تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال نهم ـ سال تحصیلی 92ـ 91
جلسه 26 ـ سه‌شنبه 9/8/91

حقیقت آن است که هر چند تعبیر «مَن سَرّحَ لحیته فلَه کذا» یا «مَن فطّر مؤمناً صائماً فله کذا» دالّ بر استحباب است؛ زیرا وقتی خبر داده می‌شود که ثواب بر عملی مترتب است این خود کنایه از امر به آن می‌باشد، به علاوه ثواب کشف از محبوبیت عمل نزد ثواب دهنده می‌کند و محبوبیت عمل دالّ بر آن است که یک امر استحبابی به آن تعلّق گرفته است؛ زیرا علی‌الفرض اقتضای آن برای محبوبیت تمام است و مانعی نیز وجود ندارد و عقل میان محبوبیت عمل و امر به آنها ملازمه می‌بیند، امّا اگر محمل دیگری نیز برای ترتّب ثواب باشد نمی‌توانیم بگوییم چنین عبارتی نشانه‌ی وجود امر است.

نظیر این حالت در عرفیات آن است که اگر گفته شود: «اگر کسی به درِ خانه‌ی من بیاید او را ردّ نخواهم کرد» معنای این عبارت آن نیست که درِ خانه‌ی او رفتن نزد گوینده‌ی این سخن محبوب است ولو آنکه هیچ کاری ندارد و یا به قصد دست اندازی به اموال او آنجا می‌رود، بلکه مراد از عبارت آن است که این شخص به مردمانی که نیازمند کمک هستند رسیدگی می‌کند و حتّی دست رد بر سینه‌ی کسی که اظهار نیازمندی می‌کند نخواهد زد و در حقیقت در مقام بیان کرامت و بزرگواری خودِ اوست.

روایاتی که بیان می‌کند: «مَن سَمِعَ شیئاّ من الثواب علی شیءٍ فَعمله کان له اجر ذلک و إن کان رسول الله صلی الله علیه و آله لم یَقُله» حداقل یک احتمال قوی این است که در مقام بیان تفضّل پروردگار می‌باشد و اینکه خداوند متعال به گونه‌ای است که اگر کسی به صِرف احتمال اینکه عملی نزد خدا محبوب است آن‌ را إتیان کند خداوند او را محروم باز نمی‌گرداند، هرچند صرفِ‌نظر از این تفضّل مستحقّ ثواب نباشد.

إن قلت: گرچه این روایات در مقام بیان تفضّل و رحمت واسعه‌ی پروردگار است امّا به نوعی نیز این معنا استفاده می‌شود که صِرف عدم حجّیت روایتی از جهت سند باعث نشود که افراد آن را رها کنند و هر دو مطلب را بیان می‌کند.

قلت: می‌پذیریم که روایات مَن بَلَغ به نوعی تحریض به عمل دارد، امّا این تحریض در مرتبه‌ی بعد از مقام تفضّل است. به حَسَب مناسبات حکم و موضوع، مفهوم عرفی روایت آن است که خداوند آنقدر مرحمت و لطف دارد که اگر کسی به امید اینکه چیزی ثواب دارد آن ‌را انجام بدهد، آن ثواب به او داده می‌شود اگرچه مستحق نباشد، پس مردم باید از این فرصت استفاده کنند ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه بیست و ششم اينجا را کليک کنيد.