جلسه ۱۵، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دام ظلّه

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵، جلسهٔ پانزدهم

فضایل برگزیدهٔ سبط اکبر، امام حسن مجتبی علیه السّلام

تا‌کنون به لطف خدا توانستیم تا شب پانزدهم ماه مبارک رمضان خدمت شما عزیزان باشیم و امشب بنابر آنچه نقل شده، شب ولادت سبط اکبر، امام دوم، امام حسن مجتبی علیه السّلام است که این ولادت موجب شده ماه مبارک رمضان علاوه بر شرافت‌های دیگر ـ که ماه نزول قرآن، ماه لیله القدر و ماه صیام است ـ شرافتی افزون بیابد. بدین‌جهت شایسته است در این جلسه، چند کلمه‌ای به این مناسبت بیان کنیم.

مصداق بسیاری از آیات شریفهٔ قرآن کریم

امام حسن مجتبی علیه السّلام از اهل‌بیت علیهم السّلام و مصداق «آیهٔ تطهیر» است:

إِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً؛

خدا قطعاً مى‏خواهد آلودگى را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.

هیچ تردیدی نیست که امام مجتبی علیه السّلام مصداق آن است؛ چنان‌که مصداق «آیهٔ مودّت» است:

قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبىٰ؛

بگو به‌ازاى آن [رسالت] پاداشى از شما خواستار نیستم، مگر دوستى دربارهٔ نزدیکان (اهل‌بیتم‏).

فرد بارز نزدیکان پیامبر (ص)، امام مجتبی علیه السّلام است. همچنین از مصادیق «آیهٔ مباهله» و مشمول «أَبْناءَنا» در این آیهٔ ‌مبارکه است:

فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللهِ عَلَى الْکاذِبینَ‏؛

پس هر‌که در این [باره] پس از دانشى که تو را [حاصل] آمده با تو محاجّه کند، بگو: بیایید ما پسرانمان و شما پسرانتان را، ما زنانمان و شما زنانتان را و ما نفس‌هایمان و شما نفس‌هایتان را فرا خوانیم، سپس مباهله کنیم و لعنت‏خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.

چنان‌که مصداق سورۀ «هَلْ أَتىٰ» (انسان) است که در شأن اهل‌بیت علیهم السّلام نازل شده است. همچنین مصداق «آیهٔ ‌اطاعت» است:

أَطیعُوا اللهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ؛

خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیاى امر خود را [نیز] اطاعت کنید.

و نیز مصداق بسیاری از آیات شریفهٔ دیگر است و همچنین روایات فراوانی که در شأن و فضیلت حضرت نقل شده است؛ از‌جمله:

الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ‏ سَیِّدَا شَبَابِ‏ أَهْلِ الْجَنَّهِ؛

حسن و حسین، سرور جوانان اهل بهشت هستند.

بنابراین آنچه دربارهٔ اهل‌بیت و آل رسول اللّه علیهم السّلام وارد شده است، بدون هیچ تردید و اندک شبهه‌ای شامل حال حضرت مجتبی علیه السّلام می‌شود.

عامل ششم: تکریم و تمسّک به اهل‌بیت علیهم السّلام

ازآنجا‌که ما دربارهٔ عواملی سخن می‌گفتیم که خداوند متعال در ماه مبارک رمضان و در این برنامهٔ فوق‌العادۀ آموزشی و تربیتی برای رشد و تعالی انسان‌ها قرار داده است و بعضی نکات را در‌این‌باره از آیات و روایات بیان می‌کردیم، در اینجا نیز می‌خواهیم نکته‌ای در‌رابطه‌با پیامبر (ص) و آل پیامبر علیهم السّلام مطرح کنیم و آن اینکه:

فضیلت فراوان صلوات بر پیامبر (ص) در ماه رمضان

از‌جمله چیزهایی که همیشه و به‌ویژه در ماه مبارک رمضان بسیار مورد سفارش قرار گرفته، صلوات بر پیامبر (ص) است. در خطبهٔ پیامبر (ص) دربارهٔ ماه رمضان آمده است:

مَنْ أَکْثَرَ فِیهِ مِنَ الصَّلَاهِ عَلَیَّ ثَقَّلَ‏ اللَّهُ‏ مِیزَانَهُ‏ یَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِینُ؛‏

کسی که در این ماه زیاد بر من صلوات بفرستد، خداوند ترازوی اعمال او را در آن روزی که ترازوهای اعمال سبک است، سنگین خواهد کرد.

یعنی اگر می‌خواهید در آن وقتی که خلایق حسابرسی می‌شوند، کفهٔ ترازوی اعمال شما سنگین باشد و نسبت به دیگران با‌ارزش‌تر باشد، در ماه مبارک رمضان بر پیامبر (ص) زیاد صلوات بفرستید. این جزء مسلّمات است و قابل تشکیک نیست، امّا چند نکته را در‌مورد صلوات بر پیامبر (ص) باید یادآوری کنیم:

کیفیّت صلوات در منابع شیعه و اهل‌سنّت، از زبان خود پیامبر (ص)

۱) اصل صلوات بر پیامبر (ص) از آیهٔ شریفهٔ قرآن استفاده می‌شود؛ آنجا‌ که خداوند متعال می‌فرماید:

إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً؛

خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود مى‏فرستند. اى کسانى که ایمان آورده‏اید! بر او درود فرستید و سلامی شایسته گویید.

۲) در روایات متعّدد که اختصاصی به شیعه هم ندارد، بلکه اهل‌سنّت نیز با طرق متعدّد نقل کرده‌اند، آمده که راوی خدمت خود رسول اکرم (ص) می‌آید و سؤال می‌کند: چگونه بر شما درود بفرستیم؟ ما سلام کردن بر شما را می‌دانیم، امّا صلوات بر شما را نمی‌دانیم. بفرمایید چگونه بر شما صلوات بفرستیم؟ پیامبر (ص) در پاسخ می‌فرمایند: هر‌گاه خواستید بر من درود بفرستید، چنین بگویید (البتّه تعبیرات مختصر و مفصّل دارد، ولی عمده‌اش این است): «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ».

غرض آن است که وقتی درود و صلوات بر پیامبر (ص) فرستاده می‌شود، حتماً باید آل پیامبر علیهم السّلام هم به آن ضمیمه شود و این دستور خود پیامبر (ص) است. شما می‌توانید به کتاب‌های معتبر شیعه رجوع کنید و این مسئله را بیابید که حضرت تصریح فرمودند که باید آل را در صلوات اضافه کنید. همچنین اگر به کتب بزرگان اهل‌سنّت رجوع کنید، می‌بینید در آنجا نیز این مطلب مکرّر آمده و از راویان متعدّدی مثل زید بن خارجه، ابوهریره و… در کتاب‌های متعدّد مثل صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن نسائی، سنن ابی‌داود، معجم کبیر طبرانی و… نقل شده که پیامبر (ص) فرمودند بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ» و در بعضی نقل‌ها هم دارد: «وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا بَارَکْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ». این نکتهٔ مهمّی است.

۳) در روایاتی که باز، هم شیعه و هم اهل‌تسنّن نقل کرده‌اند، آمده است که اگر کسی بدون آل صلوات بفرستد، صلوات او بَتراء یعنی ناقص است. ازجمله در روایتی در کتاب شریف کافی از امام صادق علیه السّلام نقل شده است: پدرم امام ‌باقر علیه السّلام دیدند کسی به کعبه چسبیده و می‌گوید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ (بدون اینکه آل را اضافه کند). پدرم به او فرمودند:

یَا عَبْدَ اللَّهِ لَا تَبْتُرْهَا لَا تَظْلِمْنَا حَقَّنَا قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ؛

ای بندهٔ خدا! صلوات را ناقص نیاور و در حقّ ما ستم روا مدار! بلکه بگو: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ‌بَیْتِهِ».

همچنین در کتب روایی اهل‌تسنّن آمده که پیامبر (ص) فرمودند:

لَا تُصَلّوا عَلَیّ الصَّلَاهَ البَتْراء؛

بر من درود ناقص نفرستید.

 عرض کردند: وَ مَا الصَّلَاهُ البَتْراء؛ درود ناقص چیست؟ حضرت فرمودند: اینکه بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّد» و توقّف کنید. بلکه بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّد».

بنابراین هم از‌لحاظ اثباتی در روایات متعدّد فرموده‌اند که آل را اضافه کنید و هم از‌لحاظ نفیی از صلوات بدون آل نهی کرده‌ و گفته‌اند: صلوات را ناقص نیاورید و این دو مطلب را شیعه و سنّی نقل کرده‌اند. امیدواریم خداوند متعال به همهٔ ما توفیق انجام وظایف آن‌چنان‌که مرضیّ اوست، عنایت فرماید.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته