تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال نهم ـ سال تحصیلی 92ـ 91
جلسه 76 ـ سه شنبه 22/12/91
بیان دیگری از محقّق نائینی در دفاع از شیخ رحمهما الله
محقّق نائینی رحمه الله معتقدند حتی اگر قائل شویم درک عقلی (در مورد شرطیت مورد ابتلا بودنِ اطراف) به منزله‌ی مخصّص متّصل باشد، در ما نحن فیه خصوصیتی وجود دارد که مانع اجمال عام یا مطلق نخواهد شد و در مثال مذکور می‌توان به اطلاق «اجتنب عن النجس» در مورد شک، تمسّک کرد؛ زیرا در مواردی اجمال مخصّص متّصل به عام و مطلق سرایت می‌کند که مخصّص در متن واقع مقدار معیّنی داشته باشد ولی نزد ما مردّد باشد، مانند «اکرم کلّ عالم الّا الفساق» که نمی‌دانیم شامل عالمِ مرتکب صغیره نیز می‌شود یا خیر، زیرا نمی‌دانیم فاسق برای مرتکب هر گناهی وضع شده یا برای مرتکب خصوص کبیره وضع شده است. در این مثال که فی‌الواقع معنای فاسق، مشخص و معیّن است ولی ما نمی‌دانیم موضوعٌ له آن چیست، اجمال مخصّص متّصل به عام و مطلق سرایت می‌کند و در ما نحن فیه اگر فرض شود که ندانیم معنای فاسق چیست نمی‌توانیم برای اکرام مرتکب صغیره به عموم مذکور تمسّک کنیم.
ولی اگر مخصّص فی‌الواقع معیّن نباشد بلکه مفهومی باشد که در ذاتش دارای مراتب است و مفهومی کشش‌دار باشد، قاعده‌ی فوق جریان ندارد. اگر مولایی بگوید «أعط کلّ شخصِ درهماً الّا العالم، فأعطه درهمین» مفهوم عالم دارای تشکیک و مراتب است. اگر یقین داشته باشیم بعضی مراتب آن از عموم عام یا اطلاق مطلق خارج است و در خروج بعضی مراتب آن دچار شک شویم، نسبت به مراتب مشکوکه می‌توان به عموم عام یا اطلاق مطلق رجوع کرد و اجمال مخصّص متّصل، به عام یا مطلق سرایت نمی‌کند و ما نحن فیه چنین است؛ زیرا ولو عقل حکم می‌کند در موارد خروج از ابتلا علم اجمالی منجّز نیست، ولی این مفهوم ذات تشکیک است و مصادیق آن دارای مراتب است و بعضی مراتب آن قطعاً از اطلاق دلیل خارج است مانند اناء در چین، امّا اگر شک شود که مثلاً اناء در اصفهان نیز از محلّ ابتلا خارج است یا خیر، می‌توان به عام یا مطلق رجوع کرد.
نتیجه آنکه حتی اگر مخّصص متّصل، حکم عقلی باشد سخن شیخ صحیح است و می‌توان به اطلاق تمسّک کرد؛ زیرا در حقیقت وقتی مخصّص ذات مراتب باشد با شکّ در خروج یک مرتبه از اطلاق، به تخصیص زائد باز می‌گردد و هنگام شکّ در تخصیص زائد باید به عام رجوع کرد، «فتأمّل» ...
براي دريافت متن کامل جلسه هفتاد و ششم اينـجا را کليک کنيد.