تقریرات درس خارج فقه
حضرت آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی (دامت برکاته)
سال تحصیلی 92-1391
جلسه‌ی سی و یکم؛ دو‌‌‌شنبه 13/9/1391

بیان سید خویی قدس سره در تعارض روایات داّل بر عدم وجوب فحص با آیات شریفه

سید خویی قدس سره از آن جایی که دلالت روایات وجوب فحص را بر ما نحن فیه که مجهول المالک است تمام ندانستند و در سند بعضی مناقشه کردند، به ناچار نمی‌توانند به وسیله‌ی این روایات، روایاتی را که بالاطلاق دالّ بر عدم وجوب فحص است تقیید کنند. پس از یک طرف اطلاق آیات شریفه دلالت بر وجوب فحص می‌کند و از طرف دیگر اطلاق روایات دلالت بر عدم وجوب فحص می‌کند و از آن جایی که نسبت بین آیات شریفه و این روایات به نحو عموم و خصوص مطلق نیست، آیات شریفه نمی‌توانند این روایات را تقیید کنند، ‌بلکه چون نسبتشان عموم و خصوص من وجه است، تعارض می‌کنند.

بیان نسبت عموم و خصوص من وجه بین آیات شریفه و روایات دالّ بر عدم وجوب فحص

از آن جایی که خطابات شارع مقید به قید لبّی قدرت می‌باشد، پس آیات شریفه‌ی دالّ بر وجوب فحص، مقیّد به صورت قدرت بر فحص بوده، در نتیجه از این حیث نسبت به روایات دالّ بر عدم وجوب فحص اخص می‌باشد؛ چون این روایات دالّ بر عدم وجوب فحص است؛ چه امکان و قدرت بر فحص باشد و چه نباشد.

از طرف دیگر روایات دالّ بر عدم وجوب فحص نیز از حیثی نسبت به آیات شریفه اخص است؛ چون این روایات اختصاص به مثل مجهول المالک دارد که امانت بودنش به نحو امانت شرعیه است؛ نه امانت مالکی، ولی آیات شریفه اعم بوده، شامل امانت شرعی و مالکی هر دو می‌شود و مجهول المالک مع التمکّن من الفحص، مورد اجتماع آیه‌ی مبارکه و روایات است.

بنابراین نسبت بین آیات شریفه و این روایات، عموم و خصوص من وجه می‌باشد؛ نه عموم و خصوص مطلق و در نتیجه آیات شریفه نمی‌توانند این روایات را تقیید کنند، بلکه چون این روایات با آیات شریفه تعارض می‌کنند، به مقتضای روایاتی که می‌فرماید «ما خالف کتاب الله کنار گذاشته می‌شود»، اطلاق این روایات تاب مقاومت در مقابل اطلاق آیات شریفه را نداشته، از حجّیت ساقط می‌شود در نتیجه ما می‌مانیم و اطلاق آیات شریفه که دالّ بر وجوب فحص می‌باشد و حتّی بنا بر فرض تساقط در مادّه‌ی اجتماع، مرجع ادلّه‌ی حرمت تصرّف در مال غیر بدون اذن است.

بنابراین سید خویی هم در نهایت مانند ما قائل به وجوب فحص می‌باشند، ولی طریق استدلال‌شان با ما تفاوت دارد. ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه سی و یکم  اينجا را کليک کنيد.