تقریرات درس خارج اصول
حضرت آیت اللّه سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته
دوره‌ی دوم ـ سال نهم ـ سال تحصیلی 92ـ 91
جلسه 49 ـ شنبه 30/10/91

بررسی مبنای دوم در علم اجمالی

طبق مبنای دوم، متعلّق علم اجمالی جامع بین فردین یا افراد است به اضافه‌ی شکّ تفصیلی در اینکه جامع بر چه فردی منطبق است، البته با حفظ این نکته که این جامع، خارج از اطراف علم اجمالی نیست.

به عنوان مثال کسی که علم دارد احد الإنائین نجس است علم به جامع نجاست بین إنائین دارد به اضافه‌ی اینکه شک دارد که آیا جامع بر إناء شرقی منطبق است یا إناء غربی، در حالی‌که می‌داند آن جامع خارج از این دو طرف نیست.

در حقیقت متعلّق علم اجمالی در این قول با متعلّق علم تفصیلی تفاوتی ندارد؛ زیرا در این علم، کلّی معلوم است و تنها این نکته را دارد که این کلّی در ضمن یکی از این دو فرد یا افراد متجلّی می‌شود و خارج از آنها نیست.

این مبنا مورد پذیرش محقّق اصفهانی و محقّق نائینی است.

برهان محقّق اصفهانی بر اثبات مبنای دوم

محقّق اصفهانی برای تبیین این مبنا دلیلی اقامه کرده‌اند که چنین است:

هنگامی که کسی علم اجمالی دارد، اگر مدّعی شویم این علم اجمالی بیشتر از علم به جامع بین اطراف و طرفین است باید بتوانیم آن مقدار بیشتر را نشان دهیم. همگی علم به جامع را وجدان می‌کنند زیرا می‌دانند یکی از دو إناء نجس است، امّا اگر علم اجمالی فراتر از جامع باشد آن علم اضافی از یکی از سه احتمال خارج نیست:

الف) آن علم اضافی متعلّق به خصوصیات فردیه است و در حقیقت یک علم به جامع و یک علم به خصوصیات فردی وجود خواهد داشت.

ب) علم به جامع وجود دارد به اضافه‌ی تردید.

ج) اینکه این علم اضافه بر جامع، هیچ متعلّقی ندارد و صِرف علم است.

و علمی خارج از سه فرض مذکور متصوّر نیست، ولکن هر سه احتمال مذکور باطل است، در نتیجه علمی علاوه بر علم به جامع وجود نخواهد داشت ...
 

براي دريافت متن کامل جلسه چهل و نهم  اينـجا را کليک کنيد.