تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال نهم ـ سال تحصیلی 92ـ 91
جلسه 41 ـ سه‌شنبه 28/9/91

 همه‌ی آنچه تا به حال ذکر شد مربوط به حالتی بود که دو طرف قضیه از حیث احتمال و محتمل مساوی باشند؛ یعنی مثلاً مکلّف 50٪ احتمال می‌دهد که قسم بر ترک سفر یاد کرده است و 50٪ احتمال می‌دهد که قسم بر انجام سفر بوده است، همچنین اهمّیت سفر (علی فرض وجوب) با اهمّیت ترک سفر (علی فرض حرمت) مساوی هستند.

طبیعی است این سؤال مطرح شود که اگر شرایط فوق تغییر کند و احتمال در یک طرف اقویٰ باشد یا محتمل در یک طرف اهم باشد، وظیفه چه خواهد بود؟

بررسی صورت قوّت احتمال در یک طرف

فرض کنید مکلّفی می‌داند که قسم بر سفر یاد کرده است (فعلاً او ترکاً) و گمان دارد که قسم به فعل سفر تعلّق گرفته، مثلاً 80٪ احتمال می‌دهد که باید به سفر برود و تنها 20٪ احتمال می‌دهد که قسم بر ترک سفر بوده است.

بنابر مبنای مختار یعنی مسلک حقّ الطاعة طبیعی است که برائت عقلی در طرفین جریان ندارد. امّا از جهت جریان برائت شرعیه روشن است که ادلّه‌ی برائت شامل طرف مرجوح می‌شود،‌ کما اینکه طرف راجح نیز به نظر ما مشمول ادلّه‌ی برائت است؛ زیرا نهایت آن است که مکلّف 80٪ احتمال می‌دهد که سفر بر او واجب باشد و این مانع جریان برائت نیست و همان‌گونه که در شبهه‌ی بدویه‌ی مظنونه برائت جاری می‌باشد در ما نحن فیه نیز برائت جاری است.

علم اجمالی موجود نیز نمی‌تواند منجّز طرف راجح باشد؛ زیرا علم اجمالی به جامعِ طرفین تعلّق دارد (احدهما) نه بیشتر، بنابراین در صورتی که احتمال در یک طرف اقویٰ باشد هیچ تأثیری در جریان برائت در دو طرف وجود ندارد و علم به جامع نیز نمی‌تواند موجب احتیاط نسبت به طرف اقویٰ باشد ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه چهل و یکم اينجا را کليک کنيد.