جلسۀ ۲۹، رمضان ۱۴۴۳ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۳، جلسهٔ بیست و نهم

به آخرین روزها و چه‌بسا آخرین روز ماه مبارک رسیده‌ایم. امیدواریم خداوند متعال به لطف و کرم خود ما را مورد آمرزش خویش قرار داده باشد و با پایان یافتن ماه مبارک رمضان هیچ گناهی بر عهدهٔ ما نباشد. و این قسمت از دعایی را که امام صادق علیه السّلام هر شب از دههٔ آخر ماه مبارک قرائت می‌کردند، با ابتهال به درگاه خدا قرائت می‌کنیم:

إِنْ‏ کُنْتَ‏ رَضِیتَ‏ عَنِّی‏ فِی هَذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّی رِضًى وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ رَضِیتَ عَنِّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی؛

اگر در این ماه از من راضی شده‌ای، رضایت و خشنودی‌ات را افزون کن و اگر از من راضی نشده‌ای، از همین لحظه راضی شو.

خداوندا! به حقّ محمّد صلّی الله علیه وآله و آل محمّد علیهم السّلام همهٔ ما را مشمول غفران خود قرار بده، کشور و ملّت ما را در پناه امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف محفوظ بدار، شرّ دشمنان ما را کوتاه کن و خدمتگزاران به اسلام و مسلمین خاصّه مقام معظّم رهبری دام ظلّه را تأیید، نصرت، طول عمر و سلامت عنایت فرما.

بهترین اخلاق دنیا و آخرت!

کلمات امیرالمؤمنین علیه السّلام را در خطبهٔ متّقین توضیح می‌دادیم و بدین‌جا رسیدیم که حضرت در وصف انسان پارسا فرمودند: یَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَهُ وَ یُعْطِی مَنْ حَرَمَهُ؛ کسی را که به او ستم کرده می‌بخشد و به آن‌که او را محروم ساخته عطا می‌کند. در‌این‌‌باره مطالبی را بیان کردیم. شایسته است در‌این‌زمینه روایت معتبری را که از رسول اکرم صلّی الله علیه وآله نقل شده بیان کنیم. خیلی روایت جالبی است! روزی پیامبر خدا صلّی الله علیه وآله به مردم فرمودند:

أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِخَیْرِ خَلَائِقِ‏ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ؛

آیا بهترین اخلاق دنیا و آخرت را به شما خبر ندهم؟

خیلی مطلب مهمّی است! حضرت می‌خواستند بهترین سجیّه‌های دنیایی و آخرتی که هم دنیای انسان را آباد می‌کند و هم آخرت او را به مردم معرّفی کنند. «خلائق» جمع «خلیقه» به معنای طبیعت، سجیّه، خوی و سرشت است. حضرت فرمودند: آیا نمی‌خواهید بهترین اخلاق دنیا و آخرت را به شما معرّفی کنم؟! معلوم است که همه منتظر بودند تا این سجایا را بشناسند. آن‌گاه حضرت چنین فرمودند:

الْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَکَ وَ تَصِلَ مَنْ قَطَعَکَ وَ الْإِحْسَانُ إِلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَیْکَ وَ إِعْطَاءُ مَنْ حَرَمَکَ؛

گذشتن از کسى که به تو ستم کرده، پیوستن با کسى که از تو بریده، نیکى به کسى که به تو بدى کرده و بخشیدن به کسى که‏ تو را محروم ساخته.

خیلی مطالب عالی و صفات فوق‌العاده‌ای است و کار هر کسی نیست، امّا باید تلاش کنیم که چنین بشویم و واقعاً غبطه می‌خوریم به اولیای الهی که این صفات را داشتند که البتّه در رأس آن‌ها پیامبر خدا صلّی الله علیه وآله و ائمّهٔ معصومین علیهم السّلام بوده‌اند.امیدواریم در این آخرین اوقات ماه مبارک رمضان، حدّاقل پلّه‌های اوّل را دراین‌زمینه بالا رفته و پیموده باشیم.

در بعضی موارد، عفو شایسته نیست

با همهٔ محسّنات و آثاری که برای عفو و گذشت بیان کردیم، باید این نکته را تذکّر دهیم که در بعضی موارد، عفو شایسته نیست؛ زیرا ممکن است موجب تجرّی فرد خطاکار شود و باعث شود کاری انجام دهد که آسیبی به دین خدا یا حقوق مردم وارد شود و ارزش‌های اصلی زیر پا گذاشته شود. بدین‌جهت در برخی موارد رسول ‌اکرم صلّی الله علیه وآله، امیرالمؤمنین علیه السّلام و ائمّهٔ معصومین علیهم السّلام خطاکاران را عفو نمی‌کردند، بلکه آنان را عقاب، تنبیه و ادب می‌کردند. و در یک جمله شاید بتوان گفت کامل‌ترین عبارت دراین‌زمینه کلامی است که از امیرالمؤمنین علیه السّلام در غُرَر و دُرَر نقل شده است:

جَازِ بِالْحَسَنَهِ وَ تَجَاوَزْ عَنِ السَّیِّئَهِ مَا لَمْ یَکُنْ ثَلْماً فِی الدِّینِ أَوْ وَهْناً فِی سُلْطَانِ الْإِسْلَامِ؛

با نیکى مجازات کن و از بدی درگذر، ما‌دامی‌که رخنه در دین یا سستى در قدرت اسلام ‏نباشد.

درصورتی‌که دیدید انسان خطاکار اگر تنبیه نشود، آسیبی به دین وارد می‌شود؛ ‌مثلاً دیگران جری می‌شوند بر اینکه حدود الهی را بشکنند، در‌این‌صورت باید فرد خطاکار را تنبیه کرد و حدود الهی را اجرا نمود. بنابراین هرچند ولیّ‌امر اختیار داشته باشد که از خطاکار بگذرد، امّا در بعضی موارد مصلحت نیست و لذا نمی‌تواند به این سادگی‌ها از حدّی که برای فرد مقرّر شده بگذرد.

یا در بعضی موارد، گذشتن از فرد خطاکار، وهنی در قدرت اسلام است؛ مثلاً افراد خطاکار، نظم اجتماعی را به هم می‌زنند و موجب بلوا و آشوب می‌شوند و اگر تنبیه نشوند و به جزای خود نرسند، فردا گروه دیگری هم برای این کار تشویق می‌شوند. در این موارد نیز باید خطاکاران تنبیه و مؤاخذه و طبق معیارها عقوبت شوند.

این کلام امیرالمؤمنین علیه السّلام کلام بسیار جامعی است که با نیکی مجازات کن ـ نظیر همان روایتی که قبلاً نقل کردیم: عَاتِبْ‏ أَخَاکَ‏ بِالْإِحْسَانِ‏ إِلَیْهِ وَ ارْدُدْ شَرَّهُ بِالْإِنْعَامِ عَلَیْه‏؛ برادرت را با نیکى به او سرزنش کن و شرّش را با بخشش به او بازدار (بدی را با نیکی جواب بده) ـ و از بدی‌ها بگذر، منتها یک شرط دارد و آن اینکه رخنه‌ای در دین پیدا نشود یا قدرت و شوکت اسلام سست نگردد.

روش تبلیغاتی دشمنان برای جلوگیری از اجرای حدود اسلامی

اینکه گاهی بعضی افراد تبلیغات می‌کنند و پیوسته از عفو و گذشت مخصوصاً نسبت به خیانتکاران و جاسوسان دم می‌زنند، درحقیقت کمک به سیاستی است که دشمنان اسلام درپیش گرفته‌اند. دشمنان از یک طرف، ابتدا افرادی را مخفیانه و چه‌بسا آشکارا می‌فرستند و در صحنه‌های اجتماعی مشغول انواع فساد اعمّ از فساد مالی، اخلاقی، سیاسی و… می‌شوند و حتّی جاسوسی می‌کنند و درحقیقت اهدافشان را با فرستادن جاسوسان و افراد نفوذی و خودفروخته پیش می‌برند و به گمان خود و به تعبیر روایت می‌خواهند وهن در قدرت اسلام و رخنه در دین ایجاد کنند، سپس وقتی برنامهٔ نفوذی آن‌ها آشکار شد و جاسوسان یا غافلانی که از روی غفلت با آنان همکاری می‌کردند، دستگیر و مؤاخذه و محاکمه شدند، داد و فریادشان بلند می‌شود که عفو و گذشت اسلامی کجا رفته است؟! حقوق بشر کجا رفته است؟!

این روش و ترفند دشمنان است و اگر ما بخواهیم به سخنان آن‌ها ترتیب اثر بدهیم، اساس کشور و منافع آن و اساس نظام اجتماعی و عدالت اجتماعی را از بین خواهند برد. لذا این موارد از مواردی است که به‌هیچ‌وجه نباید عفو شود و حدود الهی باید کاملاً اجرا گردد. چنان‌که اگر کسی دزدی می‌کند یا عمل خلاف عفّت انجام می‌دهد، به‌گونه‌ای که مستحقّ حدّ است با شرایطی که در فقه و قانون و روایات آمده است، باید حدّ الهی اجرا شود و حاکم یا قاضی به این سادگی‌ها حقّ گذشت ندارد. این کلام امیرالمؤمنین علیه السّلام هیچ وقت یادمان نرود که فرمودند: با نیکی مجازات کن و از بدی درگذر، امّا این استثنا را فراموش نکن: مادامی‌که رخنه در دین یا سستی در قدرت اسلام پیدا نشود.

از خداوند متعال می‌خواهیم همهٔ ما را توفیق تخلّق به اخلاق حسنه عنایت فرماید و در این ساعات بسیار عزیز و باعظمت مشمول غفران خود قرار دهد و از همهٔ مخاطبان عزیز حیّاً و میّتاً التماس دعا دارم. امیدوارم شما عزیزان در همه حال و در تمامی عمر طولانی خود در خیر و خوشی و سعادت باشید و دنیا و آخرت شما و بستگان شما آباد باشد.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته