تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال نهم ـ سال تحصیلی 92ـ 91
جلسه 21 ـ یک‌شنبه 30/7/91
یک فرع فقهی
شیخ انصاری رحمه الله یکی از امثله‌ی تقدّم اصل موضوعی بر اصول مؤمّنه را چنین ذکر می‌کند که اگر شکّ در حلیت و حرمت لحمی شود به جهت شکّ در قابلیت آن برای تذکیه، نمی‌توان به «کلّ شیء حلال حتی تعرف الحرام منه بعینه» یا «رفع ما لایعلمون» تمسّک کرد؛ زیرا اصل موضوعی «استصحاب عدم تذکیه» وجود دارد. به عنوان مثال اگر کسی إرنبی را با تمام شرایط ذبح کند ولی نداند که ارنب تذکیه‌پذیر است یا خیر، نمی‌تواند به «کلّ شیءِ حلال ...» یا «رفع ما لایعلمون» تمسک کند. در واقع از شرایط تذکیه، قابلیت حیوان برای پذیرش تذکیه است و چون شک در وجود این قابلیت وجود دارد لامحاله استصحاب عدم تذکیه جاری خواهد بود.
در ادامه شیخ رحمه الله این اشکال و جوابی را مطرح می‌کند که: اگر گفته شود استصحاب عدم تذکیه معارض با استصحاب عدم موت حتف انفه (موت به خودی خود) است و در نتیجه هر دو تساقط می‌کنند و اصول طولی مثل «رفع ما لایعلمون» موضوع پیدا می‌کند، چنین می‌توان پاسخ داد که این دو استصحاب در حقیقت دو استصحاب نیستند؛ زیرا موت حتف انف همان عدم تذکیه است و فرض آن است که با استصحاب، عدم تذکیه را اثبات می‌کنیم و موت حتف انف همان عدم تذکیه است و تعارضی میان آن دو برقرار نمی‌شود.
حقیقت آن است که بحث شکّ در تذکیه می‌تواند دارای اقسامی باشد: گاهی شبهه‌ی حکمیه است و گاهی شبهه‌ی موضوعیه است و گاهی از حیث شکّ در قابلیت است و گاهی از حیث شکّ در شرایط ذبح است و هر کدام از این اقسام وابسته به مبانی مختلفی است که در قابلیت حیوان برای ذبح و نیز حقیقت ذبح وجود دارد. ورود در این مباحث هر چند مفید و دارای اثر است امّا شأن اصول ورود در این مباحث نیست.
فرعی که بسیار مورد ابتلاء است آن است که ممکن است به گوشت یا چرمی برخورد شود که بدانیم مأکول اللحم است امّا شک وجود دارد که در ذبح این حیوان شرایط شرعیه (رو به قبله بودن، گفتن بسم الله و ...) رعایت شده است یا خیر. اگر این لحم در ید مسلم یا سوق مسلمین باشد اماره بر تذکیه‌ی آن گوشت یا چرم است، امّا اگر اماره‌ی ید یا سوق مسلمین نباشد و در عین حال شک کنیم آیا ذبح شده است یا خیر، به دلیل آنکه مثلاً در این محل مسلمانان نیز ذبح انجام می‌دهند و آنها شروط ذبح را رعایت می‌کنند یا اینکه این کشور، گوشت‌ها و چرم‌های خود را از کشورهای اسلامی تهیه می‌کند یا حداقل بخشی از آنها از کشورهای اسلامی تهیه می‌شود ـ مثلاً در هند علیٰ‌رغم اینکه جمعیت غیر مسلمان بیشتر است گفته شده ذابحین همگی مسلمان هستند ـ و یا ممکن است فروشنده‌ی کافر چنین بگوید که این چرم یا گوشت را از مسلمانان تهیه کرده‌ام، در هر حال اگر چنین شکّی رخ دهد چه حکمی وجود دارد؟ اگر حکم به میته بودن آن شود، هم خوردن آن حرام است و هم نجس است و هم اگر بخشی از آن در نماز همراه انسان باشد آن نماز باطل است؛ زیرا همراه بودن میته در نماز هر چند جزء کوچکی که ما لاتتم فیه الصلاة باشد موجب بطلان نماز می‌شود ...
براي دريافت متن کامل جلسه بیست و یکم اينجا را کليک کنيد.