لزوم فهم عمیق دین و پرهیز از سطحی‌نگری

بیانات

آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

درس اخلاق، سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲

جلسهٔ اوّل (۱۴۰۱/۰۸/۰۲)

لزوم فهم عمیق دین و پرهیز از سطحی‌نگری

در سال گذشته، عباراتی از نامهٔ امیرالمؤمنین علیه السّلام به فرزندشان را شرح و توضیح می‌دادیم و بدین‌جا رسیدیم که حضرت فرمودند:

خُضِ الْغَمَرَاتِ لِلْحَقِّ حَیْثُ کَانَ وَ تَفَقَّهْ فِی الدِّینِ؛

برای حق در گرداب‌های مشکلات و سختى‏ها فرو شو ـ هرجا که باشد ـ و شناخت خود را در دین به کمال رسان.

تفقّه در دین را به «فهم عمیق دین» معنا کردیم و قدری دربارهٔ آن توضیح دادیم.

سطحی‌نگری، از مشکلات اساسی جامعهٔ امروز

یکی از مشکلات اساسی جوامع ما در بسیاری از اوقات این بوده که عدّه‌ای فهم دین را آسان می‌شمارند و فکر می‌کنند یک نگاه سطحی برای شناخت دین کافی است! درحالی‌که قرآن کریم بر لزوم تفقّه و فهم عمیق دین تأکید کرده:

لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ؛

تا در دین آگاهى عمیق پیدا کنند.

و در روایات نیز بر تفقّه تأکید شده است؛ از‌جمله پیغمبر اکرم صلّی الله علیه وآله در روایتی فرموده‌اند:

رُبَّ حَامِلِ‏ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ‏؛

چه بسا حامل علمى که آن را به داناتر از خود رساند.

از این روایت معلوم می‌شود حتّی خود فقه و فهم عمیق هم مراتب دارد و هر روز ممکن است افرادی پیدا شوند که دین را عمیق‌تر از نسل سابق بفهمند.

نگاه سطحی برخی افراد به مقولهٔ دین

از نصایح بسیار مهمّ و لازم برای ما آن است که سطحی‌نگر نباشیم. متأسّفانه بعضی از افراد باآنکه انسان‌های فاضلی هم هستند، به‌واسطهٔ ذوق و سلیقه‌ای که دارند، خیال می‌کنند همه چیز با یک نگاه سطحی حل می‌شود!

می‌گویند: این‌همه علوم مختلف مانند ادبیّات، فقه، اصول و… به چه کار می‌آید و چرا خودتان را این‌قدر معطّل می‌کنید؟! حال‌آنکه همهٔ این علوم در جای خودش لازم است و البتّه همه‌جا افراط و تفریط هم وجود دارد.

اهمّیّت واعظ درونی و محاسبهٔ نفس

قبل از اینکه عبارات حضرت را ان‌شاء‌اللّه در جلسات بعد ادامه دهیم، تذکّر یک نکته ضروری است و آن اینکه:

نصیحت کردن و نصیحت شنیدن و بیان مواعظ و پندها بسیار خوب و لازم است، امّا بنابر روایتی که از امام ‌سجّاد علیه السّلام رسیده، مهم‌تر از نصیحت کردن و نصیحت شنیدن ـ یا اگر مهم‌تر نباشد، در عداد آن است ـ این است که انسان واعظ و پنددهندۀ خودش باشد. امام سجّاد علیه السّلام می‌فرمایند:

ابْنَ آدَمَ إِنَّکَ لَا تَزَالُ بِخَیْرٍ مَا کَانَ لَکَ وَاعِظٌ مِنْ‏ نَفْسِکَ‏ وَ مَا کَانَتِ الْمُحَاسَبَهُ مِنْ هَمِّکَ؛

فرزند آدم! تو همیشه در خیر و خوبى به سر خواهى برد، تا زمانی که واعظی درونى براى خود داشته باشى و چندان که در اندیشهٔ حساب‌کشى از خود باشى.

یعنی پند باید از درون بجوشد! البتّه برون هم خوب است، امّا اگر درون نباشد، اثری ندارد. از خداوند متعال می‌خواهیم همهٔ ما را اهل وعظ از درون و محاسبهٔ نفس قرار دهد ان‌شاء‌اللّه.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته