اسلام کامل ترین و دقیق ترین دین الهی

بیانات آیت الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

درس اخلاق، سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳

جلسهٔ دهم (۱۴۰۲/۰۹/۲۰)

اسلام، کامل‌ترین و دقیق‌ترین دین الهی

کلمات حضرت امیر علیه السّلام در نامه به فرزندشان را توضیح می‌دادیم و بدین‌جا رسیدیم که حضرت می‌فرمایند:

وَ اعْلَمْ یَا بُنَیَّ أَنَّ أَحَداً لَمْ یُنْبِئْ عَنِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ کَمَا أَنْبَأَ عَنْهُ الرَّسُولُ صلّی الله علیه وآله [عَلَیْهِ نَبِیُّنَا (ص)‏]؛

و بدان اى فرزند، که هیچ‌کس از خدای سبحان خبر نداده، آن‌سان که پیامبر ما (ص)‏ خبر داده است.

یعنی ای فرزند عزیزم! (تصغیر در اینجا برای لطف و محبّت است) بدان که هیچ‌کس، از خداوند متعال آن‌چنان‌که پیامبر ما (ص)‏ از خدا خبر داده، خبر نیاورده است. اشاره به این است که گرچه انبیای پیشینی بودند و گرچه افرادی بودند که با حدس و حکمتی که داشتند، مطالبی را از توحید و معارف حقّه ذکر کردند، امّا هیچ‌کس آن‌چنان‌که پیامبر اسلام (ص)‏ از خداوند متعال و معارف الهی خبر داده، خبر نداده است.

تفصیل مسائل توحید، نبوّت، معاد و… تنها در اسلام و قرآن

بعضی از علما این مطلب را قدری تفصیل داده و بر مصادیق آن تطبیق کرده‌اند؛ مثلاً گفته‌اند: دربارهٔ صفات جلال و جمال حضرت حقّ و مسائل توحید، مسائل نبوّت ازجمله عصمت و منزّه بودن انبیا از هر پستی و دنائت، تفصیلات معاد، مسئلهٔ افعال بندگان که آیا اختیار دارند یا جبر است یا تفویض، و… آن‌چنان‌که در اسلام و قرآن آمده، در ادیان سابق و کتب آن‌ها نیامده است.

برای نمونه، تفصیلات معاد به آن کیفیّتی که در قرآن کریم آمده است، در تورات و انجیل، یا اصلاً نیست یا کاملاً ناقص است؛ چنان‌که معروف است در تورات تقریباً تعرّضی به مسئلهٔ معاد نشده و تنها دربارهٔ عقوبت‌های دنیوی سخن گفته شده، و در انجیل مقدار اندک و ناقصی دربارهٔ معاد سخن گفته شده است. امّا در قرآن کریم در‌این‌باره به‌تفصیل و با جزئیّات سخن گفته شده است؛ چنان‌که امیرالمؤمنین علیه السّلام در جای دیگر می‌فرمایند:

فِی الْقُرْآنِ نَبَأُ مَا قَبْلَکُمْ وَ خَبَرُ مَا بَعْدَکُمْ‏ وَ حُکْمُ مَا بَیْنَکُمْ؛

در قرآن است خبر آنچه پیش از شما بود، و خبر آنچه پس از شماست، و حکم آنچه بین شماست.

در قرآن کریم، اخبار مربوط به برزخ، بهشت و جهنّم، حشر خلایق و تفصیلات آن‌ها و دیگر مسائل مربوط به معاد، در آیات فراوانی آمده است. علاوه بر این، آنچه در لسان پیامبر (ص)‏ و روایات در تفسیر این آیات یا به‌طور مستقل دربارهٔ معاد آمده، عمدتاً در ادیان سابق وجود ندارد.

پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین (ع) پیشران و پیشوای انسان‌ها به‌سوی رستگاری

سپس امیرالمؤمنین علیه السّلام خطاب به فرزند خود می‌فرمایند:

فَارْضَ‏ بِهِ‏ رَائِداً وَ إِلَى النَّجَاهِ قَائِداً؛

پس راضى شو که او را پیشواى خود سازى و راه نجات را به رهبرى او پویى.

یعنی راضی شو که پیامبر (ص)‏ پیشران و پیشوای تو به‌سوی رستگاری باشد. در‌حقیقت، حضرت فرزند خود را ابتدا به پیامبر اسلام (ص)‏ با تمام ویژگی‌ها و خصوصیّات برجسته و منحصر‌به‌فرد ایشان احاله می‌دهند و سپس دربارهٔ خودشان می‌فرمایند:

فَإِنِّی لَمْ آلُکَ نَصِیحَهً؛

که من در نصیحت تو کوتاهی نکردم.

«لَمْ آلُکَ نَصِیحَهً» یعنی من در نصیحت و خیرخواهی برای تو هیچ کوتاهی نکردم و از هیچ تلاشی فروگذار ننمودم.

خیرخواهی من برای تو، از خودت بیشتر است

آن‌گاه حضرت می‌فرمایند:

وَ إِنَّکَ لَنْ تَبْلُغَ فِی النَّظَرِ لِنَفْسِکَ وَ إِنِ اجْتَهَدْتَ مَبْلَغَ نَظَرِی لَکَ؛

و تو هر‌چند بکوشى و دربارهٔ خود بیندیشى، به پایهٔ اندیشه‌اى که من در حقّ تو دارم نخواهى رسید.

یعنی تو هرچقدر هم تلاش کنی، اگرچه تلاشت بسیار هم گسترده باشد، به اندازه‌ای نمی‌رسد که من برای تو خیرخواهی می‌کنم.

و بسیاری‌اوقات این‌چنین است؛ یعنی صرف‌نظر از مقام امامت و عصمتی که امیرالمؤمنین علیه السّلام داشتند، به‌طور‌کلّی در‌مورد کسانی که دیگران را نصیحت دلسوزانه می‌کنند، مانند پدر نسبت به فرزند، استاد نسبت به شاگرد، مدیر و کارفرما نسبت به افراد تحت امرش و… معمولاً این مطلب صدق می‌کند که بسیاری از افراد فکر می‌کنند آنچه دیگران در نصیحت آن‌ها می‌گویند، ناقص است و خودشان بهتر می‌فهمند! و این چه‌بسا ناشی از کوته‌فکری و خودخواهی چنین افرادی باشد.

این در‌حالی است که آن پدر، استاد یا هر شخصیّتی که متصدّی امر و در مقام نصیحت است، به‌واسطهٔ تجربه، سن، علم و سایر امور مؤثّر در نظر دادن، ازجمله اینکه از بیرون به قضیّه می‌نگرد و جوانب مختلف آن را می‌بیند و اسیر هوس‌ها و تمایلات بیجا نیست، خیر بهتر و بالاتری را برای فرد تشخیص می‌دهد. حال چه‌رسد به اینکه این شخصّیت امیرالمؤمنین علیه السّلام باشد که دیگر معلوم است خیرخواهی و تشخیص آن حضرت از هر‌کسی بالاتر است.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته