مَثَل دنیا پرستان و آخرت طلبان

بیانات آیت الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

درس اخلاق، سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳

جلسهٔ هجدهم (۱۴۰۳/۰۱/۲۷)

مَثَل دنیاپرستان و آخرت‌طلبان

نامهٔ مبارک مولا و صاحبمان، امیرمؤمنان علیه السّلام را به فرزندشان شرح و توضیح می‌دادیم و تا اینجا رسیدیم که حضرت فرمودند:

یَا بُنَیَّ إِنِّی قَدْ أَنْبَأْتُکَ‏ عَنِ‏ الدُّنْیَا وَ حَالِهَا وَ زَوَالِهَا وَ انْتِقَالِهَا وَ أَنْبَأْتُکَ عَنِ الْآخِرَهِ وَ مَا أُعِدَّ لِأَهْلِهَا فِیهَا وَ ضَرَبْتُ لَکَ فِیهِمَا الْأَمْثَالَ لِتَعْتَبِرَ بِهَا وَ تَحْذُوَ عَلَیْهَا؛

ای فرزند عزیزم! من تو را از دنیا و وضع آن و از بین رفتن و دست‌به‌دست شدنش آگاه ساختم و از آخرت و آنچه براى اهلش در آنجا آماده شده خبر دادم و دربارهٔ هر دو برایت مَثَل‌هایى آوردم تا به آن‌ها عبرت گیرى و بر‌اساس آن‌ها گام بردارى.

کوچ کردن از منزلگاهی بی‌آب‌و‌علف به جایگاهی سرسبز و خرّم

سپس حضرت مَثَل دیگری می‌زنند و می‌فرمایند:

إِنَّمَا مَثَلُ مَنْ خَبَرَ الدُّنْیَا کَمَثَلِ قَوْمٍ سَفْرٍ نَبَا بِهِمْ مَنْزِلٌ جَدِیبٌ فَأَمُّوا مَنْزِلًا خَصِیباً وَ جَنَاباً مَرِیعاً فَاحْتَمَلُوا وَعْثَاءَ الطَّرِیقِ وَ فِرَاقَ الصَّدِیقِ وَ خُشُونَهَ السَّفَرِ وَ جُشُوبَهَ المَطْعَمِ لِیَأْتُوا سَعَهَ دَارِهِمْ وَ مَنْزِلَ قَرَارِهِمْ فَلَیْسَ یَجِدُونَ لِشَیْ‏ءٍ مِنْ ذَلِکَ أَلَماً وَ لَا یَرَوْنَ نَفَقَهً فِیهِ مَغْرَماً وَ لَا شَیْ‏ءَ أَحَبُّ إِلَیْهِمْ مِمَّا قَرَّبَهُمْ مِنْ مَنْزِلِهِمْ وَ أَدْنَاهُمْ مِنْ مَحَلَّتِهِمْ؛

مَثَل کسانى که دنیا را به آزمون شناخته‌اند، مَثَل جماعتى است از مسافران که در منزلگاهى قحطى‌زده و بى‌آب‌و‌گیاه منزل دارند و از آنجا آهنگ جایى سبز و خرّم و پر‌آب‌و‌گیاه نمایند. اینان سختى راه و جدایى از دوستان و مشقّت سفر و ناگوارى غذا را به جان بخرند تا به آن سراى گشاده، که قرارگاه آن‌هاست، برسند. پس، آن‌همه رنج‌ها را که در راه کشیده‌اند، آسان شمارند و آن هزینه که کرده‌اند، زیان نپندارند. و برایشان چیزى خوش‌تر از آن نیست که به منزلگاهشان نزدیک کند و به محلّ موعودشان در آورد.

مَثَل کسی که دنیا را آزمایش کرده و آن را شناخته، مَثَل مسافرانی است که در منزلگاهی بی‌آب‌و‌علف گرفتارند و از آنجا می‌خواهند به جایگاهی سرسبز و خرّم کوچ کنند.

کسی که در جایگاه ناراحتی قرار دارد و می‌خواهد به جای راحتی کوچ کند، سختی کوچ کردن برایش آسان می‌شود و همهٔ مشکلات را تحمّل می‌کند و به جان می‌خرد تا به آن جای راحت و محلّ آسایش و آرامش خود برسد. او از مشکلاتی که در این راه برایش رخ می‌دهد، احساس ناراحتی نمی‌کند و آنچه را برای رسیدن به آنجا هزینه می‌کند، غرامت به حساب نمی‌آورد و هیچ چیز نزد او محبوب‌تر از این نیست که خود را به آن منزل جدید برساند.

رخب بربستن از جایگاهی آباد و خرّم به منزلگاهى خشک و بى‌آب‌و‌علف!

این مَثَل کسانی بود که برای آخرت کار می‌کنند و آن را سرای ابدی خود می‌دانند و می‌دانند دنیا دار گذر است و منزلگاهی است که هیچ وفا و بقایی برای هیچ‌کس ندارد، امّا در مقابل:

وَ مَثَلُ مَنِ اغْتَرَّ بِهَا کَمَثَلِ قَوْمٍ کَانُوا بِمَنْزِلٍ خَصِیبٍ فَنَبَا بِهِمْ إِلَى مَنْزِلٍ جَدِیبٍ فَلَیْسَ شَیْ‏ءٌ أَکْرَهَ إِلَیْهِمْ وَ لَا أَفْظَعَ عِنْدَهُمْ مِنْ مُفَارَقَهِ مَا کَانُوا فِیهِ إِلَى مَا یَهْجُمُونَ عَلَیْهِ وَ یَصِیرُونَ إِلَیْهِ؛

و مَثَل کسانى که فریب دنیا را خورده‌اند، مَثَل جماعتى است که در منزلگاهى سبز و خرّم و با نعمت بسیار بوده‌اند و از آنجا به منزلگاهى خشک و بى‌آب‌و‌گیاه رخت افکنده‌اند. پس براى آنان چیزى ناخوشایندتر و دشوارتر از جدایى از جایى که در آن بوده‌اند و رسیدن به جایى که بدان رخت کشیده‌اند، نباشد.

کسی که فریب دنیا را بخورد و به آن مغرور شود، مِثل گروهی می‌مانَد که در جایگاهی آباد و خرّم هستند و نمی‌توانند آنجا بمانند، بلکه باید از آنجا بروند، امّا جایی که می‌روند، پر از سختی، قحطی، گرفتاری و مشکلات است. معلوم است که برای آن‌ها هر حرکتی به‌سوی منزل جدید سخت و ناخوشایند است و در برابر آن مقاومت می‌کنند و نمی‌خواهند بروند و ناراحت هستند.

تحمّل سختی‌های مسیر برای رسیدن به جایگاهی آباد و خرّم

ما نیز در دنیا چنین هستیم. اگر برای آخرت کار کنیم و آن را بشناسیم و بدانیم چه نعمت‌های فراوانی در آخرت برای اهل ایمان و تقوا فراهم شده است؛ ازجمله: Pما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّهِ أَعْیُنٍO؛ «آن چشم‌روشنی و مایهٔ شادمانى که برای آنان پنهان و اندوخته شده است» و بالاتر از همه: وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ أَکْبَرُ؛ «و خشنودى خدا بزرگ‌تر است»، آنگاه هر سختی و مشقّتی در این دنیا باشد، تحمّل می‌کنیم و اصلاً سختی‌ها و مشکلات این دنیا در مقابل آن وعده‌های قطعی که به ما داده شده، برایمان چیزی نیست.

امّا اگر خدای‌ناکرده دنیا را دار قرار خود ببینیم ـ یا آخرت را اصلاً باور نکنیم یا آخرت خرابی برای خود مهیّا کرده باشیم ـ از این دنیا نمی‌توانیم بگذریم و گذار از آن از هر چیز برای ما سخت‌تر خواهد بود.

زندان مؤمن و بهشت کافر!

نظیر همان بیان معروف ‌که از پیامبر صلّی الله علیه وآله نقل شده که فرموده‌اند:

الدُّنْیَا سِجْنُ‏ الْمُؤْمِنِ‏ وَ جَنَّهُ الْکَافِرِ؛

دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است.

دنیا برای مؤمن، زندان است؛ زیرا مؤمن وقتی از این دنیا می‌رود، در عالَمی فوق این عالم به پرواز در می‌آید که قابل توصیف نیست و پر از انواع نعمت‌ها و رحمت‌های الهی است، در‌حالی‌که دنیا برای کافر، بهشت است؛ چون کافر وقتی از این دنیا می‌رود، جز به عزا و بدبختی و نکبت گرفتار نمی‌شود.ن

امیدواریم خداوند متعال همهٔ ما را از متّقین و با عاقبت خیر قرار دهد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته