تقریرات درس خارج فقه
حضرت آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی (دامت برکاته)
سال تحصیلی 92-1391
جلسه‌ی بیست و چهارم؛ دو‌‌‌شنبه 8/8/1391
3. اگر اموال حلال و حرام نزد خود غاصب مشتبه شود به نحوی که نتواند تشخیص دهد کدام مالش حلال و کدام حرام است ـ کما این‌که غالباً سلاطین این‌چنین‌اند که اولاً عمده‌ی اموالشان غصبی است؛ ثانیاً اموال غصبی را با اموال حلال خود یک‌جا در خزانه می‌ریزند و حلال و حرام مشتبه می‌شود ـ در چنین فرضی مرحوم شیخ می‌فرماید حتّی اگر خود غاصب بر روی یکی دست بگذارد و آن را به عنوان هدیه به زید دهد، زید نمی‌تواند با تمسک به قاعده‌ی ید در آن تصرف کند؛ زیرا قاعده‌ی ید مانند قاعده‌ی طهارت و بعضی اصول دیگر است و همان‌طور که اگر شخصی دو ظرف آب داشته باشد که علی الاجمال بداند احدهما نجس است، علاوه بر آن‌که خودش باید از هر دو اجتناب کند، اگر یکی را به شخص دیگری هدیه داد، او هم باید اجتناب کند و نمی‌تواند با این‌که ظرف دیگر از محل ابتلاءش خارج است ـ چون اجازه‌ی تصرف ندارد ـ در آن ظرف اصالة الطهارة یا استصحاب طهارت جاری کند، در ما نحن فیه هم نمی‌تواند قاعده‌ی ید جاری کند.
مرحوم شیخ تعلیل خاصی در این‌جا ذکر نفرموده، و شاید در ذهنشان این بوده که این اصول و قواعد در جایی جریان دارد که علم اجمالی قبل از خروج بعض الاطراف از محل ابتلاء منجز نباشد، ولی اگر علم اجمالی اوّل منجز باشد، سپس بعضی اطراف از محل ابتلاء [ـ هر چند برای مکلفی دیگر ـ] خارج شود، ضربه‌ای به تنجز نمی‌زند.
پس علم اجمالی اگر از اوّل حتّی برای مکلّف دیگری منجز باشد، سپس آن مکلّف یکی از اطراف را به دیگری بدهد، آن شخص نیز نمی‌تواند در آن تصرف کند، هرچند خود دارای علم اجمالی منجز نباشد.
بررسی کلام شیخ قدس سره
این کلام ممکن است مورد پذیرش عده‌ای باشد، امّا طبق مبنایی که ما مشی کردیم تمام نیست؛ زیرا جریان قاعده نسبت به مکلّفی، ملازم با جریان قاعده برای دیگران نیست؛ مثلاً قاعده‌ی طهارت برای هر کسی که شک در طهارت و نجاست چیزی دارد در صورتی که مبتلاء به مانع و معارض نباشد، جاری است و برای کسی که قاعده در مورد او مبتلاء به مانع و معارض است جاری نمی‌باشد. به عنوان مثال علم اجمالی داشته باشد یکی از دو لباسش نجس است، خودش نمی‌تواند در هیچ کدام اصالة الطهارة جاری کند، امّا به چه دلیل اگر یکی از این دو لباس را به دیگری داد، او نتواند اصالة الطهارة جاری کند، در حالی که طرف دیگر از محل ابتلایش خارج است؟! ...
براي دريافت متن کامل جلسه بیست و چهارم اينجا را کليک کنيد.