جلسه ۱۲، رمضان ۱۴۴۴ قمری، صدا و سیمای مرکز یزد

بیانات

آیت‌الله سیّد محمّد‌رضا مدرّسی طباطبایی دامت برکاته

ماه مبارک رمضان ۱۴۴۴ (۱۴۰۲ ش)، جلسه دوازدهم

کلمات مولا و آقایمان امیرمؤمنان علیه السّلام را دربارهٔ صفات پارسایان توضیح می‌دادیم و در‌مورد این فقره سخن می‌گفتیم که حضرت فرمودند: فِی الْمَکَارِهِ صَبُورٌ؛ فرد متّقی در ناخوشایندی‌ها صبور و بردبار است. در‌این‌زمینه توضیحاتی را بیان کردیم و گفتیم که صبر و بردباری در برابر ناملایمات و ناخوشایندی‌ها، ویژگی مهمّی است که در متون اسلامی و به‌ویژه قرآن کریم بر آن تکیه شده و بعضی موارد را قرآن کریم به‌طور خاص نام برده؛ ازجمله در‌مورد جنگ فرموده است:

کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتالُ وَ هُوَ کُرْهٌ لَکُمْ وَ عَسىٰ‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسىٰ‏ أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ؛

نبرد بر شما واجب شده، در‌حالى‌که براى شما ناگوار است و بسا چیزى را خوش نمى‏دارید و آن براى شما خوب است و بسا چیزى را دوست مى‏دارید و آن براى شما بد است و خدا مى‏داند و شما نمى‏دانید.

قاعده‌ای کلّی و مهم در قرآن کریم

در آیهٔ شریفهٔ مذکور، خداوند متعال پس از آنکه فرموده: «ما نبرد را بر شما واجب کردیم، درحالی‌که شما آن را ناخوشایند می‌دانید»، یک مطلب بسیار مهم و یک قاعدۀ کلّی را بیان فرموده است: «چه‌بسا چیزی را ناخوشایند بدانید، درحالی‌که برای شما خیر است و چه‌بسا چیزی را دوست بدارید، درحالی‌که برای شما شرّ است».

رفتار نیک با همسر

در جای دیگر، باز خداوند متعال نظیر همین مسئله را بیان می‌فرماید که آن هم دارای اهمّیّت فراوانی است و چه‌بسا ابتلا به آن نسبت به مسئلهٔ نبرد بیشتر باشد. قرآن کریم می‌فرماید:

وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسىٰ‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللهُ فیهِ خَیْراً کَثیراً؛

و با زنانتان به‌شایستگى رفتار کنید و اگر از آنان خوشتان نیامد، پس چه‌بسا چیزى را خوش نمى‏دارید و خدا در آن خیر فراوان قرار مى‏دهد.

در این آیهٔ شریفه، خداوند متعال در‌بارهٔ مسائل خانوادگی سخن می‌گوید و به شوهران امر می‌فرماید که: به‌نیکی با همسرانتان زندگی و معاشرت کنید؛ یعنی چنین نباشد که با آن‌ها برخورد نامناسب داشته باشید یا به آنان سخنان ناشایست بگویید، بلکه باید به روش نیک و رفتار پسندیده با همسرانتان معاشرت کنید.

خیر کثیر!

نکتهٔ بعدی که در آیهٔ شریفه بیان شده، خیلی مهمّ است. خداوند متعال خطاب به تک‌تک مسلمانان که مخاطب این آیه هستند،‌ می‌فرماید: «اگر از همسرانتان خوشتان نمی‌آید، چه‌بسا چیزى را خوش نمى‏دارید، ولی خدا در آن خیر کثیر قرار مى‏دهد».

یعنی اگر همسری داری که مطلوب تو نیست و او را دوست نمی‌داری و با هوس‌ها یا بعضی تمایلات می‌خواهی با او بدرفتاری کنی یا از او جدا شوی، این کار را نکن و بدان جدا شدن از همسر، هرچند ممکن است حلال هم باشد، ولی چه‌بسا چیزی را ناخوشایند بپنداری، درحالی‌که خداوند در آن خیر کثیر قرار داده است: فَعَسىٰ‏ أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللهُ فیهِ خَیْراً کَثیراً؛ یعنی این از مواردی است که باید صبر کرد و تحمّل نمود.

صبر و تحمّل در زندگی خانوادگی

وقتی انسان همسری دارد که حدّاقل از بعضی جهات، مطلوب او یا مطابق میل او نیست ـ مثلاً از‌لحاظ چهره یا بعضی رفتارها که قابل اصلاح نیست، مطابق میلش نیست یا اینکه مشکلی ندارد، ولی او یک پسند خاصّی دارد که موافق میلش نیست ـ نباید فوری واکنش نامناسب از خود نشان دهد، ‌بلکه باید صبر کند و با همسر خود به‌نیکی رفتار نماید.

البتّه این آیهٔ مبارکه خطاب به شوهران است، ولی همین مطلب در‌مورد زنان نسبت به شوهرانشان نیز صدق می‌کند، امّا چون معمولاً شوهران دارای نوعی برتری جسمی هستند و گاه تصمیماتی می‌گیرند که همراه با تندی است، خطاب این آیه به مردان است، گرچه زنان هم گاهی این کار را انجام می‌دهند و هیچ‌کدام نباید انجام دهند.

به‌هرحال خداوند می‌فرماید: با همسرانتان به‌نیکی رفتار کنید و حتّی اگر آن‌ها را دوست نداشتید و مطلوب شما نبودند، بدانید چه‌بسا چیزی را دوست نداشته باشید و مطلوب شما نباشد، امّا خداوند خیر کثیری در آن قرار داده است! زیرا ما انسان‌ها بسیاری از واقعیّت‌ها را نمی‌دانیم و چه‌بسا این همسر منبع خیرات و برکاتی برای انسان باشد که اگر صبر کند و درست رفتار نماید، به آن خیرات و برکات خواهد رسید.

نتیجهٔ صبر و شکیبایی

این مسئله در‌حقیقت از مصادیق صبر در برابر ناخوشایندی‌هاست که امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند: فِی الْمَکَارِهِ صَبُورٌ؛ فرد متّقی در ناخوشایندی‌ها صبور و بردبار است. اگر ما در برابر چیزهایی که برایمان نامطلوب است، صبر کنیم، خداوند جزای خیر به ما می‌دهد و آن‌قدر خیر به ما می‌دهد که در مقابل صبری که کردیم، اصلاً قابل قیاس نیست.

ما نمونه‌هایی از این مسئله را دیده‌ایم. یکی از افرادی که تا‌اندازه‌ای دارای معرفت بود و از‌لحاظ نعمت‌هایی که خداوند به او داده مورد غبطهٔ دیگران است، به‌طور صریح در میان جمعیّتی اعلان کرد و گفت: من مطمئنّم به‌خاطر صبری که در زندگانی با همسرم کرده‌ام، خداوند این‌همه لطف به من کرده و این‌همه نعمت، مال، امکانات و فرزند در اختیار من گذاشته است.

این مسئله خیلی باید مورد توجّه قرار گیرد و همه باید بدانند صبر در زندگی خانوادگی چه نتایج پرباری می‌تواند برای انسان به‌دنبال داشته باشد. بله، رسیدن به این نتایج نیاز به صبر و بردباری دارد؛ چنان‌که در روایت است:

فَإِنَّ فِی الصَّبْرِ عَلَى‏ مَا تَکْرَهُ‏ خَیْراً کَثِیراً؛

در صبر بر آنچه خوش نمی‌دارى، خیرى کثیر است.

اگر بر چیزی که ناپسند توست، به‌جای خود صبر کنی، خداوند در آن خیر کثیر قرار خواهد داد. امیدوارم خداوند متعال به همهٔ ما صبر و بردباری در برابر آنچه دوست نمی‌داریم و باید تحمّل کنیم، عنایت بفرماید.

و السلام علیکم و رحمه اللّه و برکاته