تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال نهم ـ سال تحصیلی 92ـ 91
جلسه 81 ـ دوشنبه 26/1/92
شبهه‌ی غیر محصوره
این مسأله، بحثی ریشه‌دار و طویل‌الذیل در اصول است. در این‌باره از دو جهت باید بحث صورت گیرد:
1ـ تعریف شبهه‌ی غیر محصوره؛
2ـ حکم شبهه‌ی غیر محصوره.
تعاریف متعدّدی از سوی أعلام ارائه شده است. البتّه برخی از تعاریف اهمّیت چندانی ندارد تا مورد بررسی قرار گیرد و تنها به بررسی چند مورد از آنها می‌پردازیم.
تعریف اوّل: إنّ الشبهة غیر المحصورة ما یعسّر عَدُّها
شبهه‌ی غیر محصوره شبهه‌ای است که شمارش اطراف آن سخت است؛ یعنی اگر کسی درصدد شمارش آن برآید در سختی و تنگنا قرار می‌گیرد.
اشکال اوّل بر تعریف اوّل
عُسر عَدّ و شمارش، ضابطه‌مند نیست تا خودش بتواند ضابطه‌ی شبهه‌ی غیر محصوره قرار گیرد. سختی شمارش نسبت به افراد و أزمان، متفاوت است؛ ممکن است ذهن کسی در شمارش ورزیده باشد و به ندرت در شمارش به سختی بیافتد ولی در مقابل، برخی چنین ذهن ورزیده‌ای در شمارش نداشته باشند. از حیث أزمان نیز متفاوت است؛ آیا مقصود، سخت بودن شمارش در زمان کوتاه است یا در بلند مدت؟ مثلاً شمارش هزار شیء در ده دقیقه سخت است امّا در یک ساعت سخت نیست.
بنابراین عُسر العدّ نمی‌تواند میزانی برای شناخته شدن شبهه‌ی غیر محصوره باشد.
دفع اشکال
می‌توان این‌گونه پاسخ داد که مراد از عُسر شمارش، عرفی است؛ یعنی نسبت به افراد متوسط و زمان‌هایی که عرفاً برای شمارش قرار می‌دهند نباید سخت باشد.
اشکال دوم بر تعریف اوّل
این تعریف جامع و مانع نیست؛ زیرا اگر فرض کنیم در شهری، گوسفندی از میان هزار گوسفند حرام باشد فقها آن را شبهه‌ی غیر محصوره می‌دانند در حالی که شمارش آنها سخت نیست، از سویی اگر بدانیم یک دانه گندم از یک میلیون دانه‌ی گندم حرام است فقهای بزرگوار آن را شبهه‌ی محصوره دانسته‌اند، با اینکه شمارش آن به مراتب از مثال قبلی سخت‌تر است.
پس این تعریف جامع و مانع نیست. در حقیقت این معیار با آنچه فقها فرموده‌اند مطابق نیست ...
براي دريافت متن کامل جلسه هشتاد و یکم اينـجا را کليک کنيد.