جلسۀ ۱۹، رمضان ۱۴۴۲ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۲، جلسهٔ نوزدهم

با تسلیت ایّام و لیالی ضربت خوردن و شهادت مولای متّقیان امیرمؤمنان علیه السّلام و با گرامیداشت لیالی قدر که امشب اوّلین شب از شب‌های قدر است و با التماس و تضرّع به درگاه خداوند متعال که ما را از مخلصین مؤمنین به ولایت امیرالمؤمنین علیه السّلام قرار دهد و نیز برکات شب‌های قدر را شامل حال ما بگرداند و دعاهای ما را مستجاب کند، کلمات امیرالمؤمنین علیه السّلام را در‌ وصف متّقین پی‌می‌گیریم.

خوراک اندک

حضرت در ادامهٔ ویژگی‌های پرهیزکاران و در بیان یکی دیگر از صفات انسان متّقی می‌فرمایند:

مَنْزُوراً أَکْلُهُ؛

خوراک او اندک است.

«نَزْر» به معنای کم است؛ یعنی مؤمن متّقی ‌کم‌خوراک است و در خورد و خوراک اندازه را نگه می‌دارد و بلکه از آنچه سایر مردم می‌خورند کمتر هم می‌خورد. قبلاً ـ در توضیح یکی از عبارات قبلی خطبه: «أَجْسَادُهُمْ نَحِیفَه؛ بدن‌هایشان لاغر است» ـ دربارهٔ اهمّیت رعایت انضباط در خوردن و آشامیدن مطالبی را بیان کردیم، ولی چون در اینجا نیز در کلام امیرالمؤمنین علیه السّلام آمده، قدری دربارهٔ آن سخن می‌گوییم.

رهایی از سلطه و فرمانروایی شکم!

خود امیرالمؤمنین علیه السّلام در یکی از کلماتشان وقتی می‌خواهند یکی از افراد را به‌عنوان یک شخصیت برتر معرفی کنند، می‌فرمایند: کَانَ‏ لِی‏ فِیمَا مَضَى‏ أَخٌ‏ فِی‏ اللَّهِ‏؛ در زمان‌های گذشته برادری داشتم که در راه خدا و برای خدا با هم برادر بودیم وَ کَانَ یُعْظِمُهُ فِی عَیْنِی صِغَرُ الدُّنْیَا فِی عَیْنِهِ؛ او در چشم من بزرگ بود؛ چون دنیا در چشم او کوچک بود؛ یعنی کوچکی دنیا در چشم او موجب شده بود در چشم من بزرگ شود. آن‌گاه یکی از صفات مهمّ او را ‌چنین ذکر می‌فرمایند:

کَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ بَطْنِهِ فَلَا یَشْتَهِی مَا لَا یَجِدُ وَ لَا یُکْثِرُ إِذَا وَجَدَ؛

از سلطهٔ شکمش آزاد بود؛ آنچه نمى‏یافت آرزو نمى‏کرد و هرگاه مى‏یافت زیاده‌روى نداشت.

یعنی شکمش بر او فرمانروایی نمی‌کرد؛ وقتی چیزی را نداشت، اشتهایش را نیز نداشت و آن را هوس نمی‌کرد و وقتی هم دستش باز بود و غذا در‌اختیار داشت، در مصرف آن زیاده‌روی نمی‌کرد و حدّ نگه می‌داشت.

خوراکی‌های پرزرق و برق دنیای امروز، عامل بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها

کم‌خوراک بودن و پرهیز از پرخوری مسئلهٔ مهمّی است. متأسّفانه دنیای ماشینی امروز که در بسیاری از زمینه‌ها فواید زیادی به بشریت ارائه داده است، امّا در زمینه‌هایی هم موجب بدبختی‌ها، نقص‌ها و مشکلاتی برای بشریت شده است! انواع غذاها و خوراکی‌هایی که امروز با طعم‌ها، رنگ‌ها و بوهای مختلف مصنوعی در مغازه‌ها، شرکت‌ها و امثال آن موجود است و در‌اختیار همهٔ افراد اعمّ از کوچک و بزرگ قرار دارد ـ مخصوصاً آنهایی که دارای مکنت و ثروت هستند ـ مشکلات فراوانی برای آنان به‌وجود آورده است.

تولیدکنندگان و شرکت‌های مختلفی که به‌دنبال سود بیشتر هستند، برای اینکه فروش بیشتر داشته باشند، طعم‌های جذّاب‌تر، رنگ‌های جالب‌تر و بوهای بهتر به غذاها می‌دهند و برایشان مهم نیست این رنگ‌ها و افزودنی‌های مصنوعی چه بلایی بر سر بدن انسان می‌آورد و تنها چیزی که برایشان مهمّ است آن است که به سودشان برسند!

مردم بیچاره‌ای هم که این خوراکی‌ها را می‌بینند، مخصوصاً کودکان و نوجوانان، هوس می‌کنند و آنها را تهیّه و مصرف می‌کنند. این یکی از مشکلات امروز جامعهٔ بشری و حتّی کشور ماست که موجب بروز بیماری‌های فراوان، ازجمله اضافه‌وزن‌ها و بیماری‌های ناشی از پرخوری مانند قند و چربی شده است.

آثار سوء پرخوری بر جسم و ذهن انسان

این درحالی است ‌که اگر ما طبق دستور اسلام و طبق کلام امیرالمؤمنین علیه السّلام عمل کنیم که فرمودند: از صفات متّقین آن است که «مَنْزُوراً أَکْلُهُ؛ خوراک او کم است» این‌همه مشکلات و بیماری‌ها را نخواهیم داشت. در روایتی از آن حضرت آمده است:

إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یُبْغِضُ‏ کَثْرَهَ الْأَکْلِ؛

خدای عزّوجلّ پرخوری را زشت و مبغوض می‌دارد.

در روایتی دیگر از ایشان چنین نقل شده است:

إِدْمَانُ‏ الشِّبَعِ‏ یُورِثُ أَنْوَاعَ الْوَجَع‏؛

مداومت بر سیرى انواع دردها را درپی‌مى‏آورد.

دائم سیر بودن و تنور شکم را دم‌به‌دم تافتن، موجب می‌شود انواع بیماری‌ها و دردها به انسان هجوم بیاورد؛ زیرا معده و دستگاه گوارش فرصت استراحت پیدا نمی‌کند.

پرخوری نه تنها بر جسم و بدن انسان اثر سوء دارد، بلکه حتّی بر فکر و ذهن انسان نیز اثر منفی می‌گذارد. در روایتی از امیرالمؤمنین علیه السّلام نقل شده است:

لَا تَجْتَمِعُ‏ الْبِطْنَهُ وَ الْفِطْنَهُ؛

پرخوری و هوشمندی با یکدیگر جمع نشوند.

رمضان، فرصتی برای تمرین کم‌خوری

ماه مبارک رمضان فرصتی برای تمرین کم‌خوری و کنترل نفس است و اساساً یکی از حکمت‌های روزه آن است که انسان بر نفس خود مسلّط شود و بتواند شکم و خوراک خود را تحت ضابطه و کنترل قرار دهد و دست از پرخوری بردارد و بفهمد که می‌توان گرسنگی را تحمّل کرد. علاوه بر همۀ فواید و حکمت‌هایی که روزه‌داری دارد؛ ازجمله اینکه انسان با روزه‌داری به یاد فقرا می‌افتد، شهوات خود را کنترل می‌کند و به یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت می‌افتد؛ چنان‌که پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله در خطبۀ شعبانیۀ خود فرمودند:

وَ اذْکُرُوا بِجُوعِکُمْ‏ وَ عَطَشِکُمْ فِیهِ جُوعَ یَوْمِ الْقِیَامَهِ وَ عَطَشَهُ؛

با گرسنگی و تشنگی خود در ماه رمضان، گرسنگی و تشنگی روز قیامت را به یاد آورید.

علاوه بر همۀ این‌ها و غیر این‌ها، روزه‌داری تمرینی است برای اینکه انسان بفهمد که در طول سال لزومی ندارد دم‌به‌دم غذا بخورد. اصلاً بسیاری از اولیای خدا براساس استنباط از بعضی روایات، در طول شبانه‌روز تنها دو وعده غذا می‌خورند: صبحگاهان و شامگاهان، و غذای ظهر را اضافه می‌بینند. این درحالی است ‌که توان و تلاش آنها اگر بیشتر از دیگران نباشد، کمتر از آنان نیست.

بدین‌جهت امیدواریم در این ماه مبارک و با توجّه به این کلمات امیرالمؤمنین علیه السّلام و توضیحاتی که در اینجا و قبلاً دربارۀ آن دادیم، بتوانیم خورد و خوراک خود را تحت انضباط درآوریم تا از این‌همه بیماری‌های ناشی از پرخوری و زیاده‌روی در مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها در امان باشیم و همچنین این مسئله را به فرزندان خود نیز تذکّر و آموزش دهیم و مشکلات ناشی از پرخوری را هم از لحاظ پزشکی و هم از لحاظ روایات برای آنها توضیح دهیم که این یکی از وظایف ماست.

إن‎شاءاللّه خداوند متعال به همۀ ما توفیق بیشتر عنایت فرماید که بتوانیم به برکت این شب‌های مبارک و دعاهای مستجاب در این شب قدر و شب‌های قدر آینده، رذایل اخلاقی را از خود بزداییم و متحلّی به فضایل اخلاقی شویم تا دین و دنیای خویش و جامعۀ خویش را بیمه کنیم. خدایا! به حقّ محمّد صلّی الله علیه وآله و آل محمّد علیهم السّلام و به حقّ مظلوم امشب، امیرالمؤمنین علیه السّلام و به حقّ این شب‌های قدر دعاهای ما را مستجاب بفرما، عاقبت همۀ ما را ختم به خیر بگردان، برکات زمینی و آسمانی خود را بر ما نازل بفرما، شرّ دشمنان ما به خودشان بازگردان و خدمت‌گزاران اسلام، خاصّه مقام معظم رهبری دام ظلّه را تسدید و تأیید بیشتر عنایت بفرما.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته