تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال نهم ـ سال تحصیلی 92ـ 91
جلسه 99 ـ شنبه 4/3/92

بررسی صورت «ب» (با نظر به علم اجمالی دوم)

در بررسی این حالت می‌توان سه صورت در نظر گرفت:

صورت اوّل آن است که علم اجمالی به نجاست ابتدا محقّق شود سپس ملاقات و علم به ملاقات حاصل گردد. مثلاً مکلّف می‌داند رأس ساعت یک یا ظرف «الف» نجس است یا ظرف «ب» و رأس ساعت دو ملاقات با احد اطراف و علم به آن رخ می‌دهد.

صورت دوم عکس صورت اوّل است؛ یعنی ملاقات و علم به ملاقات رخ می‌دهد، سپس علم اجمالی به نجاست «الف» یا «ب» حاصل می‌شود. مثلاً رأس ساعت یک می‌دانیم شیء ثالثی با إناء «الف» ملاقات کرد و ساعت دو علم اجمالی به نجاست «الف» یا «ب» حاصل می‌شود.

صورت سوم آن است که ابتدا ملاقات در متن واقع محقّق می‌شود، سپس علم اجمالی به نجاست یکی از اطراف و در نهایت علم به ملاقات حاصل می‌شود. مثلاً ساعت یک ملاقات در متن واقع محقّق می‌شود ولی مکلّف علم ندارد و ساعت دو علم اجمالی به نجاست «الف» یا «ب» حاصل می‌شود و ساعت سه علم به ملاقات حاصل می‌گردد.

بررسی صورت اوّل

چه ‌بسا این حالت عملاً بیشتر اتفاق می‌افتد و اگر مطالب مربوط به این صورت حل گردد بررسی سایر صُور نیز آسان خواهد بود.

در این حالت ابتدا علم اجمالی به نجاست حاصل می‌شود و سپس ملاقات و علم به آن حاصل می‌گردد. همان‌گونه که اشاره شد در این صورت علم اجمالی جدیدی پدید می‌آید بدین صورت که یا شیء ثالث ملاقی نجس است و یا طرف ملاقیٰ (ظرف ب) نجس است و طبق قاعده این علم اجمالی باید منجّز باشد.

فرمایش شیخ انصاری رحمه الله در صورت اوّل

شیخ انصاری رحمه الله معتقد است اجتناب از ملاقی لازم نیست؛ زیرا علم اجمالی زمانی منجّز است که مانع جریان اصول در اطراف شود، ولی اگر حتی با وجود علم اجمالی یکی از اطراف دارای اصل مؤمّن باشد علم اجمالی حکماً منحل می‌گردد و منجّزیتی نخواهد داشت و در مانحن فیه چنین است که ملاقی دارای اصل مؤمّن بلامعارض است، در نتیجه علم اجمالی دوم حکماً منحل می‌شود.

ایشان از قاعده‌ی کلّیه‌ای استفاده می‌کند که بیان می‌کند اگر نسبت اصلی به اصل دیگر نسبت مسبّب به سبب باشد، در رتبه‌ی سبب، اصل مسبّب جاری نمی‌گردد. در مانحن فیه اصل طهارتِ جاری در ملاقی مسبّب از شکّ در طهارت و عدم طهارت ملاقیٰ (ظرف الف) است و لذا اگر بتوان با اصل طهارت، تکلیف ملاقیٰ را از حیث طهارت و نجاست مشخص کرد در ملاقی شک نخواهیم کرد، بنابراین مادامی که جریان اصل در ملاقیٰ حل نشود نوبت به شکّ در طهارت و عدم آن در ملاقی و اصل جاری در آن نمی‌رسد و فرض آن است که اصل در طهارت ملاقیٰ با اصل در طهارت در ظرف «ب» متعارضند و در این مرتبه، اصلی در مرتبه‌ی ملاقی وجود ندارد تا دچار تعارض شود، لذا دو اصل در ظرف «الف» و ظرف «ب» برای همیشه ساقط می‌شوند. با سقوط اصل در طرفین، نوبت به شکّ در ملاقی می‌رسد که اصل طهارت در آن بلامعارض جاری می‌شود ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه نود و نهم  اينـجا را کليک کنيد.