جلسۀ ۵، رمضان ۱۴۴۳ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

اگر فرزندی که در برابر پدر و مادر خود سرکشی کرده و ازسوی آن‌ها طرد شده، واقعاً و از روی صدق و صفا به خانه برگردد و بگوید: «مادرجان! پدرجان! غلط کردم! اشتباه کردم!»، کدام پدر و مادری است که توبهٔ فرزندش را نپذیرد؟! محبّت، مهربانی و لطف خداوند متعال از پدر و مادر بالاتر است.

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۳، جلسۀ پنجم

افسوس و حسرت ابدی، نتیجهٔ غفلت از نعمت رمضان

بیان کردیم که این ماه مبارک رمضان، فرصت خوب و هدیّهٔ بزرگ الهی است. امیدواریم بتوانیم از این ماه مبارک و باعظمت و از سحرها و روزهای آن بهترین بهره‌برداری‌ها را داشته باشیم و مبادا کاری کنیم که از حیّز قابلیّت انتفاع از این ماه رمضان ساقط شویم و خدای‌نکرده این نعمت به‌گونه‌ای از دست ما خارج شود که هیچ بهره‌ای از آن نبرده باشیم. آن وقت است که افسوس و حسرت خواهیم خورد که ماه رمضان آمد و ما بهرهٔ خود را از آن برنداشتیم! اگر هم کسی در این دنیا حسرت نخورد، بداند روزگاری خواهد آمد که حسرت خواهد خورد:

وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَهِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَهٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُونَ‏؛

و آنان را از روز حسرت بیم ده، آن‌گاه که داورى انجام گیرد و حال‌آنکه آن‌ها [اکنون] در غفلت‌اند و سر ایمان آوردن ندارند.

از حالا به ما اخطار داده‌‌اند که روزی خواهد رسید که افسوس می‌خورید از اینکه فرصت‌ها را از دست داده و در غفلت بوده‌اید.

نعمت فراگیر و خوان گستردۀ الهی

غفلت از بدترین موانع سعادت است. خیلی عجیب است! بعضی افراد آن‌قدر غافل‌اند که هیچ‌گونه توجّهی به نعمت‌های الهی ندارند! این نعمت فراگیر و خوان گستردۀ الهی آن‌ها را دربرگرفته و آن‌ها تشنه و گرسنه‌اند و باید از این سفرهٔ نعمت الهی استفاده کنند تا تشنگی و گرسنگی آن‌ها برطرف شود، امّا پرده‌های غفلت گوش و چشم و فهم آنها را فراگرفته و هیچ توجّهی به این نعمت الهی ندارند؛ مانند کسی که در آفتاب چشم‌های خود را بسته یا کسی که در میان نواها و صداهای دل‌نشین گوش‌های خود را پر از سرب کرده است!

و بدانیم که اگر این فرصت از دست ما رفت، هیچ تضمینی نداریم که دوباره به دست ما بیاید:

لَیْسَ‏ کُلُّ غَائِبٍ‏ یَئُوبُ؛

چنین نیست که هر غایبى برگردد.

هرچیزی که غایب شد و از دست رفت، لزوماً بر‌نمی‌گردد. البتّه ممکن است برای بعضی برگردد و امیدواریم برای ما هم بر‌گردد، ولی این نباید موجب شود که از نعمت امروز غافل شویم و فرصت کنونی را از دست بدهیم.

فرصت توبه و بازگشت به درگاه خدا برای جبران گذشته‌ها

بیان کردیم که باید در این ماه مبارک، گذشته‌ها را جبران کنیم و اشاره شد که جبران گذشته‌ها چندان سخت نیست، بلکه دریافت رحمت‌ها و مغفرت‌های الهی با بازگشت به درگاه خدا و با یک سلسله شرط‌هایی می‌تواند برای همهٔ ما حاصل شود؛ چون خداوند متعال نسبت به بندگانش مهربان و رحیم است و رحمت و مهربانی او از مهربانی پدر و مادر بیشتر است.

مهربان‌تر از مادر!

اگر فرزندی که در برابر پدر و مادر خود سرکشی کرده و ازسوی آن‌ها طرد شده، واقعاً و از روی صدق و صفا به خانه برگردد و بگوید: «مادرجان! پدرجان! غلط کردم! اشتباه کردم! الآن تصمیم دارم تابع شما باشم و رضایت شما را جلب کنم»، کدام پدر و مادری است که توبهٔ فرزندش را نپذیرد؟! محبّت، مهربانی و لطف خداوند متعال از پدر و مادر بالاتر است. لذا بیایید به درگاه خداوند برگردیم و توبه کنیم که خداوند متعال این فرصت ماه مبارک را برای توبه گذاشته است و با توبه گذشته‌ها جبران می‌شود.

فقط یک نماز مقبول!

در روایت معتبری که در کتاب شریف کافی نقل شده، نکته‌ای وجود دارد که خیلی امیدآفرین است و روح امید را در همهٔ جان‌های آماده زنده می‌کند. امام صادق علیه السّلام می‌فرمایند:

مَنْ قَبِلَ اللَّهُ مِنْهُ صَلَاهً وَاحِدَهً لَمْ یُعَذِّبْهُ؛

هر کس خداوند یک نمازش را بپذیرد، او را عذاب نخواهد کرد.

خیلی جالب و مهمّ است! امام علیه السّلام می‌فرمایند: کسى که یک نمازش به درگاه خدا مقبول افتد، خدا او را عذاب نمى‏کند؛ یعنی هرچه گناه قبلاً انجام داده، با یک نماز مقبول بخشیده می‌شود، هرچند یک نماز دو رکعتی مانند نماز صبح، نافلهٔ صبح یا نافلهٔ عشاء (وُتیره) باشد. البتّه نماز مقبول کار آسانی نیست و شرایطی دارد، ولی به‌هرحال کار شاقّ و عظیمی نیست؛ مخصوصاً در این ماه مبارک که شرایط فراهم و اعمال بندگان مورد قبول خداوند است؛ چنان‌که رسول اکرم صلّی الله علیه وآله فرموده‌اند:

عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ؛

در این ماه عمل شما مقبول است.

 لذا کافی است دو رکعت نماز مقبول بخوانیم تا مورد آمرزش الهی قرار گیریم و دیگر عذاب نشویم. نکته‌اش هم آن است که وقتی انسان نماز می‌خواند، علاوه بر آنکه حمد و ثنای الهی می‌گوید و خداوند متعال را ستایش می‌کند و إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ را با اخلاص می‌گوید، از خداوند متعال درخواست می‌کند که: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ؛ خدایا! صراط مستقیم را به من بنما. «صراط مستقیم» یعنی راهی که درست است و دیگر خطا ندارد و راه مغضوبان و گمراهان نیست: صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّینَ. کسی که چنین درخواستی دارد، درحقیقت از گذشتهٔ خود پشیمان است و پشیمانی در توبهٔ انسان کافی است: کَفَى‏ بِالنَّدَمِ‏ تَوْبَهً. و وقتی نماز او پذیرفته شود، یعنی این دعایش مستجاب می‌شود.

تنها یک حسنهٔ مقبول!

تتمّهٔ روایت نیز خیلی جالب و امید‌آفرین است و شایسته است از این کلام نورانی حضرت، برق امید در همهٔ دل‌ها بدرخشد. خوشحال باشید و از این وعده‌های الهی که از زبان مبارک امام صادق علیه السّلام به گوش شما می‌رسد، نهایت استفاده را ببرید. حضرت می‌فرمایند:

وَ مَنْ قَبِلَ مِنْهُ حَسَنَهً لَمْ یُعَذِّبْهُ‏؛

و هر کس خداوند یک حسنه از او قبول فرماید، او را عذاب نخواهد کرد.

اگر خداوند یک حسنه از کسی بپذیرد، او را عذاب نمی‌کند؛ یعنی حتّی نماز هم لازم نیست. البتّه نه اینکه نماز نخواند؛ زیرا اگر نماز نخواند، آن حسنه هم از او قبول نمی‌شود، بلکه مقصود آن است که لازم نیست حتماً نماز او به‌طور خاصّ مورد قبول واقع شود، بلکه همین‌که حسنه‌ای داشته باشد که به مرحلهٔ قبول برسد کافی است؛ مثلاً پیرزن یا پیرمرد افتاده‌ای را دستگیری کند، خانوادهٔ فقیر یا یتیمی را یاری رساند، مسجد، مدرسه، بیمارستان یا جادّه‌ای بسازد، کسی را که شایسته است متکفّل شود، مجلس روضه‌ای برای سیّدالشهدا علیه السّلام با اخلاص برپا کند، سخنران بافضلی را برای احیای دین و نشر معارف اسلامی دعوت کند، به حوزهٔ علمیه‌ای کمک کند یا آن را بسازد یا برپا بدارد و یا هر کار خیر دیگری انجام دهد. خیلی جالب است! روایت می‌فرماید: اگر کسی حسنه‌ای انجام دهد، یعنی کار خیری که شایسته ‌است، انجام دهد و خداوند از او قبول کند، ‌دیگر او را عذاب نمی‌کند. حتّی یک زیارت معصوم علیه السّلام یا یک صلوات بر محمّد صلّی الله علیه وآله و آل‌محمّد علیهم السّلام می‌تواند مشمول این روایت باشد.

 سند روایت نیز همان‌طور‌که اشاره کردیم معتبر است و کسانی که اهل آن هستند، می‌توانند جستجو کرده و آن را پیدا کنند. الحمدللّه بعضی کتاب‌ها هم مانند مرآه العقول علّامه مجلسی رحمه الله درمورد سند روایات نیز اظهارنظر کرده‌اند و کسانی که نمی‌توانند راویان را ازنظر رجالی بررسی کنند، می‌توانند به این‌گونه کتاب‌ها مراجعه کنند که در اینجا علامه مجلسی رحمه الله این روایت را «حسنه» دانسته است که مقصود حسنهٔ کالصحیحه یا مصحَّحه یعنی معتبر است؛ چون در سند روایت، پدر علیّ بن ابراهیم وجود دارد. به‌هرحال طبق این روایت اگر خداوند یک حسنه از کسی بپذیرد، دیگر عذابش نمی‌کند؛ چه رسد به اینکه حسنات فراوان انجام دهد؛ اعمّ از دعا، نماز، قرآن، خدمت به محرومان و مستضعفان، صلهٔ رحم، دستگیری از ایتام و…. امیدواریم خداوند توفیق انجام این حسنات را به همهٔ ما عطا فرماید و آن‌ها را از ما بپذیرد و هزاران هزار برابر حسنات به ما عنایت فرماید.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته