جلسۀ ۲۱، رمضان ۱۴۴۳ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۳، جلسهٔ بیست و یکم

با تسلیت شهادت امیرالمؤمنین علیه السّلام، در این شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان که چه‌بسا شب قدر باشد، از خداوند متعال می‌خواهیم عبادات و شب‌زنده‌داری‌های همهٔ شب‌زنده‌داران را به بهترین وجه بپذیرد، مقدّرات ما را نیکو گرداند، ما را ازجملهٔ محبّین واقعی امیرالمؤمنین علیه السّلام و اولاد معصومین ایشان علیهم السّلام قرار دهد و لعنت خود را بر کسانی که آن حضرت را به شهادت رساندند، قرار دهد؛ چه کسانی که به‌طور مستقیم مرتکب این جنایت شدند و چه کسانی که زمینهٔ آن را فراهم کردند.

بالاترین مصادیق کظم غیظ

کلمات مبارک امیرالمؤمنین علیه السّلام را در خطبهٔ متّقین بیان می‌کردیم و بدین‌جا رسیدیم که حضرت فرمودند: «مَکْظُوماً غَیْظُهُ؛ فرد متّقی غیظش فروخورده شده است».

یکی از مصادیق بارز کظم غیظ خود امیرالمؤمنین علیه السّلام بودند که بالاترین کظم غیظ را پس از پیامبر صلّی الله علیه وآله داشتند. خون‌دل‌ها و غصّه‌های فراوانی که بر جان مبارک آن حضرت وارد شد، جز با کظم غیظ و حلم الهی ایشان قابل تحمّل نبود و حضرت همهٔ آن‌ها را درحالی‌که «خار در چشم و استخوان در گلو» داشتند، تحمّل کردند:

صَبَرْتُ وَ فِی الْعَیْنِ قَذًى وَ فِی الْحَلْقِ شَجًا؛

صبر کردم، درحالى‌که گویى خار در دیده‏ام رفته و استخوان در گلویم مانده بود.

کما اینکه فرزندان معصومین ایشان علیهم السّلام نیز بالاترین کظم غیظ‌ها را داشتند. کظم غیظی که امام حسن علیه السّلام داشتند و حلمی که آن حضرت به خرج می‌دادند، واقعاً مثال‌زدنی بود. همچنین است کظم غیظ امام حسین علیه السّلام، امام سجّاد علیه السّلام، امام باقر علیه السّلام، امام صادق علیه السّلام، امام کاظم علیه السّلام که اساساً به لقب «کاظم» نامیده می‌شدند و سایر امامان علیهم السّلام که همگی مظهر کظم غیظ بودند. همچنین است کظم غیظی که حضرت فاطمهٔ زهرا علیها السّلام دربرابر آن‌همه رنج‌ها و مصیبت‌ها از خود نشان دادند. و بالاتر از همه، خود رسول اکرم صلّی الله علیه وآله بودند که با آن‌همه آزار و اذیّت که از قوم خود می‌دیدند، امّا بازهم نسبت به آنان محبّت، مهربانی و عفو به کار می‌گرفتند و این‌چنین برایشان دعا می‌کردند:

اللَّهُمَّ‏ اهْدِ قَوْمِی‏ فَإِنَّهُمْ لَا یَعْلَمُونَ؛

خدایا! قوم مرا هدایت کن که آن‌ها نادان‌اند.

آری، این شب‌ها متعلّق به امیرالمؤمنین علیه السّلام است که بالاترین مصداق کظم غیظ بعد از رسول اکرم صلّی الله علیه وآله بودند؛ هم خودشان، هم همسرشان و هم فرزندان معصومشان علیهم السّلام.

راهکارهایی برای فرونشاندن غضب

هر انسانی به هر دلیلی ممکن است در موقعیّت‌های مختلف در معرض غضب قرار گیرد. مهم آن است که بدانیم علاج فوری غضب چیست؟ یک سلسله علاج‌ها درازمدّت است؛ مانند اینکه انسان روحیهٔ کبر و دیگرکوچک‌بینی را از خود دور کند و با تدبّر در قرآن کریم و تامّل در روایات واردشده از معصومین علیهم السّلام این رذیلهٔ اخلاقی را از درون خود ریشه‌کن نماید.

امّا اگر کسی احیاناً به هر دلیل مبتلا به غضب شد ـ مثلاً خدای‌نکرده صفت کبر هنوز در وجودش ریشه دارد یا به دلیل‌های دیگر ـ باید بداند علاج کوتاه‌مدّت و فوری آن چیست و چگونه می‌تواند غضب خود را در لحظه مهار کند؟

در روایات، برای مهار غضب راهکارهای متعدّدی آمده است که به بعضی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱) تغییر وضعیّت

 یکی از راهکارهای مهار غضب ـ که قبلاً نیز فی‌الجمله به آن اشاره کرده‌ایم ـ آن است که انسان وضعیّت خود را تغییر دهد؛ مثلاً اگر ایستاده است بنشیند یا اگر نشسته است، دراز بکشد که این کار موجب سکون غضب او می‌شود.

۲) دست خویشان را فشردن

 در بعضی روایات آمده است که اگر مردی خدای‌نکرده نسبت به ارحام خود دچار غضب شد ـ مثلاً نسبت به برادر، خواهر، یا نزدیکان دیگرش مانند پسرعمو، پسرخاله، پسردایی و… خشمگین گشت ـ  به او نزدیک شود و مثلاً دست او را بفشارد که این کار موجب سکون غضب او می‌شود.

۳) وضو گرفتن

از دیگر راهکارهای فرونشاندن خشم که در روایات متعدّد به آن سفارش شده، وضو گرفتن است. درحقیقت، غضب به مثابه آتش شعله‌ور است و وقتی انسان وضو می‌گیرد، گویی آب سردی بر این آتش برافروخته می‌ریزد و آن را فرومی‌نشاند. بنابراین اگر کسی غضب کرد و شرایط برای او فراهم بود، می‌تواند وضو بگیرد که این کار موجب مهار غضب او می‌شود.

۴) صلوات فرستادن

راه دیگر برای فرونشاندن خشم که بحمداللّه بین مردم مرسوم است، صلوات فرستادن است. در روایت دارد:

فِی‏ الْغَضَبِ‏ یُصَلِّی‏ عَلَى‏ النَّبِیِّ؛

هنگام غضب، انسان بر پیامبر صلّی الله علیه وآله صلوات بفرستد.

البتّه هر وقت بر پیامبر صلّی الله علیه وآله صلوات می‌فرستیم، باید بر آل پیامبر علیهم السّلام نیز درود بفرستیم؛ زیرا در روایت دارد: اگر کسی بر پیامبر صلّی الله علیه وآله درود بفرستد و آل پیامبر علیهم السّلام را ذکر نکند، صلوات و درود او ابتر و ناقص است.

امروزه نیز در میان مردم شناخته شده است که وقتی در جایی دعوایی رخ می‌دهد و افرادی غضب کرده و می‌خواهند با یکدیگر درگیر شوند، کسی وسط می‌آید و می‌گوید: صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستید! این سنّتی است که خوشبختانه هنوز رایج است و یکی از رسم‌های بسیار خوبی بوده که علمای گذشته در میان مردم رواج داده بودند و در جامعه نهادینه شده بود. البتّه گاهی مردم بعضی از رسم‌های بسیار خوب را فراموش می‌کنند، ولی این رسم خوب را همچنان حفظ کرده‌اند.

متأسّفانه فرهنگ جدید و وارداتی غرب می‌خواهد بسیاری از سنّت‌های خوب ما را از دست ما بگیرد ـ که متأسّفانه بعضی از آن‌ها را گرفته ـ و بعضی از سنّت‌های بی پایه را که اصلاً معلوم نیست دارای چه منشأی است رواج دهد و مخصوصاً سنّت‌های وارداتی که منشأ پیدایش و محیط رشد و نموّش مربوط به فضای دیگر با فرهنگ دیگری است را به ما تحمیل کنند و ما را از خود بیگانه کنند، لذا باید در‌این‌زمینه‌ها بسیار هشیار باشیم.

۵) ذکر و دعا

پنجمین راهکار برای آرام کردن غضب، ذکر خداوند متعال است؛ اذکاری مانند: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّهَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»، «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ» و… و یا در قالب دعا می‌تواند چنین بگوید:

اللَّهُمَّ أَذْهِبْ غَیْظَ قَلْبِی؛

خداوندا! غیظ قلب مرا بزدا.

امیدواریم خداوند متعال به همهٔ ما عنایت فرماید که به تمامی صفات متّقین متّصف شویم و یک جامعهٔ متّقی داشته باشیم که از هرنظر مورد خشنودی خداوند و اولیای الهی باشد. در این شب سرنوشت دعا می‌کنیم که خداوند هرچه برای دنیا و آخرت ما خیر و عافیت است مقرّر فرماید و کشور ما، نظام ما، رهبر ما، همهٔ مؤمنان در سرتاسر عالم و وجود مبارک امام زمان صلوات اللّه و سلامه علیه و عجل اللّه تعالی فرجه الشریف را محفوظ بدارد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته