جلسه ۱، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵ (۱۴۰۲ شمسی)، جلسه یکم

بسم اللّه الرحمن الرحیم

الحمد للّه ربّ العالمین و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطاهرین و لاسیّما بقیّه اللّه فی الأرضین أرواحنا فداه و عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف و لعنه اللّه علی أعدائهم أجمعین

ماه مبارک رمضان، دریای بی‌پایان رحمت الهی

با سلام خدمت مخاطبان گرامی که چه‌بسا سال‌های متمادی خدمت بسیاری از آن‌ها بوده‌ایم، خدا را سپاس می‌گزاریم که ما را توفیق داد و عمر عطا کرد که بار دیگر ماه مبارک رمضان را درک کنیم. ماه مبارک رمضان، نعمت بزرگی است که خداوند متعال به بندگانش ارزانی داشته است و اکنون ما هستیم که باید از این دریای نعمت، رحمت، مغفرت و برکت استفاده کنیم.

ماه مبارک رمضان دارای اهمّیّت فوق‌العاده است و اصلاً در عقول ما نمی‌گنجد که چه ماه با عظمتی است. وقتی به قرآن کریم و روایات شریفهٔ معصومین علیهم السّلام مراجعه می‌کنیم و خصوصیّاتی که دربارهٔ ماه مبارک رمضان ذکر کرده‌اند، مورد تدبّر قرار می‌دهیم، به‌خوبی متوجّه می‌شویم که ماه مبارک رمضان و فضیلت‌ها، رحمت‌ها و برکات آن اصلاً قابل احصا و قابل تعقّل برای امثال ما نیست.

در این ماه بزرگ، دریای بی‌پایان رحمت الهی به خروش می‌آید و زمین و زمان، و کون و مکان همه دست به دست هم می‌دهند که بندگان خدا از رحمت‌های خدا بهره‌مند شوند.

آثار فوق‌العاده، حیرت‌آور و فراگیر رمضان

در روایات، آن‌قدر آثار فوق‌العاده و مفید برای ماه مبارک رمضان بیان شده که اگر کسی به کتاب‌های روایی مثل وسائل، بحار و… رجوع کند، حیرت می‌کند و مبهوت می‌ماند. و خوشا به حال کسانی که بتوانند این معنا را بفهمند و خود را در معرض این نعمت‌های الهی قرار دهند. نعمت‌ها در این ماه، فراوان است و از چپ و راست، بالا و پایین، و شمال و جنوب می‌بارد! فقط باید انسان حدّاقلّ ظرفیّت را داشته باشد تا بتواند از این نعمت‌ها استفاده کند.

جالب آن است که بر‌اساس بعضی روایات، همهٔ مردم مشمول نعمت‌های این ماه هستند. در بسیاری موارد، خطاب در قرآن کریم و روایات به مؤمنین است؛ مانند: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا»، «أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ» و نظیر این تعابیر. امّا در بعضی روایات مربوط به ماه مبارک رمضان، خطاب به کلّ مردم است: «أَیُّهَا النَّاسُ» و گویا ماه رمضان آن‌چنان برکتی دارد که همهٔ مردم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند، مگر کسانی که حدّاقلّ ظرفیّت را هم برای خود باقی نگذاشته‌اند.

ای مردم! همهٔ شما دعوتید!

در خطبهٔ معروف پیامبر (ص) در آستانهٔ ماه مبارک رمضان که با الفاظ متعدّد نقل شده و چه‌بسا حضرت مکرّر این مضامین را فرموده باشند، در یکی از جالب‌ترین و محکم‌ترینِ این نقل‌ها، رسول خدا (ص) پنج مرتبه کلّ مردم را مورد خطاب قرار داده و فرموده‌اند: أَیُّهَا النَّاسُ؛ ای مردم! ازجمله فرموده‌اند:

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَهِ وَ الرَّحْمَهِ وَ الْمَغْفِرَهِ؛

اى مردم! ماه خدا با برکت، رحمت و مغفرت به سوی شما روی آورده است.

یعنی این ماه اختصاص به فرد خاصّی ندارد و همه می‌توانند از برکات آن استفاده کنند؛ البتّه هر‌کس به اندازهٔ ظرفیّت خودش. ممکن است یک نفر ظرفش کوچک باشد و وقتی می‌خواهد از این دریای رحمت، آب گوارای برکت و مغفرت بردارد، وجودش بیش از آن قابلیّت نداشته باشد، ولی بعضی ظرف‌های بزرگ و قابلیّت‌ها و استعداد‌های فراوان دارند و جالب آنکه اگر کسی اندکی توجّه کند و بخواهد از این ظرفیّت عظیم استفاده کند، می‌تواند در همین ماه بر ظرفیّت خود بیفزاید. در همان خطبه، حضرت می‌فرمایند:

تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی‏ أَوْقَاتِ‏ صَلَوَاتِکُمْ‏؛

از گناهانتان به درگاه خداوند توبه کنید و در اوقات نماز دست به دعا بردارید؛ زیرا آن اوقات بهترین ساعات است.

هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید من ناامید هستم. هر‌کس کوچک‌ترین التفاتی کند و بفهمد ماه رمضانی هست و رحمت و مغفرتی هست، می‌تواند از این ظرفیّت فوق‌العاده استفاده کند؛ آن‌هم فقط با یک توبه. نه اینکه رحمت‌ها و برکت های ماه رمضان به کسانی اختصاص داشته باشد که توبهٔ کامل کرده باشند، بلکه رحمت‌ها فراگیر است، مگر افراد کاملاً استثنایی که دیگر هیچ نقطهٔ روشنی در تمام وجودشان پیدا نمی‌شود، ولی بقیّه می‌توانند از برکات ماه رمضان استفاده کنند، امّا استفادهٔ مطلوب و شایسته از آنِ کسانی است که توبه کنند.

درهای گشودهٔ رحمت الهی به روی همگان

در همین خطبه، پیامبر (ص) با آن بیان زیبا، رسا و غرّای خود، مطالبی بیان می‌کنند که از آن استفاده می‌شود حتّی کسانی که دنبال به دست آوردن رحمت نیستند، اگر ظرفیّتشان کاملاً از ‌بین نرفته باشد، از رحمت الهی در این ماه استفاده می‌کنند:

أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَهٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ؛

نفس‌هایتان در این ماه تسبیح، خوابتان در آن عبادت و اعمالتان در آن مقبول است.

در ماه رمضان نفَس‌های شما تسبیح خداوند، خواب شما عبادت و عمل شما مقبول درگاه الهی است. عمل خودش مقوله‌ای جداگانه است و اگر عملی مقبول درگاه خداوند باشد، معلوم است که چه آثار مثبتی بر آن مترتّب می‌شود. امّا وقتی عمل هم نداشته باشیم، همین نفس کشیدن در ماه رمضان تسبیح است و حتّی همین خوابیدن که انسان در خواب از هر کاری جداست، آن‌هم عبادت است! این امر عجیبی است و معلوم می‌شود درهای رحمت الهی در این ماه، عجیب گشوده است. بله، کسانی هم هستند که در این دریای رحمت قرار می‌گیرند، ولی ذرّه‌ای از آن بهره نمی‌برند که به خدا پناه می‌بریم که از این عدّه باشیم. آن‌ها به تعبیر حضرت، شقیّ و بدبخت هستند:

فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ؛

به‌راستی‌که بدبخت کسى است که در این ماه عظیم از غفران خداوند محروم ماند.

از درگاه خداوند متعال می‌خواهیم از افرادی باشیم که رحمت‌ها، برکت‌ها و مغفرت‌های ماه مبارک رمضان به تمام معنا شامل حال ما شود و خداوند متعال ظرفیّت جذب فوق‌العادۀ همهٔ این نعمت‌ها را به برکت این ماه و قرآنی که در این ماه نازل شده و به برکت اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به ما عنایت فرماید.

دعایی فوق‌العاده برای بیمه شدن تا سال آینده

در پایان یک نکته بیان می‌کنم و آن اینکه روایت بسیار نابی وجود دارد که در آن دعایی فوق‌العاده برای استقبال ماه مبارک رمضان نقل شده که خواصّ و آثار بزرگی دارد.

این دعا از حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام نقل شده و در کتب معتبر روایی آمده است؛ ازجمله جناب کلینی أعلی اللّه مقامه الشریف آن را با سند معتبر در کافی نقل کرده ـ گرچه این‌گونه روایات بر‌اساس بعضی مبانی که در جای خود ذکر شده، احتیاج به سند به آن معنا ندارد ـ همچنین شیخ صدوق رحمه الله در من لایحضره الفقیه، شیخ طوسی رحمه الله در تهذیب و مصباح که کتاب دعاست و حتّی شیخ مفید رحمه الله در مقنعه که کتاب فقهی است، آن را نقل کرده‌اند.

خاصّیّت این دعا آن است که انسان را تا سال آینده در دین و بدنش، از آفات، شرور، کج‌روی‌ها و ضلالت‌ها بیمه می‌کند. به نظر می‌آید اگر این دعا در شب اوّل در همان ساعات اوّلیّه خوانده شود، بهتر است و چه‌بسا اکنون بسیاری آن را خوانده باشند ـ چنان‌که من سال‌های قبل آن را توضیح داده بودم و برای بعضی هم امسال توضیح دادم ـ امّا اگر کسانی آن را قرائت نکرده‌اند، امشب هنوز فرصت باقی است و می‌توانند در این سحر مبارک آن را قرائت کنند یا اگر نشد، حدّاقل در روز اوّل قرائت کنند؛ چنان‌که برخی علما آن را دعای روز اوّل دانسته‌اند، امّا بعضی علما آن را برای شب اوّل ذکر کرده‌اند و به نظر این‌جانب نیز شب اوّل اولیٰ است. اگر‌هم کسانی بخواهند این دعا را در مفاتیح پیدا کنند، مرحوم محدّث قمی آن را در‌ضمن اعمال روز اوّل آورده و در آخر فرموده که سیّد بن طاووس رحمه الله آن را برای شب اوّل ذکر کرده است. حتماً دوستان این دعا را قرائت کنند و از آثار فوق‌العادهٔ آن بهره‌مند شوند. ابتدای این دعا چنین است:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دَانَ لَهُ کُلُّ شَیْ‏ءٍ؛

خدایا! من تو را به آن نامت همى‌خوانم که همه چیز در برابر آن به زانوى خضوع و اطاعت درآمده است‏.

امیدوارم دوستان از برکات این دعا و بیمه شدن الهی تا سال آینده محروم نشوند؛ چون علاوه بر آنکه نزدیک ابتدای سال شمسی قرار داریم، طبق این روایت و بعضی روایات دیگر، ابتدای سال از‌لحاظ اسلامی، ماه مبارک رمضان است، گرچه سال قمری را نوعاً از اوّل ماه محرّم قرار می‌دهیم و سال شمسی هم بنابر تقویم جلالی اوّل فروردین و بنابر تقویم‌های دیگر به‌گونهٔ دیگری است، امّا به‌حسب برخی روایات، ابتدای سال، ماه رمضان است. در این دعا می‌خوانیم:

اللَّهُمَّ بِذَلِکَ فَاکْفِنِی هَوْلَ هَذِهِ السَّنَهِ وَ آفَاتِهَا وَ أَسْقَامَهَا وَ فِتْنَتَهَا وَ شُرُورَهَا وَ أَحْزَانَهَا وَ ضِیقَ الْمَعَاشِ فِیهَا وَ بَلِّغْنِی بِرَحْمَتِکَ کَمَالَ الْعَافِیَهِ بِتَمَامِ دَوَامِ الْعَافِیَهِ وَ النِّعْمَهِ عِنْدِی إِلَى مُنْتَهَى أَجَلِی؛

خدایا! پس مرا نیز (همانند پیامبرت) از هول این سال و آفات، دردها، فتنه‏ها، شرور و احزان آن و از صعوبت معاش در آن کفایت فرما، و به مدد رحمتت با کامل ساختن دوام نعمت‌ها بر من تا پایان عمرم مرا به کمال عافیت برسان.

مضامین بسیار عالی و درخواست‌های فوق‌العاده‌ای در این دعا آمده و ضمانت آن هم طبق روایت معتبر با امام ‌کاظم علیه السلام است. امیدوارم خداوند متعال به همهٔ ما توفیق قرائت این دعا را چه در شب اوّل و چه در روز اوّل عنایت بفرماید. از همهٔ شما التماس دعا دارم.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته