تقریرات درس خارج فقه
حضرت آیت الله سیّد محمّد رضا مدرّسی طباطبایی یزدی (دامت برکاته)
سال تحصیلی 92-1391
جلسه‌ی بیست و یکم؛ یک‌‌‌شنبه 30/7/1391
کلام در اطراف محل ابتلاء شبهه‌ی محصوره
مرحوم شیخ در صورت دوم بعد از الحاق شبهه‌ی غیر محصوره و شبهه‌ی محصوره‌ای که بعض اطراف آن خارج از محل ابتلاء است به صورت اوّل در جواز تصرف ـ که منافات با کراهت نیز ندارد ـ در این‌جا شبهه‌ی محصوره‌ای که تمام اطراف آن داخل در محل ابتلاء است را فرض می‌کند و می‌فرماید: طبق قاعده‌ی تنجز علم اجمالی باید در این فرض احتیاط کرد و نمی‌توان در مأخوذ تصرف کرد، ولی با این حال بعضی در این‌جا نیز قائل به جواز تصرف در جوائز سلطان ـ نه هر مال مشتبه ـ شده‌اند که می‌توانیم بگوییم این یک استثناء است.
دلیل این استثناء می‌تواند روایاتی باشد که صاحب وسائل قدس سره در باب پنجاه و یک از ابواب ما یکتسب به تحت عنوان «بَابُ أَنَّ جَوَائِزَ الظَّالِمِ وَ طَعَامَهُ حَلَالٌ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ مَكْسَبٌ إِلَّا مِنَ الْوِلَايَةِ إِلَّا أَنْ يَعْلَمَ حَرَاماً بِعَيْنِهِ وَ ...» ذکر کرده است. عنوان این باب که فتوای صاحب وسائل را منعکس کرده، مطابق با فتوای مشهور از جمله محقق در شرایع، شهید ثانی و ... است. این روایات عبارتند از:
روایات دالّ بر جواز اخذ هدیه‌ی سلطان حتّی در فرض وجود علم اجمالی به حرام
ـ صحیحه‌ی ابی ولاد:
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي وَلَّادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام مَا تَرَى فِي رَجُلٍ يَلِي أَعْمَالَ السُّلْطَانِ لَيْسَ لَهُ مَكْسَبٌ إِلَّا مِنْ أَعْمَالِهِمْ وَ أَنَا أَمُرُّ بِهِ فَأَنْزِلُ عَلَيْهِ فَيُضِيفُنِي وَ يُحْسِنُ إِلَيَّ وَ رُبَّمَا أَمَرَ لِي بِالدِّرْهَمِ وَ الْكِسْوَةِ وَ قَدْ ضَاقَ صَدْرِي مِنْ ذَلِكَ؟ فَقَالَ لِي: كُلْ وَ خُذْ مِنْهُ فَلَكَ الْمَهْنَأُ وَ عَلَيْهِ الْوِزْرُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ أَيْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ.
ابو ولاد می‌گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم رأی مبارک شما چیست در مورد مردی که کارگزار سلطان است و درآمدی جز از این طریق ندارد، وقتی گذرم به او می‌افتد و بر او وارد می‌شوم، ضیافتی برای من تهیه می‌بیند و به من احسان می‌کند، گاهی هم دستور می‌دهد برای من درهم و لباس دهند، در حالی که سینه‌ام از این کار تنگ می‌شود [و ناراحت می‌شوم]. حضرت به من فرمودند: بخور و هدیه‌اش را بگیر، برای تو گوارا است و وزر و وبالش بر عهده‌ی اوست!
این روایت از لحاظ سند تمام بوده و به روشنی بیان می‌کند عامل سلطان اگر درآمدی جز از عمل سلطان نداشته باشد هم می‌توان هدیه‌اش را اخذ کرد، پس معلوم می‌شود حتّی در اطراف شبهه‌ی محصوره، هرچند تمام اطرافش مورد ابتلاء باشد، مانعی از اخذ جوائز سلطان نیست، بلکه اطلاق روایت دلالت می‌کند حتّی اگر علم تفصیلی به حرمت آن داشته باشد، مانعی از قبول جایزه‌ی سلطان نیست ...
براي دريافت متن کامل جلسه بیست و یکم اينجا را کليک کنيد.