جلسه ۱۲، رمضان ۱۴۴۵ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی یزدی دام ظلّه

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۵، جلسهٔ دوازدهم

در جلسات گذشته بیان کردیم که انسان‌ها افکار و رفتارشان را تنها با عقلشان تنظیم نمی‌کنند، بلکه احساسات، انفعالات و حالات تن و روان نیز می‌تواند در فکر و رفتار آن‌ها مستقیم یا غیر مستقیم مؤثّر باشد. گفتیم از این ویژگی انسانی، هم در شرع استفاده شده و خداوند متعال روی آن عنایت داشته و هم در مقابل، شیطان در طریق ضلالت از آن استفاده کرده و می‌کند؛ حتّی شیطان‌های انسانی یا انسان‌هایی که شیطان‌صفت هستند و به‌ویژه استکبار در‌رابطه‌با ملّت‌ها از این ویژگی سوء‌استفاده می‌کنند. امّا اسلام برای اینکه این توطئه‌ها خنثی شود و راه این سوء‌استفاده‌ها بر شیطان و شیطان‌صفتان بسته شود، برنامه‌هایی را برای مردم و حاکمان قرار داده است.

پنج ویژگی مورد سوء‌استفادهٔ شیطان و شیطان‌صفتان

در روایتی از امام صادق علیه السّلام مجموعه‌ای از این امور که ممکن است مورد سوء‌استفادۀ شیطان و دشمن قرار گیرد، آمده است؛ یعنی حالات و شرایطی که مردم را در تنگنا قرار می‌دهد و موجب می‌شود در درکشان دچار لغزش شوند و نتوانند واقعیّت‌ها را درست بفهمند، در‌نتیجه شیطان و انسان‌های شیطان‌صفت راه نفوذ پیدا می‌کنند. روایت چنین است:

خَمْسُ خِصَالٍ مَنْ فَقَدَ وَاحِدَهً مِنْهُنَّ لَمْ یَزَلْ نَاقِصَ الْعَیْشِ زَائِلَ الْعَقْلِ مَشْغُولَ الْقَلْبِ؛

پنج خصلت است که هر کس یکى از آن‌ها را نداشته باشد، همیشه کار زندگى‏اش ناتمام، عقلش از‌دست‌رفته و خاطرش پریشان است.

روایت جالبی است! حضرت می‌فرمایند: پنج خصلت، حالت یا شرایط است که هر‌کدام در فردی نباشد، آن فرد و بالتبَع جامعه‌ای که از آن فرد و افراد تشکیل شده است، گرفتار سه آفت می‌شوند: ۱) زندگانی‌شان دارای نقصان خواهد شد؛ ۲) عقلشان کمال خود را نخواهد داشت؛ یعنی نمی‌توانند از نیروی خدا‌دادی عقل درست استفاده کنند، مسائل را تجزیه و تحلیل نمایند و واقعیّات را آن‌چنان‌که هست، درک کنند؛ ۳) قلب و احساسشان مشغولیّت خواهد داشت. به‌تعبیر‌دیگر، اگر هر‌یک از این خصلت‌ها در افراد یا جوامع نباشد، نمی‌توانند درست زندگی کنند، نمی‌توانند درست فکر کنند و نمی‌توانند درست تصمیم بگیرند.

۱) سلامت جسمی

فَأَوَّلُهَا صِحَّهُ الْبَدَنِ؛

نخست تندرستى است.

اوّلین خصلت آن است که بدن انسان سالم باشد. اگر کسی خدای‌ناکرده بدنش بیمار باشد، ممکن است فکر و رفتار و اخلاقش هم بیمار شود. البتّه انسان‌هایی هستند که با قدرت‌های ایمان و عقل فراوان در مقابل بیماری و امثال آن ایستادگی می‌کنند، امّا به‌حسب طبع انسان‌های معمولی چنین‌اند. بنابراین اوّلین چیزی که مورد نیاز افراد و جوامع است، سلامت و بهداشت بدن است.

۲) امنیّت

وَ الثَّانِیَهُ الْأَمْنُ؛

و دوم: امنیّت.

دومین چیزی که لازم است، امنیّت است. اگر امنیت نباشد، کسی نمی‌تواند درست زندگی کند، نمی‌تواند درست فکر کند و نمی‌تواند درست احساساتش را بروز دهد، بلکه همهٔ این امور مختل می‌شود.

۳) وسعت در روزی

وَ الثَّالِثَهُ السَّعَهُ فِی الرِّزْقِ؛

و سوم: وسعت در روزى.

 سومین خصلت، وسعت در روزی است؛ یعنی از‌لحاظ امکانات زندگانی، فراوانی وجود داشته باشد.

۴) همراه موافق

وَ الرَّابِعَهُ الْأَنِیسُ الْمُوَافِقُ قُلْتُ وَ مَا الْأَنِیسُ الْمُوَافِقُ قَالَ الزَّوْجَهُ الصَّالِحَهُ وَ الْوَلَدُ الصَّالِحُ وَ الْخَلِیطُ الصَّالِحُ؛

و چهارم: همدم موافق. عرض کردم: همدم موافق چیست؟ فرمودند: همسر شایسته، فرزند شایسته و همنشین شایسته.

چهارمین مورد، همراه موافق است؛ مانند اینکه همسر خوب، فرزند خوب یا رفیق خوب داشته باشد.

۵) فراغت بال

وَ الْخَامِسَهُ وَ هِیَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ الدَّعَهُ؛

و پنجم که جامع همهٔ این خصلت‌هاست، آسایش است.

پنجمین و آخرین مورد که به فرمایش حضرت شامل همهٔ این خصلت‌ها می‌شود، آن است که انسان فراغت و فرصتی داشته باشد که فکر کند، عقلش را به کار گیرد، احساسش را بروز دهد، تصمیمات درست بگیرد و معاشرت درست داشته باشد. به‌هرحال انسان نیاز به فرصتی دارد که مشغول به کار نباشد.

وظیفهٔ حاکمان و دولتمردان در تأمین موارد مذکور

حاکمان و دولتمردان اسلامی و اصولاً نظام اسلامی باید این موارد را در حدود وظایف خود برای مردم فراهم کنند؛ هم باید بهداشت مردم را فراهم کنند، هم امنیّت و هم فراوانی روزی و اقتصاد سالم را فراهم نمایند و نتیجهٔ آن چنین خواهد شد که انسان همراه موافق هم پیدا می‌کند؛ یعنی می‌تواند با کسی که مناسب اوست ازدواج کند و فرزند شایسته و رفیق نیکو داشته باشد و همچنین فراغتی برای خودسازی و رسیدگی به همهٔ این امور پیدا کند.

این امور وظیفهٔ هر دولتی مخصوصاً دولت اسلامی است و اگر ما ببینیم واقعاً به‌عمد یا به‌واسطهٔ ناتوانی کوتاهی‌هایی در‌این‌زمینه صورت گرفته، بر‌خلاف اسلام عمل شده است.

تلاش‌ها و موفقیّت‌های نظام اسلامی در موارد مذکور

بحمداللّه نظام اسلامی ما تابه‌حال در این زمینه‌ها تلاش‌های زیادی کرده و در بسیاری از این امور موفّق بوده است: در امر بهداشت به لطف خدا موفّق بوده و مراحل بالایی را طی کرده‌ایم؛ نظام سلامت که در کشور ما وجود دارد، در مقایسه با سایر کشورها در رتبهٔ بالایی قرار دارد.

در مسئلهٔ امنیّت، با‌وجود همهٔ دشمنی‌هایی که به‌سوی ما سرازیر شده است، امنیّت بالایی داریم. بله، گاهی جنایت‌هایی رخ می‌دهد، امّا نسبت به فشاری که دشمنان می‌آورند و نسبت به بسیاری از کشورها امنیّت بالایی داریم.

و امّا وسعت در روزی و فراوانی خدمات و ارزاق، چیزی است که وظیفهٔ دولت است و اگر احیاناً دولت‌هایی در‌این‌زمینه کوتاهی کرده باشند یا جهالت‌ها یا خیانت‌هایی وجود داشته باشد، تمام مسئولیّت آن با کسانی است که چنین کارهایی انجام داده‌اند.

البتّه بخشی از مشکلات واقعاً با برنامه‌ها و توطئه‌هایی که دشمنان ما داشته‌اند، قابل اجتناب نبوده و ناشی از فشارهایی است که جبههٔ استکبار غرب به ما تحمیل می‌کند؛ برخلاف بعضی که فکر می‌کنند با مدارا با آن‌ها می‌توان این جبهه را خلع سلاح یا شرّش را کم کرد. این بخش از مشکلات، تحمیلی است و به‌هر‌حال هر‌کس در رأس امور بود و با هر توان و دانشی تلاش می‌کرد، این بخش وجود داشت.

امیدواریم خداوند کمک کند که به‌طور اساسی بر دشمنانمان غلبه کنیم و آن‌ها را از توطئه‌هایشان منصرف و مأیوس نماییم، ولی آنچه به‌واسطهٔ کم‌کاری‌ها یا ندانم‌کاری‌ها رخ داده، قابل گذشت نیست و باید جبران شود که بحمداللّه می‌دانیم کسانی در نظام اجرایی، نظام قضایی و نظام قانون‌گذاری کشور هستند که با تمام توان و اخلاص در حال تلاش هستند تا این کمبود‌ها و مشکلات را جبران کنند. از خداوند متعال می‌خواهیم به آن‌ها توفیق بیشتر عنایت فرماید و هرچه زودتر این مشکلات را مرتفع گرداند.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته