تقریرات درس خارج فقه
حضرت آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی (دامت برکاته)
سال تحصیلی92-1391
جلسه‌ی بیست و هشتم؛ ‌سه شنبه 16/8/1391
 

ضمان یا عدم ضمان آخذ قبل از علم به حرمت

از شهید ثانی قدس سره نقل شده که ضَمانی بر عهده‌ی آخذ نیست؛ چون یدش، ید امانی بوده پس استصحاب می‌شود.

در مقابل بعضی از جمله مرحوم شیخ قدس سره فرموده‌اند ضامن است؛ چون موقع اخذ، به نیّت تملک گرفته، در حالی که فی الواقع غصب بوده و نمی‌توانست تملک کند، پس معلوم می‌شود یدش، ید عدوانی بوده نه ید امانی، لذا طبق قاعده‌ی «علی الید ما اخذت حتّی تودی» ضامن است.

إن قلت: آخذ با مجوز شرعی ـ مثل قاعده‌ی ید یا اصالة الحلیة ـ اخذ کرده و عدواناً نبوده است.

قلت: مجوز شرعی تنها یک حکم ظاهری است و در واقع حرام بوده، ولی به خاطر جهل و جریان قاعده‌ی ید و اصالة الحلیة، حکم واقعی بر او منجز نبوده و از آن جا که حکم واقعی تابع علم و جهل نیست، پس ید عدوانی بر آن داشته، نهایت این‌که معذور بوده و مؤاخذه ندارد، ولی سایر احکام ید عدوانی از جمله ضمان، به جای خود باقی است.

پس آخذ ضامن است و کلام شهید ثانی قدس سره درست نیست؛ چون از اوّل ید عدوانی داشته؛ نه امانی.

ضمان یا عدم ضمان آخذ بعد از علم به حرمت

در مورد این‌که آخذ از لحظه‌ی علم به غصبی بودن مال و تصمیم به ردّ آن به مالک، آیا ضامن است یا خیر، اختلاف وجود دارد ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه بیست و هشتم اينجا را کليک کنيد.