جلسۀ ۱۲، رمضان ۱۴۴۱ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

خلاصه بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۱، جلسه دوازدهم

بیان کردیم بلاها و مصیبت‌های بشر ـ مخصوصاً این بلای فراگیری که امروزه همهٔ دنیا را فرا گرفته و از جنبه‌های مختلف، زندگانی بشر را تحت تأثیر قرار داده و آثار آن می‌تواند تا مدّت زمانی طولانی بر جسم و روح مردم و امور اقتصادی و اجتماعی آنان باقی بماند ـ اگر از دیدگاه قرآن و اهل‌بیت علیهم السّلام مورد بررسی قرار گیرد، می‌بینیم دو جنبه دارد: هم جنبهٔ تأدیب و عقوبت و هم جنبهٔ تربیت و رفعت منزلت؛ و این در سطح کلان نیز صادق است؛ چنان‌که در روایت آمده بود: «خداوند متعال، هیچ قومی را دوست ندارد، مگر اینکه آنها را مبتلا می‌کند.» و عجیب آنکه نحوهٔ بیان روایت به‌گونه‌ای است که حصر را می‌رساند؛ یعنی بدون ابتلاء اصلاً نمی‌تواند قومی محبوب خدا باشد. بنابراین اگر قومی مبتلا نشدند، یعنی مورد محبّت خداوند نیستند.

بلا و نعمت، دو روی یک سکّه

اشاره شد که اگر با بلا درست برخورد کنیم، می‌تواند موجب رشد مادّی و معنوی ما شود و لذا باید آن را نعمت بدانیم. این نکته در روایتی که هم از امام صادق علیه السّلام و هم از امام کاظم علیه السّلام نقل شده، صریحاً آمده است:

لَنْ تَکُونُوا مُؤْمِنِینَ‏ حَتَّى تَعُدُّوا الْبَلَاءَ نِعْمَهً وَ الرَّخَاءَ مُصِیبَه؛

این تعبیر فوق العاده است! ای مردمی که ادّعای ایمان می‌کنید و فریادتان بلند است که ما مؤمن و مسلمان هستیم و به قرآن و اهل‌بیت علیهم السّلام ایمان داریم، ببینید آیا واقعاً معیارهای ایمان را دارید؟! حضرت می‌فرمایند: شما هرگز مؤمن نخواهید بود، تا اینکه بلا را نعمت و آسایش را مصیبت بشمارید. خود حضرت در ادامه توضیح می‌دهند که چرا بلا نعمت است:

وَ ذَلِکَ أَنَّ الصَّبْرَ عِنْدَ الْبَلَاءِ أَفْضَلُ‏ مِنَ الْغَفْلَهِ عِنْدَ الرَّخَاء؛

به خاطر اینکه صبر هنگام بلا بهتر از غفلت هنگام آسایش است. اگر در برابر بلا درست رفتار کنیم و صبرِ درست داشته باشیم، (آنجا که باید صبر فعّال باشد، صبر فعّال داشته و آنجا که باید صبر غیر فعّال باشد، برای خدا تحمل کنیم؛ زیرا صبر در هر شرایطی اقتضای متفاوتی دارد و معنایش این نیست که فرد فقط منفعل باشد و هیچ کاری انجام ندهد، بلکه گاهی اقتضا می‌کند انسان در مقابل سختی‌ها و بیماری‌ها فعّال باشد که ان‌شاءاللّه بعداً توضیح خواهیم داد.) این صبر بر بلا از غفلتی که از آسایش پدید می‌آید، بهتر است.

بسیاری از افراد وقتی همه چیز زندگی‌شان تأمین باشد؛ خوراک، پوشاک، مسکن، مرکب، تفریح و خلاصه همه چیز برای آنها فراهم باشد، به تدریج غافل می‌شوند و فراموش می‌کنند که اینها از جای دیگر آمده و همگی به یک مو بند است! چنان‌که یک ویروس بسیار کوچک می‌تواند همهٔ عالَم را در زمینهٔ اقتصاد، بهداشت، زندگی معمولی، سیاست، قدرت، نظامی‌گری و.. فلج کند و همه را به باد فنا بدهد!

آری، آسایشی که همراه آن، غفلت باشد، از بلایی که همراه آن، بیداری باشد، بدتر است، بلکه این آسایش، مهلک و نابودکنندۀ انسان است؛ زیرا انسان خلق نشده که چند روزی در این دنیا مانند حیوانات زندگی کند و سپس از دنیا برود و نابود گردد، بلکه: «خُلِقْتُمْ لِلْبَقَاءِ لَا لِلْفَنَاء»؛ شما برای بقا آفریده شده‌اید، نه برای فنا. امّا با غفلت، آن بقایی که شایستهٔ انسان است، محقّق نمی‌شود، بلکه چه‌بسا از انسانیت ساقط و مصداق (خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَهَ)  گردد. درحالی‌که با بلا اگر انسان صبر کند، هزاران نعمت همراهش خواهد بود و حتّی خود آن بلا می‌تواند نعمت باشد و لذاست که حضرت می‌فرمایند: هرگز شما مؤمن نیستید، تا اینکه بلا را نعمت و آسایش را مصیبت بدانید. درواقع، بلایی که موجب کمال و بیداری شود، نعمت است و آسایشی که موجب غفلت گردد، مصیبت است.

فواید و منافع بیماری

روایت جالبی در مورد جناب سلمان رضوان اللّه تعالی علیه صحابی بزرگ پیامبر صلّی الله علیه وآله نقل شده که روزی جناب سلمان بیمار شد و رسول اکرم صلّی الله علیه وآله به عیادت او رفتند و فرمودند:

یَا سَلْمَانُ إِنَّ لَکَ فِی عِلَّتِکَ ثَلَاثَ‏ خِصَالٍ‏ أَنْتَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِذِکْرٍ وَ دُعَاؤُکَ فِیهِ‏ مُسْتَجَابٌ وَ لَا تَدَعُ الْعِلَّهُ عَلَیْکَ ذَنْباً إِلَّا حَطَّتْه‏؛

ای سلمان! تو در این بیماری سه بهره بردی:

۱) یاد خدا بودن

 أَنْتَ مِنَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى بِذِکْرٍ؛ اوّلین بهرهٔ تو از بیماری این است که به یاد خداوند متعال هستی. و می‌دانیم یاد خدا بودن بالاترین سرمایه است. البته سلمان کسی نبود که از یاد خدا غفلت پیدا کند، امّا مقصود در اینجا یاد خاصّی است که از آن یادهای معمول ـ به لحاظ کمّی یا کیفی یا هر دو ـ فراتر است.

۲) استجابت دعا

دُعَاؤُکَ فِیهَا مُسْتَجَابٌ؛ دعای تو در این بیماری مستجاب است. لذا سفارش شده وقتی به عیادت بیمار رفتید ـ البته در مواردی که عیادت ممکن است و مانعی ندارد ـ از بیمار بخواهید در حقّ شما دعا کند؛ زیرا دعای بیمار مستجاب است. هرچند ممکن است در حق خودش به دلیلی در آن زمان مستجاب نشود، امّا دعایش اقتضای استجابت دارد؛ چون دل‌شکسته است و دعای دل‌شکستگان به اجابت نزدیک است.

۳) پاک‌شدن گناهان

لَا تَدَعُ الْعِلَّهُ عَلَیْکَ ذَنْباً إِلَّا حَطَّتْهُ؛ این بیماری تو، هیچ گناهی را بر تو باقی نمی‌گذارد، مگر اینکه آن را پاک می‌کند؛ یعنی همهٔ گناهانت را ازبین می‌برد. در روایتی آمده است: «حُمَّى لَیْلَهٍ کَفَّارَهُ سَنَهٍ»؛ تب یک شب، کفّارهٔ یک سال گناه است. و نظیر این روایات متعدّد است.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته