تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال یازدهم ـ سال تحصیلی 94ـ93
جلسه اول ـ 29/6/93

اشکال محقق عراقی رحمه الله بر حکومت قاعده‌ی لا ضرر

اگر لاضرر حاکم بر ادله‌ی اولیه باشد به یک اشکال درونی مبتلا خواهد بود و در نتیجه نمی‌تواند در مورد خودش (قضیه‌ی سمرة) کاربرد داشته باشد، در حالی که نمی‌توان پذیرفت این قاعده در مورد خودش کاربرد نداشته باشد.

این اشکال بر دو پایه استوار است که هر دو درست می‌باشند:

1. لاضرر همچون حدیث رفع یک حکم امتنانی است؛ یعنی خداوند متعال برای إعمال لطف و رحمت بر عباد، لاضرر را وضع کرده است. لذا اگر در جایی این قاعده دارای امتنان نبود جاری نمی‌شود، چه رسد به اینکه ضد امتنان باشد.

2. از مثل لاضرر و حدیث رفع استفاده می‌شود که همه‌ی مسلمانان و مؤمنان در این امتنان یکسان هستند؛ یعنی باید نسبت به همه، امتنان صادق باشد و اگر نسبت به یک فرد، امتنانی بود ولی نسبت به فرد دیگر غیر امتنانی بود جاری نمی‌باشد.

با دانستن این دو مطلب محقق عراقی رحمه الله بیان می‌کند که سمرة طبق قاعده مسلمان بوده است و همان‌گونه که شخص انصاری طبق حدیث لاضرر باید مشمول امتنان گردد، در حق سمرة نیز نباید عملی خلاف امتنان إعمال شود، در حالی که با إعمال لاضرر امتنان بر انصاری صادق است امّا ضدّ امتنان بر سمرة صورت می‌پذیرد؛ زیرا اگر اطلاق سلطنت سمرة با لاضرر برداشته شود، هر چند انصاری منتفع می‌گردد امّا از آنجا که اگر ملک ‌کسی را محدود کنند متضرر می‌شود پس خلاف امتنان در حق سمرة‌ می‌باشد. در نتیجه طبق اصل اوّل در اینجا نمی‌توان لاضرر را جاری کرد؛ زیرا ضد امتنان است و اصل دوم هم بیان می‌کرد همه‌ی مسلمین در اجرای لاضرر و امتنانی بودنش مساوی هستند، لذا اصلاً لاضرر شامل مثل قضیه‌ی سمرة نمی‌شود. پس لاضرر به عنوان حاکم بر ادله‌ی اولیه به کار نمی‌رود؛ زیرا وقتی در مورد خودش که متیقن است جاری نمی‌شود، به طریق اولی در موارد دیگر جریان پیدا نخواهد کرد ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه اوّل  اينـجا را کليک کنيد.