بسم الله الرّحمن الرّحیم

 بیانات حضرت آیت الله سیّدمحمدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت‌افاضاته

 در جمع معتکفین محترم شهرستان یزد

 13 رجب سال 1424 هـ . ق

 قسمت اوّل

سلامٌ علیکم جمیعاً و رحمة الله و برکاته

رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند:

عَلِیٌّ وَ شِيعَتُهُ‏ هُمُ الْفَائِزُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛ (1)

در روز قیامت، تنها علیّ و شیعیان او رستگارانند.

بعد از تبریک این عید بزرگ و با عظمت، خوش‌وقتم که توانستم در این مجلس، خدمت شما معتکفین عزیز حاضر شوم و به لطف الهی از انفاسِ پاک شما بهره‌مند گردم. باید خداوند متعال را شاكر باشید که توفیق داد ـ در مثل امروزی که سیزدهم رجب است و بنابر مشهور، ولادت امیرالمؤمنین علیه السلام و همچنین ایّام ‌البیض می‌باشد ـ سنّت اعتکاف را انجام بدهید و خود را از مظاهر مادّیت و آن‌چه که چه‌بسا انسان را از خداوند متعال دور می‌کند کنار بکشید و در خانه‌ی خدا به عبادت خداوند متعال بپردازید. بر شما گوارا باد این نعمت الهی. بنده هم از همه‌ی شما ملتمس دعا هستم. وقتی‌که خدمت والد معظّم (2) عرض کردم بناست خدمت معتکفین برسم ایشان هم با آن‌که بعضی از سال‌ها در کنارِ معتکفین حاضر می‌شدند ولی امسال نمی‌توانستند، خدمت همه‌ی شما سلام رساندند و التماس دعا گفتند.

ماه مبارک رجب ماه بسیار بزرگی است. در روایتی از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله نقل شده است:

إنَّ لِلَّهِ خِیاراً مِن كُلِّ مَا خَلَقه ... وَ امّا خِیارُهُ مِنَ الشُّهُورِ فَرَجَبٌ و شَعبَانُ و شَهرُ رَمَضَان؛ (3)

خداوند متعال از هر آن‌چه که خلق کرده، چیزهایی را انتخاب و گزینش نموده و امّا انتخاب او از میان ماه‌ها، رجب و شعبان و ماه رمضان است.

سراسرِ هستی، مخلوق خداست. همه در قبضه‌ی قدرت خداوند هستند. همه مخلوق اویند. امّا در میان مخلوقاتِ خدا، چیزهایی مصطفای خداوند هستند؛ گزیده‌های پروردگارِ عالم هستند؛ بر آنان عنایت ویژه شده. از بِقاع و زمین‌ها، بعضی زمین‌ها برگزیده شده است. از انسان‌ها بعضی انسان‌ها برگزیده‌ی خداوندند. از ایام و روزها، بعضی روزها برگزیده است، از ماه‌ها بعضی ماه‌ها برگزیده است.

مثلاً از بِقاع و زمین‌ها طبق آن روایت، سه نقطه مورد گزینش خداست: مکه، مدینه و بیت‌المقدس. در میان بندگان خدا، پیامبران و ائمّه‌ی هدیٰ و اولیای الهی برگزیدگان خدا هستند و برگزیده‌ترین انبیا رسول‌اکرم صلّی الله علیه و آله است. و برگزیده‌ترین اولیا و ولیّ الله الاعظم علی بن ابی‌طالب علیهما السلام است و اولاد معصومینش هم به منزله‌ی او هستند. این‌ها برگزیدگان خداوندند:

آتَاكُمُ‏ اللَّهُ‏ ما لَمْ‏ يُؤْتِ‏ أَحَداً مِنَ الْعالَمِينَ؛

خداوند چيزهايى به شما عطا كرده است كه به هيچ‌کس دیگر عطا نفرموده است.

در زیارت جامعه‌ی کبیره در شأن ائمّه علیهم السلام می‌خوانیم: خداوند به شما ائمّه‌ی هدیٰ چیزهایی داده که به احدی از عالمیان - از جنّ و انس و ملائکه و غیر ملائکه - نداده.

طَأْطَأَ كُلُّ شَرِيفٍ لِشَرَفِكُمْ وَ بَخَعَ كُلُّ مُتَكَبِّرٍ لِطَاعَتِكُمْ وَ خَضَعَ كُلُّ جَبَّارٍ لِفَضْلِكُم؛

هر شريفى در برابر شرف شما سر به زير افكنده و هر متكبّرى در مقام طاعت شما خاضع گشته و هر جبّارى در برابر فضل شما خضوع كرده‏ است.

در روایت آمده از جمله ماه‌هایی که مورد انتخاب خداوند است ماه رجب است و این ماه با توجّه به خصوصیاتی كه دارد، مورد گزینش پروردگار عالم قرار گرفته است. روز جمعه هم که إن‌شاء‌الله در پیش داریم از روزهایی است که گزینش شده است، گرچه در روایت به این تعبیر نیامده است. ایّام البیض هم گزینش شده است. روز ولادت مولی الموحدین حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام نیز برگزیده است. بیت الله یعنی مسجد که خانه‌ی خداست هم جزء بِقاعی است که گزینش شده است.

اکنون ببینید که چقدر توفیق داشتید و خداوند چه عنایتی و چه لطفی نسبت به شما داشته که در این ماه برگزیده، در روزهای برگزیده و در مکان برگزیده معتکف بشوید که خودِ اعتکاف هم باز مشتمل بر اموری است که برگزیده‌ی خدا است.

ما عبادت‌های مختلفی داریم. انواع عبادت‌های بدنی، مالی، ذکری و امساکی داریم. امّا در میان عبادت‌ها، روزه ویژگی خاصّی دارد که می‌توانیم بگوییم روزه هم در میان عبادت‌ها برگزیده‌ی خداوند است؛ البته از حیثی خاصّ، آن‌گونه که در روایت آمده است:

الصَّوْمُ‏ لِي‏ وَ أَنَا أَجْزِي بِه؛ (4)

روزه برای من است و خودم پاداش آن را مى‏دهم‏ (یا خودم پاداش آن هستم).

شاید بپرسید مگر سایر عبادت‌ها برای خداوند نیست؟! چرا، بلکه همه چیز از آنِ خداست، امّا در عین حال روزه خصوصیتی دارد که در روایت می‌فرماید روزه برای من است و من به آن جزا می‌دهم. همه را خدا جزا می‌دهد امّا در این روایت می‌فرماید: روزه را من بالخصوص جزا می‌دهم. یا بنابر قرائتی دیگر: من خودم جزای روزه هستم. روزه یک عبادت ویژه است که برگزیده شده و همین روزه‌ی برگزیده شده، شرط اعتکاف است.

اگرچه در اعتکاف مطلقِ ماندن در مسجد شرط است و با آن اعتکاف حاصل می‌گردد و عبادت‌های دیگر لازم نیست، ولی شما از این موقعیت استثنایی استفاده می‌کنید؛ عبادات دیگر را انجام می‌دهید، اعمّ از ذکر خدا، یاد خدا، دعاها، زیارت‌های ائمّه و ذکر مسائل علمی که آن هم عبادت است.

علاوه بر آن در اعتکاف از چیزهایی هم پرهیز می‌کنید؛ آن‌هایی که نُمود مادّیت است، نُمود غفلت از خداست و معمولاً انسان‌ها از طریق این امور از خداوند غافل می‌شوند. مسائل شَهَوی، چیزهایی که در حالت عادی عیبی ندارد و حلال هم هست امّا در عین حال در هنگام اعتکاف باید انسان از آن‌ها احتراز کند؛ جدال، مراء و حتّی بوی خوش که چه‌بسا برای روزه‌دار مستحبّ باشد امّا روزه‌داری که معتکف است می‌فرمایند استعمال نکند. همچنین بیع و شراء و خرید و فروش که نُمود غوطه‌ور شدن در مادّیت و جمع مال و غفلت از خداست را هم کنار می‌گذارید. یک‌پارچه متشبّه به ملائکة الله المقرّبین می‌شوید. انسانی می‌شوید فرشته‌خو؛ یعنی از همه‌ی این عالَم مادّیت می‌بُرید و با انقطاعِ الی الله، تمام وجودْ خدایی بشود ان شاء الله. از مغز سر تا نوک پا، جز به یاد و ذکر و تسبیح خداوند متعال و تقدیس الهی به یاد هیچ‌چیز دیگر نباشید.

ما انسان‌های اسیر مادّیت در این چند روز که معتکف هستیم تلاش می‌کنیم و خود را تمرین می‌دهیم که جنبه‌ی معنوی و الهی و قُدسی ما بر جنبه‌ی مادّی‌مان غلبه پیدا کند؛ حیثیت فرشته‌ای ما غلبه کند بر حیثیت لجنی ما و فرشته‌خو شویم. تشبّه به ملائکة الله پیدا کنیم. در زمره‌ی عرشیان قرار بگیریم؛ با اولیای الهی که همیشه قلبشان متّصل به عالَم نور و عالَم قدس است هم‌نوا شویم و در زمره‌ی آنان قرار بگیریم. انوار الهی بر دل ما تابیده شود. آینه‌ی دل ما محلّ تجلّیِ انوار الهی بشود. این دل‌ها آمادگی‌های فراوانی دارد:

إنَّ قَلْبَ‏ الْمُؤْمِنِ‏ عَرْشُ‏ الرَّحْمَن‏؛ (5)

قلب مؤمن عرش الهی است.

قلبِ مؤمن، محلّ تابش انوار الهی است. اگر روشن بشود، اگر صاف شود، اگر پاک باشد انوار الهی در آن می‌تابد؛ منعکس می‌شود. انسان با یک عالَم دیگر ارتباط پیدا می‌کند سَبُک بال می‌شود سنگینی‌های این عالَم مادّیت و این خاک‌هایی که به دامن ما نشسته است و ما را زمین‌گیر کرده می‌ریزد. پاک می‌شویم سبک می‌شویم و آن‌گاه به عالَم بالا صعود می‌کنیم، ولو این‌که برای لحظاتی اتّصال پیدا کنیم با عالَم دیگر. آن‌قدر آن عالَم شیرین است، آن‌قدر لذّت‌بخش است که انسان منقلب می‌شود. اگر آن شیرینی را که اولیای الهی دیده‌اند ـ من که محرومم - ولی اولیای الهی می‌گویند اگر ذرّه‌ای از شیرینی اتّصال به آن عالَم قُدسی را بچشید دیگر فراموش نخواهید کرد. دیگر همیشه در صدد آن هستید. این لذّت‌بخش است که انسان در زمره‌ی فرشتگان و در زمره‌ی طائفین عرش الهی قرار بگیرد؛ چشم و دلش باز شود و حقایق عالَم را بفهمد؛ در زمره‌ی ابراهیمیان قرار بگیرد که:

(وَ كَذلِكَ نُري إِبْراهيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)؛ (6)

بدين‌سان به ابراهيم ملكوت آسمان‌ها و زمين را نشان داديم‏.

ملکوت آسمان‌ها و زمین را به انسان نشان بدهند.

چقدر لذّت‌بخش است که این روزه‌های شما و این عبادت‌ها منجر به حکمت شود؛ حکمت منجر به معرفت شود و معرفت منجر به یقین گردد، و وقتی انسان به مرحله‌ی یقین رسید:

لَا يُبَالِي‏ كَيْفَ‏ أَصْبَح بِعُسْرٍ أَمْ بِيُسْرٍ؛ (7)

اعتنا نمی‌کند چگونه صبح کند؛ در سختی باشد یا در آسانی.

به جهان خرّم از آنم که جهان خرّم از اوست

عاشقم بر همه عالَم که همه عالَم از اوست

دیگر اصلاً این سختی‌ها و این مشکلات برایش آسان می‌شود.

امّا شرط همه‌ی این‌ها چیست؟ باید این روح، زنگارهایش زدوده شود؛ قلب پاک شده، آینه گردد و سنخیّت با قدسیان پیدا کند. اگر خدای نکرده قلب، زنگار گرفته و سیاه شود دیگر نمی‌تواند مورد تجلّی انوار الهی قرار بگیرد. و اعتكاف موقعیتی است که انسان می‌تواند خودش را پاک کند و قلبش را جلا دهد؛ روحش به اهتزاز در بیاید و سنخیّت با قدسیان پیدا کند.

دعاهایی که در این ماه مبارک است و شما توفیق خواندن آن‌ها را در این ماه می‌یابید، در این روزها بیشتر بخوانید. چقدر دعاهای با مضامین عالی و با مطالب بسیار فاخریست! این‌ها ما را تربیت می‌کنند. این‌ها به ما نیرو می‌دهند که در طول سال هم در مقابل گناهان و انحرافات بیمه شویم.

خداوند متعال در برخی از ایّام زندگانی ما عنایات ویژه‌ای می‌فرماید؛ ما فقط باید قابلیت پیدا کنیم که این عنایات را جذب کنیم و خود را در معرض این عنایات قرار بدهیم. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله می‌فرمایند:

إِنَّ لِرَبِّكُمْ فِي أَيَّامِ دَهْرِكُمْ‏ نَفَحَاتٍ‏ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا؛ (8)

آی مردم، آی مسلمان‌ها! در طول حیات شما خداوند متعال نفحه‌ها و نسیم‌های ویژه‌ای دارد؛ آن نفحه‌ها و نسیم‌های ویژه را بشناسید و جان‌های پژمرده‌ی خود را در معرض آن بادهای روح افزا و جان‌فزا قرار بدهید تا دوباره به نفحه‌ی الهی زنده شده و دارای حیات طیّبه بشوید.

همان‌طور که هر سال بهار می‌شود و درختان مرده، زنده می‌شوند، سرزمین‌های خشکیده دوباره سبز می‌گردند و گل‌ها و برگ‌ها می‌رویند و جهان زنده می‌شود و نفحه‌ی بهاران، مرده‌های طبیعت را زنده می‌کند، این زمستان گناهان و پائیز نافرمانی‌ها، بهار انسان‌ها را تبدیل به خزان می‌کند، سبزه‌ها را می‌خشکاند و روح‌ها را پژمرده می‌کند؛ امّا خداوند متعال در هر برهه‌ای از زندگانی انسان‌ها نسیم‌های حیات‌افزا و زندگی‌بخشی را قرار داده است که همچون باد بهاری روح‌های مرده و پژمرده را زنده و شاداب می‌کند. و یکی از آن‌ها ماه رجب است، ماه رمضان است، ایّام البیض است، ایّام اعتکاف است. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در این روایت هشدار می‌دهد: «أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا»؛ آگاه باشید! خود را در معرض آن بادهای حیات‌بخش قرار بدهید تا پر طراوت و پر نشاط بشوید و به حیات طیّبه برسید.

این دعاها بسیار لطیف، زیبا، تربیت کننده، امیدبخش و مهار کننده‌اند. ما انسان‌ها در طول زندگانی، به واسطه‌ی غوطه‌ور شدن در مادّیات و غفلت از یاد خدا و چه‌بسا - نعوذ بالله - گرفتار گناه شدن، خیلی چیزها را فراموش می‌کنیم؛ اصلاً حقایق عالَم را کج می‌فهمیم؛ خدا را از یاد می‌بریم؛ خدا را، صفات خدا را و اسمای حسنای الهی را از یاد می‌بریم و خلاصه مبدأ و مقصد را گم می‌کنیم. امّا در این ماه‌ها با عبادت، با دعاها و با تذکرات، دوباره آن فراموش شده‌ها به یاد می‌آید. مطالب انحرافی که به واسطه‌ی اعمال یا به واسطه‌ی القائات شیاطین انس و جن در ذهن ما پیدا شده، دوباره زدوده می‌شود. حقایق عالم، عریان و آن‌چنان که هست به ما نمایانده می‌شود.

این دعاها نباید فقط لقلقه‌ی زبان باشد؛ باید توجّه به معنای آن‌ها بکنیم. باید معانی آن‌ها را درک کنیم؛ در عمق جان ما اثر کند و دید ما را عوض کند و در نتیجه اعمالمان را عوض نماید. ما را به انسانی الهی با مبدأ و مقصدِ مشخص تبدیل کند ...

این مطلب ادامه دارد ...

-------------------------------------------------
پی‌نوشت:

1. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏40، ص76.

2. مرحوم حضرت آیت الله سیّد جواد مدرّسی طباطبایی یزدی قدّس الله نفسه الزّکیّه که در 22 آبان 1387 دعوت حقّ را لبیک گفت و به ملکوت اعلیٰ پیوست.

3. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ خِيَاراً مِنْ‏ كُلِ‏ مَا خَلَقَهُ فَلَهُ مِنَ الْبِقَاعِ خِيَارٌ وَ لَهُ مِنَ اللَّيَالِي وَ الْأَيَّامِ خِيَارٌ وَ لَهُ مِنَ الشُّهُورِ خِيَارٌ وَ لَهُ مِنْ عِبَادِهِ خِيَارٌ وَ لَهُ مِنْ خِيَارِهِمْ خِيَارٌ فَأَمَّا خِيَارُهُ مِنَ الْبِقَاعِ فَمَكَّةُ وَ الْمَدِينَةُ وَ بَيْتُ الْمَقْدِسِ فَإِنَّ صَلَاتِي‏ فِي مَسْجِدِي هَذَا أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ صَلَاةٍ فِيمَا سِوَاهُ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَ الْمَسْجِدَ الْأَقْصَى يَعْنِي مَكَّةَ وَ بَيْتَ الْمَقْدِسِ وَ أَمَّا خِيَارُهُ مِنَ اللَّيَالِي فَلَيَالِي الْجُمَعِ‏ وَ لَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ لَيْلَةُ الْقَدْرِ وَ لَيْلَتَا الْعِيدَيْنِ وَ أَمَّا خِيَارُهُ مِنَ الْأَيَّامِ فَأَيَّامُ الْجُمَعِ‏ وَ الْأَعْيَادِ وَ أَمَّا خِيَارُهُ مِنَ الشُّهُورِ فَرَجَبٌ وَ شَعْبَانُ وَ شَهْرُ رَمَضَانَ و ... .» بحار الأنوار، ج‏37، ص52.

4. من لايحضره الفقيه (شیخ صدوق رحمه الله)، ج‏2، ص75؛ بحار الأنوار، ج‏93، ص258.‏

5. بحار الأنوار، ج‏55، ص39.

6. الأنعام : 75.

7. إرشاد القلوب إلى الصواب (جناب ديلمی رحمه الله)، ج‏1، ص203؛ بحار الأنوار، ج‏74، ص27.

8. بحار الأنوار، ج‏68، ص221.