رجب ماه مغفرت و دریافت رحمت بیکران الهی

بیانات

آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

به‌مناسبت حلول ماه مبارک رجب الأصبّ

درس اخلاق، سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲

جلسهٔ دوازدهم، اوّل رجب ۱۴۴۴ (۱۴۰۱/۱۱/۰۳)

با تبریک ولادت امام باقر علیه السّلام و حلول ماه مبارک رجب، ماه پر از رحمت و غفران و عنایات پروردگار متعال به بندگان، امروز به‌مناسبت حلول ماه مبارک رجب، به‌جای ادامهٔ شرح و توضیح وصیّت‌نامهٔ امیرالمؤمنین علیه السّلام، قدری در‌مورد فضایل ماه رجب سخن می‌گوییم.

ماه مبارک رجب، ماه خدا و برگزیدهٔ الهی

ماه رجب، در بعضی روایات، «شهر اللّه» هم نامیده شده است. در روایتی آمده است:

إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خِیَاراً مِنْ‏ کُلِّ‏ مَا خَلَقَهُ؛

برای خداوند عزّوجلّ از هرآنچه آفریده، برگزیده‌هایی است.

سپس در روایت، برگزیده‌های خداوند از مکان‌ها، شب‌ها، روزها و… بیان شده و در‌مورد برگزیده‌های خدا از ماه‌ها می‌فرماید:

أَمَّا خِیَارُهُ مِنَ الشُّهُورِ فَرَجَبٌ، وَ شَعْبَانُ، وَ شَهْرُ رَمَضَانَ؛

امّا برگزیدهٔ خداوند از ماه‌ها، رجب، شعبان و ماه رمضان است.

فرصتی استثنایی برای دریافت رحمت بیکران الهی

ماه رجب، فرصتی استثنایی است که خداوند متعال برای ما قرار داده تا بتوانیم از رحمت بیکران الهی که از هر طرف ریزش دارد، استفاده کنیم؛ چنان‌که از ماه مبارک رجب به «رجب الأُصَبّ» نیز تعبیر شده است؛ یعنی ماهی که در آن، ریزش رحمت‌های الهی نسبت به ماه‌های دیگر بیشتر است. و خوشا به حال کسانی که بتوانند از این فرصت استفاده کنند.

انسان سراپا قصور و تقصیر

همهٔ ما ـ کم یا زیاد ـ مبتلا به اشتباهات، خطاها، گناهان، قصورها و تقصیرها هستیم که چه‌بسا بعضی از آن‌ها به‌واسطهٔ دوری از خدا و انغمار در مادّیات رخ داده باشد و هر‌کسی به‌حسب خودش گرفتار آن است، به‌گونه‌ای که گاهی اصلاً متوجّه هم نمی‌شود که در حال ارتکاب چه خطاهای بزرگی است! و خدای‌ناکرده موقعی آشکار می‌شود که دیگر دست انسان از همه چیز کوتاه است؛ چه در دنیا و چه در آخرت!

و همیشه باید مراقب باشیم که در هر جا و هر موقعیّتی هستیم، خود را از حدّ تقصیر خارج ندانیم؛ یعنی هرچه هستیم، خود را مقصّر بدانیم و هرگز گمان نکنیم که وظیفه و حقّ بندگی را انجام داده‌ایم. سر تا پای ما قصور و تقصیر است که باید آن‌ها را با تمسّک به لطف و رحمت الهی و طلب غفران و بخشش پروردگار جبران کنیم و اگر از این مسئله غفلت کنیم، خدا‌ی‌ناکرده با خسران دنیا و آخرت یا حدّاقل خسران آخرت مواجه خواهیم شد که همان هم کافی است؛ زیرا دنیا ارزشی ندارد و محدود است، و مهم، سرنوشت ابدی انسان است که هیچ راه چاره‌ای هم از آن ندارد و باید آخرت خود را آباد کند.

نسیم‌ روح‌بخش و نعمت الهی برای جبران قصورها و تقصیرها

از رسول اکرم صلّی الله علیه وآله نقل شده است:

إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ‏ نَفَحَاتٍ‏ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا؛

پروردگار شما در روزگاران شما، نسیم‌های روح‌بخش و زندگی‌آفرینی دارد. هشیار باشید و خود را در معرض آن‌ها قرار دهید!

رحمت خدا همیشه وجود دارد؛ به ویژه در ماه‌هایی چون رجب، شعبان و رمضان (شهر اللّه الأکبر). فقط باید قابلیّت داشته باشیم و بتوانیم از این نسیم‌های لطف الهی استفاده کنیم.

خیلی موجب روسیاهی، خسران و حسرت در «یوم الحسره» است که این‌همه نعمت‌های الهی برای جبران قصورها و تقصیرها و پرش به پلّه‌های کمال و سعادت وجود داشته باشد و ما از آن‌ها غافل باشیم! واقعاً روزی خواهد رسید که:

وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَهِ؛

و آنان را از روز افسوس بیم ده!

زندگی فانی و بی‌ارزش دنیا در برابر زندگی بی‌نهایت و پایان‌ناپذیر آخرت!

این دنیا بالأخره ـ دیر یا زود ـ سپری خواهد شد و هرقدر هم طولانی باشد، در برابر آخرت هیچ ارزشی ندارد. مگر چقدر قرار است در این دنیا عمر کنیم؟! نهایتاً صد سال عمر خواهیم کرد، امّا این صد سال در مقابل بی‌نهایت چه ارزشی می‌تواند داشته باشد؟! دقّت کنید! در مقابل ما «بی‌نهایت» قرار دارد، نه یک میلیون یا دو میلیون سال و نه صد میلیون و نه حتّی یک میلیارد سال! بلکه بی‌نهایت است؛‌یعنی پایان‌ناپذیر است.

چقدر انسان باید بدبخت و بیچاره باشد که بی‌نهایت را از دست بدهد تا یک زندگی بی‌ارزش و بی‌محتوای نهایتاً صد‌ساله را به دست آورد؟! اگر کسی چنین معامله‌ای انجام دهد، باید خیلی افسوس بخورد؛ مخصوصاً که پس از این دنیا راه جبران هم ندارد و مهم هم همین است. البتّه در این دنیا خداوند متعال به لطف خود راه توبه را برای خطاکاران قرار داده است.

ماه توبه و استغفار، دالان ورود به شهر اللّه الأکبر

ماه مبارک رجب، ماه توبه و استغفار است و مستحبّ است در این ماه بسیار استغفار شود. انواع استغفار در این ماه مبارک وارد شده است؛ ازجمله ذکری که در مفاتیح آمده که در کلّ ماه رجب هزار مرتبه گفته شود و بسیار آسان است:

أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَ الْآثَامِ؛

از خداوند دارای بزرگی و رأفت و محبّت، از همهٔ گناهان و گنه‌کاری‌ها، آمرزش می‌خواهم.

این ذکر را با توجّه و جدّیّت بگوییم و گذشته‌ها را جبران کنیم و برای آینده، نیرو بگیریم؛ به‌ویژه برای ورود به ماه مبارک رمضان و شهر اللّه الأکبر؛ چراکه ماه رجب و شعبان دالان و دلتای ورود به شهر اللّه الأکبر است و انسان باید خود را برای ماه مبارک رمضان آماده کند. نمی‌توان با روح ناپاک و قلب آلوده به میهمانی خدا رفت! اگر می‌خواهیم در آن مهمانی عظیم اجازهٔ ورود داشته باشیم، باید خود را از قبل آماده کنیم و ماه رجب برای همین است.

تطهیر روح با استغفار، روزه و دعاهای انسان‌ساز

انواع عباداتی که برای تطهیر روح و صیقل دادن جان است، در ماه رجب وارد شده که عمدهٔ آن استغفار است، سپس روزه و نیز دعاهای واردشده در این ماه که انسان را می‌سازد و به عالَم اعلا متّصل می‌کند؛ مانند این دعای شریف که مضامین بسیار عالی دارد:

خَابَ‏ الْوَافِدُونَ‏ عَلَى غَیْرِکَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلَّا لَکَ وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلَّا بِکَ وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلَّا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ…؛

آنان که بر غیر تو وارد شدند نومید گشتند، آنان که به غیر تو روی آوردند زیان دیدند، آنان که جز به درگاه تو فرود آمدند تباه گشتند و آنان که از غیر فضل تو طلب کردند، گرفتار قحطى شدند….

یعنی هر جا بروی، سراب است و هیچ چیز به دست نخواهی آورد و ناامید خواهی شد! هر دری را بزنی، خسران، خشکی و قحطسالی است!

باید واقعاً بیدار شویم و بدانیم هرچه هست، در درگاه خداوند متعال و درگاه اولیای الهی است. از خداوند متعال با توسّل به اولیایش و واسطه قراردادن آن‌ها و تضرّع به درگاهش می‌خواهیم قلوب ما را پاک کند، روح را صیقل دهد و ما را آمادهٔ ورود به ماه مبارک شعبان سازد که:

وَ أَنِرْ أَبْصَارَ قُلُوبِنَا بِضِیَاءِ نَظَرِهَا إِلَیْکَ؛

و دیدگان دل‌های ما را به پرتو نگاه به‌سوى خویش روشن کن!

در‌مورد ما معنا داشته باشد و سپس به ماه مبارک رمضان و شهر اللّه الأکبر نائل شویم، ان‌شاءاللّه.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته