جلسۀ ۲۷، رمضان ۱۴۴۲ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۲، جلسهٔ ۲۷

در شرح و توضیح سخنان امیرالمؤمنین علیه السّلام در وصف متّقین بدین‌جا رسیدیم که حضرت فرمودند: سَهْلًا أَمْرُهُ حَرِیزاً دِینُهُ؛ فرد متّقی آسان‌گیر است، ولی در‌عین‌حال دینش محفوظ است؛ یعنی در جایگاهی قرار گرفته که دست تطاول و خیانت به آن نمی‌رسد؛ نه شیطان می‌تواند به دین او خیانت کند و نه نفس امّاره‌ می‌تواند او را تسلیم خواهش‌های نفسانی نماید. در جلسهٔ گذشته، نمونه‌هایی از راهکارهای حفظ دین را بیان کردیم؛ از‌جمله اینکه ازدواج موجب حفظ نصف دین می‌شود یا اینکه اگر مؤمن درجایی در معرض طغیان شهوت باشد آنجا باقی نمی‌ماند؛ چنان‌که امام صادق علیه السّلام به آن مرد فرمودند که با یک زن تنها در یک منزل نباشد که هرگاه زن و مردی تنها باشند سومین آنها شیطان خواهد بود.

مجالست با اهل معصیت، از عوامل آسیب دین

اساساً مجالست با اهل معصیت از عواملی است که به دین مؤمن آسیب می‌زند و یکی از سفارش‌های اکید و دستورات مهمّ اسلام آن است که انسان همراه و هم‌نشین اهل معصیت نباشد؛ چون خواه‌ناخواه در او اثر خواهد گذاشت.

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید بعضی از اهل عذاب در روز قیامت این‌چنین می‌گویند:

(یا وَیْلَتىٰ‏ لَیْتَنی‏ لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلاً)؛

وای بر من! ای کاش فلانی را دوست خود قرار نمی‌دادم!

انسان به‌گونه‌ای آفریده شده که معمولاً تأثّرپذیر است و از هم‌نشینان خود اثر می‌پذیرد؛ اگر هم‌نشینان او خوب باشند، او هم خوب می‌شود و اگر هم‌نشینان بدی داشته باشد، او هم کم یا زیاد بد خواهد شد. روایات متعدّدی در‌این‌زمینه وارد شده است. یکی از جالب‌ترین آنها روایتی است که جناب کلینی رحمه الله ـ و دیگران ـ از امام زین‌العابدین علیه السّلام نقل کرده و سند آن هم صحیح است. حضرت در ضمن حدیثی طولانی در دستورالعملی محکم، قاطع و جامع می‌فرمایند:

إِیَّاکُمْ وَ صُحْبَهَ الْعَاصِینَ‏ وَ مَعُونَهَ الظَّالِمِینَ وَ مُجَاوَرَهَ الْفَاسِقِینَ احْذَرُوا فِتْنَتَهُمْ وَ تَبَاعَدُوا مِنْ سَاحَتِهِمْ‏‏؛

بر شما باد که از هم‌نشینی گنه‌کاران دوری گزینید، کمک‌کار ستمگران نباشید و درکنار فاسقان قرار نگیرید! از فتنهٔ آنان خود را بر حذر دارید و از درگاهشان دورى جویید.

حضور در مجلس گناه سزاوار مؤمن نیست

در روایت دیگری، امام صادق علیه السّلام در تعبیری بسیار تند می‌فرمایند:

لَا یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَجْلِسَ مَجْلِساً یُعْصَى‏ اللَّهُ‏ فِیهِ‏ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَى تَغْیِیرِهِ؛

مؤمن در مجلسی که در آن گناه می‌شود، نمی‌نشیند، درحالی‌که نمی‌تواند آن را تغییر دهد.

بله، اگر می‌تواند شرایط را تغییر دهد، مانعی ندارد، ولی اگر نشستن او نمی‌تواند وضعیت را تغییر دهد، سزاوار نیست در مجلس گناه بنشیند. در روایت صحیح دیگری امام صادق علیه السّلام می‌فرمایند:

مَنْ قَعَدَ عِنْدَ سَبَّابٍ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ تَعَالَى؛

هر کس نزد فردی بنشیند که به اولیای خدا دشنام می‌دهد، خداوند متعال را عصیان کرده است.

انسان بر دین دوست و هم‌نشین خویش است

باز در روایت صحیح دیگری، به‌طور ویژه درمورد هم‌نشینی با اهل بدعت (یعنی کسانی که امری را که از دین نیست، بی‌جهت به دین نسبت می‌دهند) آمده است:

لَا تَصْحَبُوا أَهْلَ الْبِدَعِ وَ لَا تُجَالِسُوهُمْ فَتَصِیرُوا عِنْدَ النَّاسِ کَوَاحِدٍ مِنْهُمْ؛

با اهل بدعت‌ها همراهی و هم‌نشینی نکنید که اگر چنین کنید، نزد مردم همچون یکی از آنها خواهید بود.

یعنی اگر با اهل بدعت بنشینید، حدّاقل این است که جزو آنها و سیاهی‌لشکر آنها به‌شمار می‌آیید و چه‌بسا در واقع نیز به آنها متمایل شوید؛ چنان‌که در دنبالهٔ روایت آمده است:

الْمَرْءُ عَلَى دِینِ خَلِیلِهِ وَ قَرِینِهِ؛

انسان بر دین دوست و هم‌نشین خویش است.

عن المرء لا تسأل و سل عن قرینه

فکـلّ قرین بالمقـارن یقتـدى‏

دربارهٔ خود فرد مپرس که چگونه انسانی است، بلکه دربارهٔ قرین و رفیقش بپرس؛ زیرا هر کس به رفیق و قرین خود اقتدا می‌کند و ‏اگر از رفیق شخص سؤال کردی و او را شناختی، انگار که خود او را شناخته‌ای. درحقیقت، رفیق و هم‌نشین هر فرد بهترین معرّف اوست.

تـو اوّل بـگـو بـا کـیـان زیـســتـى

پس آنـگه بگـویم که تو کـیسـتى‏

اگر تو با اهل تقوا و تدیّن و با کسانی که دارای منش عالی و صفات پسندیده چون جود، سخاوت و عفو هستند زندگی کنی، تو هم مثل آنان خواهی شد. امّا اگر خدای‌ناکرده با اهل فسق و فجور، طغیان و بخل، و فساد و تباهی نشست و برخاست داشته باشی، تو هم مبتلا خواهی شد.

به‌هر‌حال در اسلام بر هم‌نشین خوب بسیار تأکید شده است و اگر مؤمنی می‌خواهد مصداق این کلام امیرالمؤمنین علیه السّلام باشد که حَرِیزاً دِینُهُ؛ دینش محفوظ باشد و قابل دست‌برد نباشد، باید در انتخاب هم‌نشین خود بسیار دقّت کند. در روایت بسیار جالبی راوی می‌گوید: خدمت امام علیه السّلام بودم که حضرت فرمودند: چرا تو را می‌بینم نزد فلان شخص می‌روی؟ درحالی‌که او عقاید فاسدی دارد:

یَقُولُ‏ فِی‏ اللَّهِ‏ قَوْلًا عَظِیماً یَصِفُ اللَّهَ وَ لَا یُوصَفُ؛

دربارهٔ خداوند سخن بسیار درشتی دارد، درحالی‌که آن سخن درمورد خداوند صحیح نیست.

فَإِمَّا جَلَسْتَ مَعَهُ وَ تَرَکْتَنَا وَ إِمَّا جَلَسْتَ مَعَنَا وَ تَرَکْتَهُ؛

یا با او بنشین و ما را ترک کن، یا با ما بنشین و او را ترک کن!

سپس راوی پاسخی می‌دهد و حضرت مطالبی می‌فرمایند که در جلسهٔ آینده بیان خواهیم کرد.

اهمّیت شب بیست و هفتم

در پایان یادآوری می‌کنم که شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان از شب‌های مهمّ این ماه است که بالخصوص در آن استحباب غسل وارد شده و نیز نقل شده که امام زین‌العابدین علیه السّلام در چنین شبی از اوّل تا آخر شب این ذکر را می‌خواندند:

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی التَّجَافِیَ عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَهَ إِلَى دَارِ الْخُلُودِ وَ الِاسْتِعْدَادَ لِلْمَوْتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْت؛

خداوندا! روزی من کن دوری‌گزیدن از این دنیای فریبنده، روی‌آوردن به سرای جاودان و آماده شدن برای مرگ قبل از فرا رسیدن آن.

خدایا! به حقّ محمّد و آل محمّد علیهم السّلام به همهٔ ما توفیق عبادت و بندگی در همهٔ عمر و در این آخرین شب‌های ماه مبارک رمضان عنایت فرما، دعاهای ما را مستجاب گردان و گناهان ما را مورد عفو و آمرزش خود قرار بده.

همچنین شایسته است امشب یادی از علّامه مجلسی رحمه الله کنیم که شب وفات ایشان است؛ زیرا چنان‌که نوشته‌اند در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان دار فانی را وداع گفت. ایشان حقّ بزرگی بر عالَم اسلام و عالَم تشیّع دارد و خدمات بسیار زیادی دراین‌زمینه انجام داده است، حتّی بسیاری از روایات و برخی از توضیحاتی که در این جلسات ارائه می‌شود، از این عالِم بزرگ و از کتاب شریف بحار ایشان استفاده شده است، گرچه خدمات مرحوم مجلسی نیز خود مرهون خدمات بزرگ عالمان گذشته همچون مرحوم کلینی ـ که دیروز (نوزدهم اردیبهشت) روز بزرگداشت ایشان بود ـ شیخ صدوق رحمه الله، شیخ طوسی رحمه الله و علمای دیگر است که خداوند همهٔ آنها را رحمت کند و جزای خیر دهد که اسلام و تشیّع را نسل‌به‌نسل به ما رساندند و امیدواریم ما نیز توفیق داشته باشیم وظیفهٔ خود را در‌این‌زمینه انجام دهیم.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته