جلسۀ ۴، رمضان ۱۴۴۳ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت الله سیّد محمّدرضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۳، جلسۀ چهارم

بیان کردیم که فرصت ماه مبارک رمضان فرصتی کاملاً استثنایی و هدیّه‌ای کاملاً ویژه از جانب پروردگار عالَم به این امّت است و مؤمنین باید قدر این نعمت را بدانند و به بهترین وجه از آن استفاده کنند. سپس این روایت را نقل کردیم که: اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ؛ پنج چیز را قبل از پنج چیز غنیمت بشمار. و سه مورد از آن‌ها را توضیح دادیم: ۱) شَبَابَکَ قَبْلَ هَرَمِکَ؛ جوانی قبل از پیری؛ ۲) صِحَّتَکَ قَبْلَ سُقْمِکَ؛ سلامت قبل از بیماری و ۳) غِنَاکَ قَبْلَ فَقْرِکَ؛ توانگری قبل از نیازمندی. اکنون به ادامهٔ روایت می‌پردازیم:

۴) فراغت پیش از مشغولیّت‏

وَ فَرَاغَکَ قَبْلَ شُغْلِکَ؛

و فراغتت را قبل از مشغول بودنت غنیمت بشمار.

چهارمین نکته‌ای که روایت بیان می‌فرماید، آن است که: فارغ بودن و فرصت داشتن خود را قبل از مشغول بودن خویش قدر بدان و غنیمت بشمار. انسان در زندگانی خود خیلی وقت‌ها فرصت‌های خوب و مناسبی برای خودسازی و کسب کمالات مادّی و معنوی دارد، امّا از آن‌ها غافل است و آن‌چنان غرق نعمت است که نمی‌فهمد ممکن است این نعمت از دست او بیرون رود.

فراغت و فرصت، همیشگی نیست!

بسیاری اوقات، ما فراغت داریم و فرصت‌های‌ خوبی برای کارهای خود داریم؛ می‌خواهیم عبادت کنیم، نماز، قرآن یا زیارت بخوانیم، به مردم کمک کنیم، درس بخوانیم، هنر و مهارت بیاموزیم و… و برای این کارها فرصت و شرایط خوبی داریم، تنمان سالم است، اطرافیانمان سالم‌اند و کارمان به‌گونه‌ای است که اوقات فراغت مناسبی در اختیار داریم، ولی غافل از این هستیم که این فراغت و فرصت، همیشگی نیست و دنیا دنیایی است که فراز و نشیب دارد و قابل پیش‌بینی هم نیست. لذا روایت می‌فرماید: فراغت و فرصت خود را قدر بدان، قبل از اینکه مشغول شوی و فرصت از دستت برود و سرگرم چیزهایی شوی که چاره‌ای جز آن نداری.

در این ماه مبارک رمضان نیز اگر در شرایطی قرار داریم که می‌توانیم همراه روزه‌داری، به قرائت قرآن و قرائت دعاهای وارد‌شده در این شب‌ها و روزها بپردازیم، به فقرا، مساکین، ارحام و ایتام خدمت کنیم و…، باید از این فراغت برای انجام کارهای خیر و کسب این کمالات معنوی استفاده کنیم، قبل از اینکه این فراغت از دست ما گرفته شود و به اشتغالاتی دچار شویم که معلوم نیست نتیجه‌اش چه باشد. چه بسیار افرادی که می‌گویند: «ما اصلاً فرصت سر خاراندن هم نداریم!» بااینکه اشتغالاتشان حاصلی هم ندارد و فقط گرفتاری دنیا است، ولی به‌گونه‌ای است که نمی‌توانند رهایش کنند. لذاست که روایت می‌فرماید: فراغت خود را قبل از اشتغال و گرفتاری غنیمت بشمار.

۵) زندگانی پیش از مرگ

وَ حَیَاتَکَ قَبْلَ مَوْتِکَ؛

و زندگانی‌ات را قبل از مردنت غنیمت بشمار.

ما در این دنیا تاریخ انقضاء داریم!

بسیاری از ما غافلیم از اینکه این دنیا تاریخ انقضاء دارد! خیال می‌کنیم تاریخ انقضا فقط مربوط به چیزهای دیگر است یا فکر می‌کنیم مربوط به انسان‌های دیگر است، در‌حالی‌که هرکس در این دنیا پا گذاشت، در پیشانی‌اش مهر خورده که دارای تاریخ انقضاء است و تاریخ انقضای آن در لوح محفوظ الهی نوشته شده است.

لِدُوا لِلْمَوْتِ‏؛

بزایید برای مردن!

 بله، به‌خاطر مصالحی که یکی از آن‌ها آزمایش انسان‌هاست، زمان رسیدن این تاریخ انقضا بر ما پنهان است. البتّه ممکن است بعضی از اهل معنا بدانند، ولی بر بسیاری از افراد پنهان است.

این تاریخ انقضا چیزی نیست که ما از آن غافل شویم، بلکه باید حتماً توجّه داشته باشیم که ما تاریخ انقضا داریم و معلوم هم نیست که چه زمانی اتّفاق بیفتد. ببینید امروزه در این مصیبت کرونا که عالَم را فرا گرفته است، میلیون‌ها انسانی که امید داشتند سال‌های سال زندگی کنند ـ از کودک، میان‌سال، ‌بزرگ‌سال و پیر فرتوت ـ از دنیا رفتند که آمار آن هر روز منتشر می‌شود. یا در این مسافرت‌های نوروزی که گذشت، بنابر آمار اعلام شده چند صد نفر بر اثر تصادفات از دنیا رفتند؛ افرادی که با چه نشاطی برای تفرّجی و نفس کشیدنی بیرون رفته بودند، ولی متأسّفانه دیگر به منزل‌های خود بازنگشتند. حوادث خبر نمی‌کنند و از قبل اعلان نمی‌کنند! البتّه اعلان کلّی شده است و فراوان گفته‌اند که این انسان معلوم نیست عاقبتش چگونه است:

مِسْکِینٌ ابْنُ آدَمَ مَکْتُومُ الْأَجَلِ؛

بیچاره فرزند آدم که پایان عمرش پوشیده است.

یکی از نکاتی که در روایات دربارهٔ انسان آمده، آن است که پایان عمرش پنهان است. لذا تا وقتی نعمت حیات به او داده شده، باید قدر این نعمت را بداند و مغرور نباشد.

استفادهٔ حدّاکثری از همین ماه مبارک رمضان

در این ماه مبارک رمضان، خدواند متعال این نعمت بزرگ را به ما داده است که زنده بمانیم و این ماه را درک کنیم. مبادا این نعمت الهی را از دست بدهیم و ساده از کنار آن بگذریم. در روایتی آمده است:

مَنْ‏ أَدْرَکَ‏ شَهْرَ رَمَضَانَ‏ فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ؛

هر کس ماه رمضان را درک کند و آمرزیده نشود، خدا او را [از رحمت خود] دور گرداند.

انسان باید در پایین‌ترین مراتب شقاوت باشد که در ماه مبارک رمضان هم مشمول آمرزش خداوند قرار نگیرد. مبادا به این فکر بیفتیم که ماه رمضان دیگری و شب قدر دیگری جبران می‌کنیم! هرگز نباید چنین فکری به خود راه دهیم. در روایتی نقل شده که رسول خدا صلّی الله علیه وآله می‌فرمایند:

إِذَا أَصْبَحْتَ فَلَا تُحَدِّثْ‏ نَفْسَکَ‏ بِالْمَسَاءِ، وَ إِذَا أَمْسَیْتَ فَلَا تُحَدِّثْ‏ نَفْسَکَ‏ بِالصَّبَاحِ؛

چون صبح کردی، با خود از شب سخن مگوى و چون شب کردی، با خود از صبح سخن مگوى‏.

یعنی وقتی وارد صبح می‌شوی، با خود نگو که شب را هم درک می‌کنی و وقتی وارد شب می‌شوی،‌ با خودت زمزمه نکن که صبح را هم درک می‌کنی. باید این‌چنین برای مرگ آماده باشی. البتّه معنایش این نیست که از دنیایت غافل باش، بلکه برای دنیایت هم طبق معیارها چنان کار کن که گویی برای همیشه زنده خواهی ماند:

اعْمَلْ‏ لِدُنْیَاکَ‏ کَأَنَّکَ تَعِیشُ أَبَداً وَ اعْمَلْ لآِخِرَتِکَ کَأَنَّکَ تَمُوتُ غَداً؛

برای دنیایت چنان کار کن که گویی برای همیشه زنده می‌مانی و برای آخرتت هم چنان کار کن که گویی فردا از دنیا می‌روی.

 این‌گونه کار کردن برای دنیا و آخرت هیچ تضادّی با یکدیگر ندارد. این دنیای امثال ماست که با آخرت تضاد دارد، وگرنه اولیای الهی هم برای دنیایشان کار می‌کنند و هم در‌عین‌حال برای آخرتشان نیز کار می‌کنند.

خلاصه آنکه: در این ماه نورانی و پربرکت، این روایت را فراموش نکنیم و پنج چیز را قبل از پنج چیز غنیمت بشماریم: ۱. جوانی قبل از پیری؛ ۲. سلامت قبل از بیماری؛ ۳. توانگری قبل از نیازمندی؛ ۴. فراغت قبل از گرفتاری و ۵. زندگی قبل از مرگ.

خداوند به حقّ محمّد صلّی الله علیه وآله و آل محمّد علیهم السّلام به همهٔ شما زندگانی طولانی و با سعادت عنایت فرماید و همیشه قرین صحّت و عافیت و سلامت باشید.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته