکمت و فلسفهٔ ابتلائات، بازگشت به سوی خداست؛ زیرا ابتلائات موجب میشود انسانها معرفتی جدید پیدا کنند و از سایر اسباب قطع امید نمایند، در نتیجه دیگر به خودشان مغرور نشوند، بلکه با تضرّع در درگاه خداوند متعال به سوی خدا و راه خدا بازگردند.