تقریرات دروس خارج فقه
حضرت آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی (دامت برکاته)
سال تحصیلی 95-1394
جلسه‌ی دهم؛ ‌یک‌شنبه 12/7/1394

روایات دالّ بر صحت وصیّت صبیّ

1. صحیحه‌ی محمد بن مسلم:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ‏ عَنْ دَاوُدَ بْنِ النُّعْمَانِ‏ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام يَقُولُ‏: إِنَّ الْغُلَامَ إِذَا حَضَرَهُ الْمَوْتُ فَأَوْصَى وَ لَمْ يُدْرِكْ جَازَتْ‏ وَصِيَّتُهُ‏ لِذَوِي‏ الْأَرْحَامِ وَ لَمْ تَجُزْ لِلْغُرَبَاءِ.

وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ.

 وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ يَزِيدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ‏ مِثْلَهُ‏.

شیخ صدوق قدس سره این روایت را با سند صحیح خود از علی بن الحکم الانباری ثقه نقل می‌کند. علی بن الحکم هم از دایی خود داود بن نعمان نقل می‌کند که هرچند لفظ «ثقةٌ» در مورد ایشان وارد نشده امّا گفته شده است که «خَيِّرٌ فَاضِلٌ‌» و همین مقدار برای احراز وثاقت ایشان ظاهراً کافی است؛ چراکه به انسان بی موالات، خیّر نمی‌گویند. ابو ایوب الخزاز و محمد بن مسلم هم ثقه‌اند. بنابراین سند روایت تمام است.

مرحوم کلینی قدس سره نیز این روایت را از «عدةٌ من اصحابنا» نقل کرده که اطمینان داریم در بین آن‌ها ثقه است. احمد بن محمد هم مراد ابن عیسی است که ثقه است. پس این سند هم تمام است.

محمد بن مسلم می‌گوید از امام صادق علیه السّلام شنیدم که فرمودند: همانا پسر بچه وقتی مرگش فرا رسید اگر وصیت کرد قبل از این‌که بالغ شود، وصیتش برای خویشاوندان نافذ است ولی برای بیگانگان نافذ نیست.

این روایت بیان می‌کند وصیّت صبیّ قبل از بلوغ نافذ است.

2. صحیحه‌ی ابی بصیر:

وَ [مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ] بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ يَعْنِي الْمُرَادِيَّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام أَنَّهُ قَالَ: إِذَا بَلَغَ الْغُلَامُ عَشْرَ سِنِينَ وَ أَوْصَى بِثُلُثِ مَالِهِ فِي حَقٍّ جَازَتْ وَصِيَّتُهُ وَ إِذَا كَانَ ابْنَ سَبْعِ سِنِينَ فَأَوْصَى مِنْ مَالِهِ بِالْيَسِيرِ فِي حَقٍّ جَازَتْ وَصِيَّتُهُ.

وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ أَبِي الْمَغْرَاءِ.

وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ سُوَيْدٍ الْقَلَّاءِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِي آخِرِهِ‏ فَأَوْصَى مِنْ مَالِهِ بِشَيْ‏ءٍ.

این روایت از لحاظ سند تمام است.

ابوبصیر المرادی از امام صادق علیه السّلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند: هرگاه پسر بچه به ده سالگی رسید و وصیت کرد نسبت به ثلث مالش در حقی [یعنی اگر وصیّت او عقلائیه و متعارف بود] وصیتش نافذ است و هرگاه هفت ساله بود و وصیت به شیء یسیر از مالش کرد در حقی، وصیتش جایز است.

3. موثقه‌ی عبدالرحمن بن ابی عبدالله:

وَ [مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام فِي حَدِيثٍ قَالَ: إِذَا بَلَغَ الْغُلَامُ عَشْرَ سِنِينَ جَازَتْ وَصِيَّتُهُ.

وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ‏ مِثْلَهُ‏

این روایت از لحاظ سند تمام است. ابان بن عثمان الاحمر هرچند از اصحاب اجماع بوده و ثقه است، امّا علی المشهور واقفی است، بدین جهت از این روایت تعبیر به موثقه می‌شود.

عبدالرحمن بن ابی عبدالله از امام صادق علیه السّلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند: هرگاه غلام به ده سالگی رسید، وصیّتش نافذ است.

4. روایت زرارة:

وَ [مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ] بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیهما السّلام قَالَ: إِذَا أَتَى عَلَى الْغُلَامِ عَشْرُ سِنِينَ فَإِنَّهُ يَجُوزُ لَهُ فِي مَالِهِ مَا أَعْتَقَ أَوْ تَصَدَّقَ أَوْ أَوْصَى عَلَى حَدٍّ مَعْرُوفٍ وَ حَقٍّ فَهُوَ جَائِزٌ.

وَ رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى‏ مِثْلَهُ‏.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ مِثْلَهُ‏.

زراره از امام باقر علیه السّلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند: هرگاه پسر بچه ده ساله شد، عتق عبد برای او جایز است و صدقه و وصیت به مالش در حدّ و حقّ معروف نافذ است.

این روایت از لحاظ سند به خاطر موسی بن بکر الواسطی که در وثاقتش تأمل داریم ناتمام است، هرچند عده‌ای ایشان را ثقه می‌دانند ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه دهم  اينـجا را کليک کنيد.